بخشی از مقاله
چکیده:
هندوانه - Citrullus lanatus L. - متعلق به خانواده Cucurbitaceae و جنس Citrullus، تنها گونه کشت شده از این جنس میباشد اغلب ارقام زراعی و یا خوراکی هندوانه به این گونه تعلق دارد. این پژوهش با هدف بررسی اثر متقابل غلظتهای 0، 0/75 و 1 میکرومولار براسینواستروئید، 0 و 50 میلی گرم در لیتر مالئیک هیدرازید و 0 و 40 میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپورین بر برخی از خصوصیات صفات فیزیولوژیکی و عملکرد هندوانه آجیلی - توده تخمه ژاپنی - انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان در تابستان 1395 اجرا گردید. نتایج نشان داد، که اثرات متقابل پرایمینگ هورمون براسینواستروئید 0/75 - میکرومولار - + مالئیک هیدرازید 50 - میلی گرم در لیتر - + بنزیل آمینوپورین 40 - میلی گرم در لیتر - بر برخی از خصوصیات وزن میوه، کلروفیل a، نشت یونی در سطح احتمال 1 درصد، اثر معنی داری نسبت به شاهد داشت.
واژههای کلیدی: هندوانه آجیلی، براسینواستروئید، مالئیک هیدرازید، بنزیل آمینوپورین
مقدمه:
هندوانه - Citrullus lanatus L. - متعلق به خانواده Cucurbitaceae و جنس Citrullus، تنها گونه کشت شده از این جنس میباشد . - Bisognin, 2002 - اغلب ارقام زراعی و یا خوراکی هندوانه به این گونه تعلق دارد. خاستگاه اولیه این گونه زراعی به آفریقا بر میگردد که انواع وحشی آن نیز در آنجا پیدا شده است . - Esquinas-Alcazar 1983 -
اهلی شدن این گونه محتمل است که مقدمتاً در مصر قدیم انجام شده و بعداً به هند وارد شده باشد. اهلی شدن ثانویه آن در هند توسط ویتاکر و بمیس - Whitaker., 1976 - گزارش شده است. هندوانه در بیشتر نقاط جهان کشت و کار می شود لیکن خاورمیانه، ایالات متحده آمریکا، آفریقا، اروپا، هند و ژاپن مهم ترین مناطق هستند . - FAO., 1989 - در ایران هندوانه آجیلی در استانهای خراسان رضوی، شمالی و جنوبی به طور گسترده کشت و کار میگردد و با قیمت بسیار مناسب به فروش میرسد. در سالنامه آماری بخش کشاورزی استان خراسان رضوی 93، منتشر شده در آبان ماه 1394، گزارش شده است که در سال زارعی 1393-1392 در استان خراسان رضوی، سطح زیر کشت هندوانه بذری 24989 هکتار - آبی:13087 و دیم: 11902 هکتار - و عملکرد آن - آبی: 776/2 و دیم: 204/4 کیلوگرم در هکتار - ، میباشد. یکی از مشکلات عمده هندوانه آجیلی پایین بودن عملکرد بذر در واحد سطح - هکتار - می باشد. گزارش شده که عملکرد دانه، رابطه بسیار نزدیکی با تعداد میوه در بوته و عملکرد میوه دارد.
براسینواستروئید نقش مهمی در تنظیم رشد، نمو و پاسخهای فیزیولوژیکی مانند جوانه زنی بذور، تقسیم و طویل شدن سلولی، گلدهی، رشد رویشی، پیری و غیره درگیاهان دارد. براسینواستروئیدها با محیط زیست سازگارند و از این نظر بسیار مورد توجه هستند. براسینواستروئیدها با فعال کردن آنزیمهای مؤثر در ساخت کلروفیل سبب جلوگیری از تجزیه آن، هم چنین سبب بهبود کارایی فتوسنتز و انتقال مواد فتوسنتزی میشوند؛ برخلاف سایر ترکیبات آلی میتوان از آن ها در زمان باز شدن گلها استفاده کرد. در اوایل سال 1949 گزارش شد که چند تنظیم کنندهی رشد گیاهی می توانند به عنوان تنظیم کنندهی جوانه زنی نیز عمل کنند . - Rao et al., 2002 - مشخص شده که براسینواستروئیدها نه تنها در جوانه زنی بذور نقش دارند بلکه در مهار اثرات ABA نیز ایفای نقش می کنند. گزارش شده هنگامی که دانههای نخود به سرعت درحال رشد بودند سطح فعالیت بیولوژیکی براسینولید - Castesterone, BLCS - و سطح رونوشت - BR C- 6OXIDASES - - CYP85A1 - و - CYP85A6 - به حداکثر رسیده است . - Jager et al., 2007 -
بیشتر مواد تنظیم کنندهی رشد، عموماً رشد را تحریک می کنند و رشد و نمو را در تکامل مورفولوژیکی گیاهی به هم ربط میدهند. یک گروه از مواد گوناگون وجود دارند که در فریندآ هماهنگی رشد، عموماً از رشد جلوگیری می کنند. عادت گلدهی و الگوی بیان جنس را میتوان با تیمارهای شیمیایی تغییر؛ و یا با اسپری گیاهان با مواد شیمیایی مانند مالئیک هیدرازید - MH - ، نفتالین استیک اسید - NAA - ، تریودو بنزوئیک اسید - TIBA - ، ایندول 3 استیک اسید - IAA - با برخی از دیگر مواد شیمیایی مادگی گل و تمایل مادگی در گیاهان کدو را افزایش داد، با این حال، اسید جیبرلیک - GA - گل آذین و گلهای نر را افزایش میدهد. . - Nitsch, J. P., 1965 - چنین اثر مهاری مالئیک هیدرازید و نفتالین استیک اسید در خانواده cucurbits ها در غلظتهای بالاتری گزارش شده است - شانون و همکاران، . - 1978 اگر چه بسیاری از این مواد شیمیایی رشد و عادت باردهی را تغییر میدهد و هم چنین، کار کمتری در مورد اثرات متعاقب آن بر عملکرد انجام شده است . - Borkowski, J., 1966 - نتایج حاصل از آزمایشی توسط M. - - Abdel-Rahman and B. D. Thompson., 1967 نشان داد که تمام تیمارها با غلظت ppm100 مالئیک هیدرازید عملکرد اولیه در هر دو شاخص تعداد و وزن میوه افزایش یافته است. تنظیم کنندههای رشد اثرات فوق العاده ای در بیان جنس و گل در cucurbits های مختلف منجر به سرکوب گل نر و یا افزایش در تعداد گل ماده دارد - آل معصوم و المصری، . - 1999 کاربرد برون زا از تنظیم کنندههای رشد گیاه میتواند نسبت جنسی و توالی را در مرحله دو یا چهار برگی، و یا در مرحله بحرانی که در آن سرکوب و یا ارتقاء از هر دو جنس ممکن است اعمال تغییر دهد - حسین و همکاران، . - 2006
سیتوکنینها تقریبا در تمام گیاهان عالی، خزهها، قارچهای بیماریزا و غیر بیماریزا و هم چنین در باکتریها و در +RNA تعداد بی شماری از میکروارگانیسمها و سلولهای حیوانی یافت شده است. در حال حاضر بیش از 200 نوع سیتوکنین طبیعی و مصنوعی وجود دارد - ماتسوبارا، . - 1990 در آزمایشی هورمون BAP با غلظت 500 میلی گرم بر لیتراستفاده شد که بر قطر نهال و تعداد برگهای مرکب درسطح 1 درصد و بر روی تعداد کل برگ ها، ارتفاع جوانه انتهایی، طول برگ در سطح 5 درصد اثرات معنی داری نشان داد - پور صالح ،م.. - 1373 چون هورمون BAP از طریق افزایش تقسیم سلولی یا حرکت مواد غذایی به محل تیمار شده، باعث رشد گیاه میگردد، افزایش قطر گیاه را موجب میشود. هم چنین این هورمون سبب تسریع در نمو برگ ها و تبدیل برگ های ساده به برگ های مرکب میگردد - اسلامی ،م. . - 1385
مواد و روشها:
این آزمایش در سال زراعی 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام گرفت. در این پژوهش از مرغوب ترین بذر بوتههای هندوانه آجیلی توده تخمه جابونی - ژاپنی - محققین سالهای 1393-94 که در دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان به دست آمده بود، استفاده شد.
در فروردین ماه زمین محل اجرای آزمایش که در زمستان سال قبل شخم زده شده بود، پس از دیسک زدن و انجام تجزیه نمونه خاک، عناصر مورد نیاز اولیه گیاه شامل : کودهای ازت، فسفر و پتاس به زمین داده شد و سپس جوی و پشتههای مورد نیاز - طول پشته 30 متر و عرض آن 2/5 متر - ایجاد شد، سپس با پوشاندن کف جوی با مالچ پلاستیک به منظور حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از رشد علفهای هرز، آبیاری انجام گردید. بذرهای خیسانده شده - به مدت 24 ساعت - در محلول براسینواستروئید 0/75 - ،1 میکرومولار - و آب مقطر - شاهد - ، در دو طرف جویها به فاصله 75 سانتی متر کشت شد. در طی مراحل رشد علاوه بر آبیاری به فواصل یک هفته؛ کود اوره به صورت سرک و کود ترکیبی بیومین و آکادین نیز به صورت محلول پاشی به بوتهها داده شد. بعد از تشکیل ساقههای فرعی و قبل از گلدهی، مالئیک هیدرازید 0 - ، 50 میلی گرم در لیتر - در مرحله 6-2 برگی اعمال شد. هم چنین پس از تشکیل اولین گلهای نر و ماده در بوتهها، تیمار بنزیل آمینوپورین 0 - ، 40 میلی گرم در لیتر - در دو مرحله با فاصله 10 روز به صورت محلول پاشی اعمال گردید. پس از اعمال تیمارها، برخی از پارامترهای فیزیولوژیکی - کلروفیل a، نشت یونی - و شاخص عملکرد - وزن میوه - اندازه گیری شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد و داده های حاصل از اندازه گیری به صورت فاکتوریل با آزمون دانکن مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. تجزیه آماری و مقایسه میانگین ها با نرم افزار SAS و MSTATC انجام شد.
نتایج و بحث:
در این پژوهش اندازه گیری نشت یونی برگ نشان داد، که تیمار براسینواستروید 0/75 میکرومولار تاثیر معنی دار و مثبتی نسبت به شاهد داشت به طوری که اثر متقابل تیمار براسینواستروئید 0/75 میکرومولار + مالئیک هیدرازید 50 میلی گرم بر لیتر + بنزیل آمینوپورین 40 میلی گرم بر لیتر به میزان - - 51/50 درصد نسبت به شاهد کاهش نشان داد. به طور کلی کاهش نشت یونی نشان دهندهی کاهش خسارت ناشی از تنشها است، که باعث کاهش صدمه به دیواره-های سلولی و در نتیجه نشت یونها بخصوص پتاسیم میشود . - Biswa R, A, et al., 2009 - همچنین در پژوهش-های انجام شده بر روی تربچه، ماش و کلم تحت استرس کروم، کاربرد اپی براسینواستروئید سبب کاهش نشت یونی در گیاه شد - Choudhary et al.,2011; Diwan et al., 2010 - - نمودار . - 1
نمودار :1 اثر متقابل پرایمینگ هورمون براسینواستروئید × محلول پاشی مالئیک هیدرازید × محلول پاشی بنزیل آمینوپورین بر نشت یونی هندوانه آجیلی.
