بخشی از مقاله
چکیده
در گوسفند تلقیح مصنوعی به روش لاپاروسکوپی انجام میشود به دلیل اینکه ساختار خاص گردن رحم میش اجازه عبور پیپت تلقیح مصنوعی و دسترسی به رحم را نمیدهد. این روش امکان تخلیه مستقیم مقدار کافی اسپرم در شاخهاي رحم را فراهم میس سازد و بخصوص استفاده از آن براي تلقیح مصنوعی میش با اسپرم منجمد ضروري است. لازمه انجام تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی، همزمان سازي فحلی میشهاست که با قرار دادن سیدر یا اسفنج پروژسترون در واژن میشها، خارج کردن آنها پس از 14 روز و تزریق هورمون حنحححقحب همزمان با برداشت سیدر به دست میآید.
همزمانی مناسب هنگامی فراهم آمده است که بیش از 80 درصد میشها در زمان تلقیح 50 - ساعت پس از برداشت سیدر - فحل باشند. در این روش، در زمان تلقیح رنگ، قوام و شکل شاخهاي رحم بررسی شده و به منظور جلوگیري از اتلاف اسپرم تنها میشهاي مناسب و رحمهاي آماده تلقیح میشوند.
در طی انجام طرح ملی تلقیح مصنوعی گوسفند به روش لاپاروسکوپی با اسپرم نژاد رومانوف - شهریور 91 تا مرداد - 92 به 40 گله گوسفند در 20 استان کشور مراجعه شد و 8023 راس میش لاپاروسکوپی و 5849 راس - 73% - تلقیح شدند. 12 گله - 30% - فحلی خوب - بالاي 80% تلقیح - ، 7 گله فحلی متوسط 70-80% - تلقیح - و 21 گله فحلی ضعیف - کمتر از 70% تلقیح - داشتند.
نکات زیر در دستیابی به بهترین میزان فحلی و بالاترین درصد تلقیح موثر است: میش باید سالم، بارور، غیر آبستن، در سن مناسب و وضعیت بدنی خوب باشد. میش شیرده نبوده، 4 ماه از زمان زایش میش و 8 هفته از زمان ازشیرگیري بره گذشته باشد. جیره فلاشینگ 2-3 هفته پیش از تلقیح استفاده شود. دقت، مهارت و زمان بندي مناسب در استفاده از سیدر و هورمون به کار برده شود. میشها 24 ساعت از مصرف آب و غذا پرهیز داده شوند و فحل یابی با کمک قوچ تیزر انجام گیرد تا آنها که زودتر فحل شدهاند زودتر نیز تلقیح گردند. با توجه به هزینههاي بسیار همزمان سازي فحلی و لاپاروسکوپی و از آنجا که هر چه همزمان سازي بهتر باشد درصد باروري نیز بیشتر است، عدم فحلی میشها و تلقیح نشدن آنها خسارات فراوانی را به دنبال دارد.
مقدمه:
با اینکه تکنولوژي تلقیح مصنوعی عامل اصلی موثر در پیشرفت ژنتیکی صنعت گاو شیري بوده است اما در صنعت پرورش گوسفند چندان توسعه نیافته است. تا مدتی طولانی، انجماد منی قوچ با موفقیت همراه نبود که این مشکل تا حد زیادي برطرف شده است.
از طرفی ساختار خاص گردن رحم در میش به سادگی اجازه عبور پیپت تلقیح مصنوعی و دسترسی به رحم را نمیس دهد. میشها گردن رحم درازتر و پیچیدهتري نسبت به دیگر نشخوارکنندگان اهلی دارند که تقریبا 12 سانتیمتر طول و 6 یا 7 حلقه بسته دارد که عبور از آن براي وسیله تلقیح مصنوعی، اگر براي میش خطرناك نباشد، بسیار دشوار است. وجود یک برآمدگی بافتی در ابتداي گردن رحم ورود به اولین حلقه را بسیار دشوار میکند. همچنین گردن رحم میش در مدت فحلی باز نمیشود.
روشهاي مختلفی براي تلقیح مصنوعی میش استفاده شده است. ریختن منی تازه داخل مهبل قدامی بدون هیچ تلاشی براي دسترسی به گردن رحم ساده ترین راه تلقیح میش است که میزان موفقیت در آن بسیار متفاوت بوده و براي استفاده از منی منجمد مناسب نیست. ریختن منی در گردن رحم روش ارزان و نسبتا ساده دیگري براي تلقیح است. گردن رحم توسط اسپیکولوم و منبع نور شناسایی شده و منی در اولین چین گردن رحم ریخته میشود. نرخ باروري با منی تازه و سرد خوب است اما براي منی منجمد قابل قبول نیست. راه دیگر تلقیح وارد کردن منی از میان گردن رحم است که براي این کار باید توسط یک جفت پنس گردن رحم را گرفته و داخل مهبل کشید تا بتوان ابزار تلقیح مخصوص را از میان کانال گردن رحم عبور داد.
در سال 1982، محققین استرالیایی تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی را ارائه کردند که انقلابی در تلقیح مصنوعی گوسفند ایجاد کرد.
در تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی، یا داخل رحمی، مشکل گردن رحم کنار گذاشته شده و منی را یک راست داخل شاخهاي رحم میریزند. این روش اندکی تهاجمی بوده و پروسه جراحی اندکی دارد که نیاز به مهارت دامپزشکی دارد. با استفاده از دو تروکار، دو منفذ در حدود 10 سانتیمتر زیر پستان ایجاد شده و به منظور ایجاد فضاي کافی براي انجام عملیات تلقیح، گاز دياکسید کربن به داخل شکم فرستاده میشود. از راه یکی از منافذ اندوسکوپ براي دیدن رحم و از دیگري پیپت تلقیح مصنوعی به داخل محوطه شکمی فرستاده میشود. میزان مناسب اسپرم در مجراي هر یک از شاخهاي رحم تخلیه میشود.
این پروسه براي هر میش 2 تا 5 دقیقه وقت میگیرد. دقایقی پس از پایان پروسه میش سرحال شده و شروع به خوردن غذا میکند. نرخ باروري از 50 تا 80 درصد متغیر است. تلقیح مصنوعی با لاپاروسکوپی مزایایی همچون استفاده از قوچ با تعداد کمتر و امکان انتخاب قوچهاي برتر، امکان استفاده از اسپرم منجمد قوچ برتر تا سالها و استفاده کامل از ظرفیت ژنتیکی آن، امکان تلقیح تعداد زیاد میش در یک روز - تا 300 میش در یک روز - ، پیشرفت سریع ژنتیکی و پیشبرد برنامههاي اصلاح نژادي، فشرده شدن زمان برهزایی و در نتیجه مدیریت آسانتر زایشها و مراقبت برهها، مدیریت آسانتر گله برهها جهت پروار و فروش را فراهم میآورد.
جدا از روشی که استفاده میشود، زمان بندي تلقیح براي رسیدن به بالاترین نرخ باروري ضروري است. همزمان سازي فحلی در میشها معمولا با استفاده از هورمون درمانی، شامل سیدر یا اسفنج مهبلی آغشته به پروژسترون و به دنبال آن تزریق هورمون PMSG، انجام میپذیرد. همزمان سازي پروسهاي هزینهبر است و زمانی به نتیجهي مناسب رسیده است که بیش از 80 درصد گلهاي که آماده شده، فحل شده و تلقیح شوند. در این بررسی به برخی عوامل که باعث میشود برغم همزمان سازي، میشها فحل نشده یا تلقیح نشوند پرداخته شده است.
روش کار:
براي انجام طرح ملی تلقیح مصنوعی گوسفند به روش لاپاروسکوپی با اسپرم نژاد رومانوف در فاصله بین شهریور 91 تا مرداد 92 به 40 گله گوسفند در 20 استان کشور مراجعه شد. این گلهها با معرفی جهاد کشاورزي هر استان و بر اساس برنامه پیشنهادي مرکز اصلاح نژاد کشور انتخاب شده بودند. برنامه همزمان سازي هر گله توسط پیمانکاران بومی استانها انجام شد و طبق برنامه، 13 تا 14 روز سیدر گذاري و سپس هورمون P.M.S.G. همزمان با برداشت سیدر تزریق شد. تیم تلقیح 48 ساعت پس از برداشت سیدر شروع به تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی میکرد.
در زمان تلقیح رنگ، قوام و شکل شاخهاي رحم بررسی شده و به منظور جلوگیري از اتلاف اسپرم تنها میشهاي مناسب و رحمهاي آماده تلقیح میشدند. رحم میش فحل صورتی رنگ، ادماتوز و قوام دار میباشد اما رحم میش غیر فحل کم رنگ و زرد خاکستري بوده قوام ندارد. دادههاي مورد نیاز در این مطالعه از پرسشس نامهها و نیز فرمهاي ویژه که در زمان تلقیح پر شدند گردآوري شد. گلهها بر پایه تعداد تلقیح به تعداد لاپاروسکوپی به سه دسته مناسب - بالاي 80 درصد تلقیح - ، متوسط 70 - تا 80 درصد تلقیح - و ضعیف - کمتر از 70 درصد تلقیح - تقسیم شدند و عوامل مختلف موثر بر فحلی و تلقیح بررسی شدند
براي تهیه جدول شماره 2 به هر یک از عوامل جدول شماره 1 در هر گله، بدون بررسی وزن اثرگذاري، نمره صفر - در حالت مطلوب - و نمره منفی یک - در حالت نامطلوب - داده شد. از جمع نمرات منفی نمره کلی مربوط به هر گله محاسبه شد و بر این اساس آماده سازي گلهها به دو دسته مناسب - نمرات صفر و منفی یک - و نامناسب - نمرات منفی دو و پایینتر - تقسیم شدند و قرار گیري آنها در دسته بندي وضعیت تلقیح بررسی شد
