بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر کمآبیاري و محلولپاشی پلیآمینها بر میزان پرولین و پایداري غشاي سلولی در دو رقم آفتابگردان درشرایط گلدانی، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتیشاهرود در سال 1394 اجرا شد. تیمارهاي آبیاري در سه سطح شامل: 100 درصد نیاز آبی - عدم تنش - ، 85 درصد نیاز آبی - تنش ملایم - ، 70 درصد نیاز آبی - تنش شدید - ، به عنوان فاکتور اول و محلولپاشی هورمونهاي پلیآمین با غلطت یک میلی مولار در چهار سطح شامل هورمون پوتریسین، اسپرمین، اسپرمیدین و شاهد - عدم محلولپاشی - به عنوان فاکتور دوم و ارقامآفتابگردان شامل رقم فرخ - زودرس - و رقم برزگر - دیررس - به عنوان فاکتور سوم بودند. نتایج نشان داد در اثر متقابل تنش ورقم بیشترین غلظت پرولین در تنش شدید ج70 درصد نیاز آبیض و در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد. در اثر متقابل تنش و رقم بیشترین پایداري غشا در تیمار عدم تنش ج100 درصد نیاز آبیض و در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد. در اثر متقابل محلولپاشی و رقم بیشترین غلظت پرولین و پایداري غشا به ترتیب در محلولپاشی هورمون پوترسین و اسپرمین در رقم برزگر به دست آمد.
مقدمه
تبخیر و تعرق پتانسیل یکی از عناصر مهم چرخه هیدرولوژي است که نقش مهمی را در مطالعات کشاورزي، طرحهاي مدیریت منابع آب، طراحی شبکههاي آبیاري و زهکشی و سازههاي آبی، بازي میکند. تبخیر- تعرق واقعی گیاه فاکتور اصلی در تدوین برنامه آبیاري مناسب و بهبود راندمان مصرف آب در آبیاري است. روشهاي مختلفی براي محاسبه تبخیر و تعرّق گیاه مرجع پیشنهاد شده است که هر کدام از نظر دادههاي مورد نیاز تا حدودي با یکدیگر تفاوت دارند. فائو در سال 1998 نشریه - 56 - ، روش پنمن- مانتیث را به عنوان روش استاندارد برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع معرفی نمود . - 2 - پلیآمینها بهعنوان مواد تنظیمکننده رشد گیاهی در محدوده وسیعی از فرآیندهاي رشد و نمو، شامل تقسیمسلولی، جنینزایی، ریختزایی،گلدهی، رسیدن میوهها، تکوین ریشه، تأخیر پیري، پایداري غشاها، جمعآوري رادیکالهاي فعال و تحمل تنشهاي مختلفمحیطی مشارکت دارند . - 3 -
مواد و روشها
این مطالعه در سال 1394 به صورت گلدانی در دانشکده کشاورزي دانشگاه شاهرود، واقع در منطقه بسطام اجرا شدح این آزمایش در 72 عدد گلدان داراي قطر 22 سانتیمتر و ارتفاع 18 سانتیمتر که حاوي 10 کیلوگرم خاك مزرعه میباشند، انجام گرفت. عمق کاشت 5-6 سانتیمتر و تراکم گیاهان در هر گلدان در ابتدا 5 بوته بود که بعد از سبز شدن و استقرار اولیه گیاهچهها عمل تنک صورت گرفته و درون هر گلدان فقط یک گیاهچه باقی گذاشته شد. براي محاسبه تیمارهاي آبیاري، ابتدا با استفاده از روش پنمنس مانتیث فائو و دادههاي آب و هوایی ایستگاه سینوپتیک شاهرود و خصوصیات گیاه مرجع - یونجه - ، میزان تبخیر و تعرق گیاه آفتابگردان در طی مراحل مختلف رشد محاسبه میگردد. هر سه پلیآمین به کار برده شده در این آزمایش - پوتریسین، اسپرمیدین و اسپرمین - خالص، پودري و ساخت شرکت سیگما هستند. محلول پاشی در دو مرحله جمرحله اول پس از یک هفته از اعمال تنش کم آبی و مرحله دوم یک هفته قبل از گردهافشانی انجام میشود - ح هر دو مرحله محلولپاشی در هنگام غروب آفتاب باید انجام شود تا از آفتاب سوختگی برگها جلوگیري گرددح دو هفته بعد از گرده افشانی، نمونه برداري از برگ سبز اانجام گرفت. پس از نمونهبرداري و اندازهگیري، تجزیه و تحلیل آماري دادهها بر مبناي مدل آماري آزمایش فاکتوریل با استفاده از نرم افزار صورت گرفت.
نتایج و بحث
با توجه به نتایج به دست آمده در جدول 1 غلظت پرولین و پایداري غشاي سلولی به طور معنی داري %1 - شب - تحت تأثیرسطوح مختلف آبیاري، محلولپاشی هورمونهاي پلیآمین و رقم قرار گرفت.در مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و نیاز آبی بیشترین غلظت پرولین در 70 درصد نیاز آبی در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد - شکل . - 1 تنش خشکی در تمام سطوح خود موجب افزایش معنی داري بر میزان پرولین در هر دو رقم نسبت به تیمار
100 درصد نیاز آبی - عدم تنش - شد و با افزایش سطح تنش بر میزان تجمع پرولین در برگها افزوده شد که این افزایش در رقم دیررس - برزگر - بیشتر از رقم زودرس - فرخ - بود. پیرامون افزایش غلظت پرولین و دخالت آن در حفظ تورژسانس سلولی گزارشهاى متعددى ارائه شده است که از جمله آنها می توان به گیاهان سویااشاره نمود
شکل -1 مقایسه میانگین اثر رقم وسطوح مختلف آبیاري بر غلظت پرولین در گیاه آفتابگردان.
در مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و نیاز آبی بیشترین پایداري غشا در 100 درصد نیاز آبی - عدم تنش - و در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد
شکل -2 مقایسه میانگین اثر رقم وسطوح مختلف آبیاري بر پایداري غشا در گیاه آفتابگردان.
در مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و محلولپاشی پلیآمینها یشترین غلظت پرولین در محلولپاشی پلیآمین پوترسین در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد.
شکل -3 مقایسه میانگین اثر رقم و محلولپاشی پلیآمینها بر غلظت پرولین در گیاه آفتابگردان
محلولپاشی برگها با هورمونهاي پلیآمین باعث افزایش غلظت پرولین نسبت به تیمار عدم محلولپاشی - شاهد - در رقم برزگر شد. بالعکس در رقم فرخ بیشترین غلظت پرولین در تیمار شاهد مشاهده شد و محلولپاشی باعث کاهش تجمع پرولین شد زیرا ارقام زودرس چون رشد سریعتري دارند، بیشتر آبهاي در دسترس را مصرف میکنند و لذا کمتر از ژنوتیپهاي دیررس در معرض تنشهاي محیطی قرار میگیرند و به خاطر این که کمتر تحت تأثیر اثر نامطلوب تنش خشکی قرار میگیرند شاهد کاهش غلظت پرولین در رقم زودرس فرخ نسبت به رقم دیررس برزگر بودیم.در مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و محلولپاشی پلیآمینها یشترین پایداري غشا در محلولپاشی با هورمون اسپرمین و در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد.
