بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه تاثیر عمل آوري سیلاژ تفاله چغندر قند با اوره و کربوهیدراتهاي محلول - ملاس یا شیره نبات - بر خصوصیات شیمیایی و کیفیت سیلاژ بررسی شد و فراسنجههاي برون تنی تخمیر شکمبه اي سیلاژ هاي آزمایشی با تفاله خشک شده مقایسه شد.
تفاله چغندر قند مرطوب بدون افزودنی یا به صورت مخلوط شده با سطح 1 درصد اوره و 2 درصد ملاس یا شیره نبات بر حسب وزن تر در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تیمار و 6 تکرار سیلو شدند. افزودنی هاي سیلاژ به طور جزئی منجر به کاهش پی اچ سیلاژ نسبت به سیلوي بدون افزودنی گردیدند - p= 0/02 - و شاخص فلیگ پوینت هم تحت تاثیر عمل آوري سیلاژ قرار گرفت . - p=0/01 -
علاوه بر این ظرفیت بافري در سیلاژ هاي حاوي افزودنی به طور معنی داري نسبت به سیلاژ فاقد افزودنی بیشتر شده بود - . - p<0/001 در آزمایش برون تنی سیلاژ هاي آزمایشی تفاله چغندر قند و تفاله خشک چغندر قند که همه از یک منبع تفاله چغندر قند مرطوب بودند مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج این آزمایش نشان دادند الگوي تولید گاز در تفاله چغندر قند خشک در مقایسه با سیلاژهاي تفاله چغندر قند با هم متفاوت و به لحاظ آماري تا ساعت 12 انکوباسیون معنیدار بود - p<0/001 - به نحوي که افزایش مشاهده شده در نرخ تخمیر در تفاله خشک که در ساعت 8 رخ داده بود در تیمار هاي سیلاژ زودتر و در ساعات 2 تا 4 انکوباسیون مشاهده شده بود.
به طور کلی سیلاژ هاي تفاله چغندر قند با و بدون افزونی از کیفیت خوبی برخوردار بودند لیکن در جایگزینی و استفاده از سیلاژ تفاله چغندر قند به جاي تفاله خشک باید به افت ماده خشک و سرعت تخمیر بیشتر آنها نسبت به تفاله خشک چغندر توجه داشت.
مقدمه
امروزه گاوهاي شیري به علت تولید شیر بالاتر نیاز بیشتري به دانه غلات به ویژه جو و ذرت - که داراي انرژي قابل هضم بالاتر نسبت به علوفه ها هستند - دارند .[17] با این وجود تخمیر سریع شکمبه اي دانه غلات سبب افت سریع pH و در نهایت اسیدوز شکمبه اي شده که موجب کاهش مصرف خوراك، کاهش تولید ، کاهش طول عمر اقتصادي حیوان و مرگ زود رس می شود .
علاوه بر این مصارف انسانی غلات موجب افزایش تقاضا و کمبود آنها در صنعت دامپروري است بنابراین استفاده از فراورده هاي جنبی جایگزین غلات یک راه حل مناسب جهت حل مشکل فوق می باشد .[11] از جمله این فرآورده هاي جنبی می توان به تفاله چغندر قند که حاصل استخراج قند است اشاره نمود که بعد از خشک کردن به عنوان خوراك قابل هضم و غنی از پلیساکاریدهاي غیر نشاستهاي - پکتین - می تواند به عنوان منبع تامین کننده انرژي در جیره نشخوارکنندگان مورد استفاده قرار بگیرد .[7] پکتین تفاله چغندر قند در شکمبه باعث تولید کم تر لاکتات و پروپیونات نسبت به تخمیر نشاسته می شود .
تفاله چغندر قند تازه داراي 80 درصد رطوبت است و باید خشک شود، اما به دلیل هزینه هاي بالاي ناشی از خشک کردن تفاله چغندر قند، سیلو کردن تفاله چغندر قند مرطوب به لحاظ اقتصادي میتواند مقرون به صرفه باشد .[10] براي تقویت تخمیر و حفظ کیفیت مواد مغذي در حین سیلو شدن، از افزودنی هاي مختلفی مانند منابع کربوهیدرات محلول از قبیل ملاس یا شیره نبات و نیتروژن غیر پروتئینی1 از قبیل اوره استفاده می شود .[5] در این پژوهش تاثیر افزودن ملاس یا شیره نبات و اوره بر ترکیب شیمیایی و خصوصیات کیفی سیلاژ تفاله چغندر قند و تخمیر برون تنی شکمبه اي سیلاژ هاي آزمایشی بررسی شد.
مواد و روشها
تفاله چغندرقند مرطوب 22/86 - درصد ماده خشک - مورد نیاز براي انجام آزمایش از کارخانه قند چناران واقع در شهرستان چناران تهیه شد. تفاله تازه با سطح 1 درصد اوره و سطح 2 درصد ملاس یا شیره نبات - بر اساس وزن تر - در سیلوهاي آزمایشگاهی 3 کیلوگرمی پلاستیکی دو لایه در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 3 تیمار و 6 تکرار سیلو شدند و در دماي اتاق به مدت 60 روز نگهداري شدند.
پس از پایان دوره سیلو و بلافاصله پس از باز کردن و تهیه عصاره سیلاژهاي آزمایشی [9] pHسیلاژ با pH متر مدل - HI8314, Hanna Instruments, Romania - اندازه گیري شد. براي اندازهگیري میزان ازت آمونیاکی مقدار 10cc از عصاره تهیه شده به روش فوق با حجم مساوي اسید کلریدریک 0/2 نرمال مخلوط و در ظروف شیشه اي در بسته در دماي یخچال نگهداري شدند.
نیتروژن آمونیاکی به روش متداول اندازهگیري پروتئین خام و با استفاده از کلدال دستی اندازهگیري شد. بخشی از نمونههاي تهیه شده در هنگام باز کردن سیلوها براي تعیین درصد ماده خشک در دماي 55 درجه به مدت 48 ساعت در آون - مدل Memmert، شرکت Schwabch کشور آلمان - خشک شدند. نمونه هاي خشک شده سپس توسط آسیاب فوس - Foss 1093 cyclotec sample mill - مجهز به توري 1 میلیمتر آسیاب شدند و محتواي ماده آلی، خاکستر، چربی خام، پروتئین خام سیلاژ خشک شده اندازه گیري شد .[4] فلیگ پوینت بعنوان شاخص ارزیابی کیفیت سیلاژ با استفاده از معادله زیر محاسبه شد:
ظرفیت بافري به صورت میلی اکی والانت در لیتر با استفاده از رابطه زیر محاسبه شد:
/30 - میلی لیتر سود یک نرمال استفاده شده جهت تیتراسیون= - 103 × ظرفیت بافري
آزمایش برون تنی
جهت اندازهگیري میزان تولید گاز، نیم گرم از هریک از تیمار هاي آزمایشی توزین و به داخل بطري هاي 120cc با 4 تکرار - براي هر تیمار - منتقل شدند. سایر مراحل آزمایش برون تنی بر اساس روش منک و استینگاس [13] به شکل زیر با تغییراتی صورت گرفت. مایع شکمبه از دو گاو خشک داراي فیستولاي شکمبهاي تغذیه شده با جیره بر پایه علوفه و کنسانتره، قبل از خوراكدهی صبح تهیه شد و پس از صاف شدن با پارچه توري 4 لایه در داخل فلاسک و در حرارت 39 درجه سانتیگراد به آزمایشگاه منتقل شد. بطريهاي کشت با 60cc از مخلوط مایع شکمبه صاف شده و بزاق مصنوعی به نسبت 1 به 2 و تحت گازدهی مداوم دياکسید کربن پر و به کمک درپوش لاستیکی به طور محکم بسته و به مدت 24 ساعت در بن ماري با دماي 39 درجه سانتیگراد قرارداده شدند .
میزان گاز تولیدي با استفاده از سیستم اتومات اندازه گیري گاز در هر 15 ثانیه طی 24 ساعت اندازه گیري شد.[3] به منظور تصحیح گاز تولید شده ناشی از ذرات باقیمانده در مایع شکمبه، 4 تکرار به عنوان بلانک در نظر گرفته شد. مقادیر گاز تولیدي در هر زمان از میانگین گاز تولید شده در بلانک در همان زمان کسر و به عنوان گاز خالص تولید شده از کنسانترهها ثبت گردید.
آنالیز آماري
داده هاي حاصله از آنالیز شیمیایی و کیفی سیلاژ هاي مورد مطالعه در قالبکاملاً تصادفی با رویه ي GLM و نرم افزار آماري SAS نسخه 9.1.3 با استفاده از مدل زیر مورد تجزیه و تحلیل آماري قرار گرفت:
که در این مدل Yij متغیر وابسته، µ میانگین جمعیت براي متغیر وابسته، Ti اثر تیمار و eij اثر تصادفی مربوط به خطاي آزمایشی بود. مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن و در سطح معنی داري 0/01 انجام شد.
نتایج و بحث
ترکیب شیمیایی و خصوصیات کیفی سیلاژ هاي آزمایشی در نمونه تفاله چغندر قند تازه و سیلو شده در جدول 1 خلاصه شده است. این نتایج نشان می دهد سیلو کردن تفاله چغندر قند موجب کاهش محتوي ماده خشک در سیلاژ هاي آزمایشی نسبت به تفاله تازه شده بود اگر چه تفاوت بین تیمارها معنی دار نبود . - p=0/05 - آزمایشات دیگر نیز نشان داد که ماده خشک تفاله چغندر قند سیلو شده به علت اتلاف مواد مغذي در حین سیلو سازي از تفاله چغندر قند تازه کمتر است .
همانطوري که ملاحظه می شود، افزودن اوره و ملاس یا شیره نبات موجب افزایش محتواي ازت آمونیاکی و پروتئین خام نسبت به سیلاژ بدون افزودنی گردید . - p<0/001 - پروتئین خام در سیلوي حاوي افزودنی ملاس و اوره نسبت به شیره نبات و اوره افزایش معنی دار داشته است که به دلیل محتوي بیشتر پروتئین خام ملاس نسبت به شیره نبات می باشد .[1] افزدون محتوي پروتئین خام سیلاژ هاي حاوي اوره قبلا در مطالعات بسیار زیادي به اثبات رسیده است اما جدول 1 بیانگر ابقاي ازت افزوده شده از طریق اوره در سیلاژ تفاله چغندر قند حتی پس از خشک شدن می باشد .
افزودنی هاي سیلاژ به طور جزئی منجر به کاهش پی اچ سیلاژ نیز گردیدند - p=0/02 - و شاخص فلیگ پوینت هم تحت تاثیر عمل آوري سیلاژ قرار گرفت . - p=0/01 - علاوه بر این ظرفیت بافري در سیلاژ هاي حاوي افزودنی به طور معنی داري نسبت به سیلاژ فاقد افزودنی بیشتر شده بود . - p<0/001 - بیشتر بودن ظرفیت بافري در سیلاژ هاي حاوي اوره به همراه ملاس یا شیره نبات را میتوان به دو علت دانست: اول وجود آمونیاك حاصل از تجزیه اوره همانطور که قبلا گزارش شده است .[6] دلیل دوم تولید اسید هاي آلی بیشتر تولید شده در فرایند تخمیر بی هوازي سیلو است چرا که تولید اسید هاي آلی باعث افزایش ظرفیت بافري می شوند .
جدول :1 ترکیب شیمیایی و خصوصیت کیفی سیلاژهاي آزمایشی
شاخص فلیگ پوینت بین مقدار 60 تا 80 نیز نشان دهنده ي کیفیت خوب سیلو می باشد. از آنجایی که فلیگ پوینت هر سه سیلو در این دامنه قرار گرفته است می توان نتیجه گرفت که فرآوري تفاله چغندر قند توسط تفاله چغندرقند با اوره به همراه ملاس یا شیره نبات باعث فراهم آمدن شرایط تخمیري مطلوب و کیفیت سیلاژ تفاله چغندرقند شده است اگرچه در سیلوي بدون افزودنی نیز وضعیت در حد قابل قبول می باشد
