بخشی از مقاله
چکیده
مطالعهای بهمنظور تأثیر هورمونهای گیاهی بهصورت پرایمینگ و تلقیح با کودهای زیستی بر فراسنجههای تولید گاز گیاه عدس در شرایط برونتنی انجام شد. در ابتدا بذرهای عدس قبل از اعمال تیمارهای پرایمینگ، با محلول دو درصد هیپوکلریت سدیم ضدعفونی و قبل از کشت بهمدت 8 ساعت در محلولهای مورد نظر - هورمون سالیسیلیک اسید و جیبرلیک اسید و آب مقطر - نگهداری شدند.
تیمارهای آزمایشی شامل: عامل اول استفاده از قارچهای میکوریزی در سه سطح ]عدم تلقیح - شاهد - ، تلقیح خاک با گونههای قارچ میکوریزای Glomus intraradices و .[ G. mosseae عامل دوم شامل تیمارهای پرایمینگ در 5 سطح ] هیدروپرایم - با استفاده از آب مقطر - ، پرایمینگ با اسید جیبرلیک 100 پیپیام، پرایمینگ با اسید سالیسیلیک 100 پیپیام، پرایمینگ با اسید جیبرلیک100 پیپیام × پرایمینگ با اسید سالیسیلیک 100 پیپیام و شاهد - بدون تیمار - [ بود. نتایج نشان داد بین تیمارهای آزمایشی از نظر پتانسیل و حجم گاز تولیدی اختلاف معنیداری وجود داشت.
از این نظر، قارچ گلوموس موسه بالاترین میزان پتانسیل تولید گاز و قارچ گلوموس موسه هیدروپرایم شده پایینترین نرخ تولید گاز را در مقایسه با سایر تیمارها داشتند. بین تیمارهای آزمایشی از نظر پارامترهای تخمینی اختلافات معنیداری وجود داشت. بهطوری که قارچ گلوموس موسه هیدروپرایم شده از نظر مقدار اسیدهای چرب کوتاه زنجیر، قابلیت هضم ماده آلی و ماده آلی قابل هضم در ماده خشک پایینترین مقدار را داشت. در کل کاهش مقدار اسیدهای چرب فرار کوتاه زنجیر، منجر به کاهش تولید گاز میشود که برآمدی از کاهش در قابلیت هضم و ارزش انرژی است.
مقدمه
حبوبات، پس از غلات دومین منبع مهم غذایی بشر بهشمار میروند. عدس - Lens culinaris Medik - از جمله مهمترین حبوبات در سطح دنیاست و به عنوان یک محصول زراعی مهم در مناطق نیمه خشک مدیترانهای، جنوب آسیا، شبه قاره هند و آمریکای جنوبی و ایران کشت میگردد.
این گیاه نقش مهمی در بهبود سلامت انسان، حیوانات و خاک دارد - Grusak et . - al., 2009 دانههای عدس غنی از منابعپروتئینی تقریباً 28 درصد، مواد مغذی - پتاسیم، فسفر، آهن و روی - ، ویتامینها و همچنین اسیدآمینههای لوسین و تریپتوفان برای تغذیه انسان میباشد . - Bamdad et al., 2009 - بنابراین مصرف عدس با گندم یا برنج، باعث متعادل شدن اسیدآمینههای ضروری برای تغذیه انسان میشود. این گیاه به سبب توانایی تثبیت نیتروژن، موجب افزایش حاصلخیزی خاک شده و در تناوب با برخی گیاهان زراعیخصوصاً غلاتی نظیر گندم و جو بهبود و پایداری عملکرد را به دنبال خواهد داشت
پرایمینگ بذر به اعمال تیمارهای رطوبتی - که گاهی مواد دیگری نیز با آب همراه است - قبل از کاشت روی بذر بهمنظور ارتقاء جوانهزنی، استقرار اولیه و غیره اطلاق میشود. بهطور کلی این موارد را میتوان در چگونگی جوانهزنی، استقرار اولیه گیاهچه، بهرهبرداری از نهادههای محیطی، زودرسی، افزایش کمی و کیفی محصول مشاهده کرد.
تا بهحال مطالعهای در ارتباط با تأثیر هورمونهای گیاهی بهصورت پرایمینگ و تلقیح با قارچ بر ترکیب شیمیایی و فراسنجههای تخمیری گیاهان در شرایط برونتنی صورت نگرفته است. لذا هدف از این مطالعه
بررسی تأثیر هورمونهای گیاهی بهصورت پرایمینگ و تلقیح با قارچ گلوموس اینترارادیسز و گلوموس موسه بر پتانسیل و فراسنجه های تولید گاز عدس در شرایط برونتنی بود.
مواد و روشها
بهمنظور ارزیابی تأثیر تلقیح میکوریزی و پرایمینگ بذر عدس با اسید جیبرلیک و اسید سالیسیلیک بر برخی خصوصیات تخمیری عدس در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبد کاووس کشت شد.
عامل اول استفاده از قارچهای میکوریزی در سه سطح ]عدم تلقیح - شاهد - ، تلقیح خاک با گونههای قارچ میکوریزای Glomus intraradices و .[ G. mosseae
عامل دوم شامل تیمارهای پرایمینگ در 5 سطح ]هیدروپرایم - با استفاده از آب مقطر - ، پرایمینگ با اسید جیبرلیک 100 پیپیام، پرایمینگ با اسید سالیسیلیک 100 پیپیام، پرایمینگ با اسید جیبرلیک100 پیپیام × پرایمینگ با اسید سالیسیلیک 100 پیپیام و شاهد - بدون تیمار - .[ بود.
در ابتدا بذرهای عدس قبل از اعمال تیمارهای پرایمینگ، با محلول دو درصد هیپوکلریت سدیم ضد عفونی،سپس کاملاً با آب مقطر شسته شدند و قبل از کشت بهمدت 8 ساعت در محلولهای مورد نظر - هورمون سالیسیلیک اسید و جیبرلیک اسید و آب مقطر - نگهداری شد. سپس از محلول خارج و در دمای 24 درجه سانتیگراد خشک شدند؛ که به این بذور، بذور پرایم شده میگویند
پس از برداشت محصول مقدار 100 گرم از هر نمونه جهت تعیین فراسنجههای تولید گاز در آون - دمای 105 درجه سانتیگراد - به مدت 48 ساعت قرار داده شد . - Kung et al., 2004 - اندازه گیری مقدار تولید گاز با استفاده تکنیک پیشنهادی روش - Menke & Steingass., 1988 - با استفاده از فشارسنج و بطریهای شیشهای حاوی بزاق و مایع شکمبه صاف شده به نسبت 2:1 - حدود 30 میلیلیتر - و 200 میلیگرم ماده خشک از تیمارهای آزمایشی 3 - تکرار - انجام شد. خوراک با استفاده از الک 1 میلیمتری آسیاب شده و داخل شیشههای 120 میلیلیتری استریل ریخته شد.
مایع شکمبه از سه رأس گوسفند نژاد دالاق دارای فیستولای شکمبهای تغذیه شده با جیره آزمایشی و قبل از خوراک وعده صبح تهیه شد. سر بطریهای شیشهای به کمک در پوش لاستیکی و پوشش آلومینیومی بهطور کامل بسته و در بن ماری با دمای 39 درجه سانتیگراد قرار داده میشود. فشار گاز تولید شده در فاصله زمانی 2، 4، 6، 8، 12، 24، 36، 48، 72 و 96 ساعت پس از انکوباسیون قرائت و به کمک رابطه - Theodorou et al., 1994 - حجم گاز تولید شده بدست میآید. در پایان دادههای بهدست آمده با نرم افزار - 2003 - SAS تجزیه و تحلیل خواهد شد.
نتایج و بحث
مقدار و نرخ تولید گاز و پارامترهای تخمینی عدس در نتیجه استفاده از هورمونهای گیاهی بهصورت پرایمینگ و تلقیح با قارچ گلوموس اینترارادیسز و گلوموس موسه در جدول 1 نشان داده شده است. نتایج نشان داد بین تیمارها از نظر پتانسیل و حجم گاز تولیدی اختلاف معنیداری وجود داشت . - P<0/05 - از این نظر، قارچ گلوموس موسه بالاترین میزان پتانسیل تولید گاز و قارچ گلوموس موسه × هیدروپرایمینگ پایینترین نرخ تولید گاز را در مقایسه با سایر تیمارها داشتند
بین تیمارهای آزمایشی از نظر پارامترهای تخمینی اختلافات معنیداری وجود داشت . - P<0/05 - بهطوری که قارچ گلوموس موسه × هیدروپرایمینگ از نظر مقدار اسیدهای چرب کوتاه زنجیر، قابلیت هضم ماده آلی و ماده آلی قابل هضم در ماده خشک پایینترین مقدار را داشت.
مقدار عددی انرژی قابل متابولیسم قارچ گلوموس موسه × اسید جیبرلیک از همه بالاتر بوده و قارچ گلوموس موسه × اسیدسالیسیلیک کمترین مقدار را داشت. تفاوت در مقدار فراسنجههای تولید گاز در بین انواع تیمارها به تفاوت در ترکیب شیمیایی آنها بر میگردد . کاهش در مقدار قابلیت هضم ماده آلی و انرژی قابل متابولیسم میتواند بهدلیل افزایش میزان فیبر نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی و کاهش میزان پروتئین خام باشد. یکی دیگر از علل کاهش میزان انرژی قابل متابولسیم و قابلیت هضم ماده آلی در اثر پیشرفت مرحله رشد گیاه میتواند فعالیت ضد تغذیهای ترکیبات فنولی باشد کهاحتمالاً با پیوند شدن با برخی مواد مغذی مانند پروتئین، فیبر و کربوهیدراتهای محلول وهمچنین اثرات سمی آنها بر میکروبهای شکمبه منجر به کاهش قابلیت هضم ماده آلی و انرژی قابل متابولیسم شدهاند .
تا بهحال مطالعهای در خصوص استفاده از هورمونهای گیاهی بر فرآیند تولید گاز صورت نگرفته شاید یکی دیگر از دلایل کاهش تولید گاز باند شدن ترکیبات فنولی موجود در این تیمارها با پروتینها و کربوهیدراتها به وسیله پیوندهای هیدروژنی و هیدروفوبی - McSweeney et al., 2001 - و همچنین تاثیر بر میکروارگانیسمهای شکمبه - Scalbert., 1991 - و هضم آنها باشد.
جدول -1 تأثیر هورمونهای گیاهی بهصورت پرایمینگ و تلقیح با قارچ گلوموس اینترارادیسز و گلوموس موسه بر -
