بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر کمآبیاري و محلولپاشی پلیآمینها بر میزان قند محلول و درصد روغن در دو رقم آفتابگردان در شرایط گلدانی، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتی شاهرود در سال 1394 اجرا شد. تیمارهاي آبیاري در سه سطح شامل: 100 درصد نیاز آبی - عدم تنش - ، 85 درصد نیاز آبی - تنش ملایم - ، 70 درصد نیاز آبی - تنش شدید - ، به عنوان فاکتور اول و محلولپاشی هورمونهاي پلیآمین با غلطت یک میلی مولار در چهار سطح شامل هورمون پوتریسین، اسپرمین، اسپرمیدین و شاهد - عدم محلولپاشی - به عنوان فاکتور دوم و ارقام آفتابگردان شامل رقم فرخ - زودرس - و رقم برزگر - دیررس - به عنوان فاکتور سوم بودند. در اثر متقابل تنش و رقم بیشترین غلظت قند محلول در تنش شدید ج70 درصد نیاز آبیض و در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد. در اثر متقابل تنش و رقم بیشترین درصد روغن در تنش ملایم ج85 درصد نیاز آبیض و در رقم فرخ - زودرس - به دست آمد. در اثر متقابل محلولپاشی و رقم بیشترین درصد روغن در محلولپاشی با هورمون اسپرمیدین در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد.
مقدمه
فائو در سال 1998 نشریه - 56 - ، روش پنمن- مانتیث را به عنوان روش استاندارد برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع معرفی نمود . - 2 - پلیآمینها ترکیبات آلی نیتروژنداري هستند که در کلیه یوکاریوتها و پروکاریوتها حضور دارند. پلیآمینها به عنوان مواد تنظیمکننده رشد گیاهی در محدوده وسیعی از فرآیندهاي رشد و نمو، شامل تقسیمسلولی، جنینزایی، ریختزایی، گلدهی، رسیدن میوهها، تکوین ریشه، تأخیر پیري، پایداري غشاها، جمعآوري رادیکالهاي فعال و تحمل تنشهاي مختلف محیطی مشارکت دارند . - 3 -
مواد و روشها
این مطالعه در سال 1394 به صورت گلدانی در دانشکده کشاورزي دانشگاه شاهرود، واقع در منطقه بسطام اجرا شد این آزمایش در 72 عدد گلدان داراي قطر 22 سانتیمتر و ارتفاع 18 سانتیمتر که حاوي 10 کیلوگرم خاك مزرعه میباشند، انجامگرفت. عمق کاشت 5-6 سانتیمتر و تراکم گیاهان در هر گلدان در ابتدا 5 بوته بود که بعد از سبز شدن و استقرار اولیهگیاهچهها عمل تنک صورت گرفته و درون هر گلدان فقط یک گیاهچه باقی گذاشته شد. براي محاسبه تیمارهاي آبیاري، ابتدا با استفاده از روش پنمنس مانتیث فائو و دادههاي آب و هوایی ایستگاه سینوپتیک شاهرود و خصوصیات گیاه مرجع - یونجه - ،میزان تبخیر و تعرق گیاه آفتابگردان در طی مراحل مختلف رشد محاسبه میگردد. هر سه پلیآمین به کار برده شده در این آزمایش - پوتریسین، اسپرمیدین و اسپرمین - خالص، پودري و ساخت شرکت سیگما هستند. محلول پاشی در دو مرحله : مرحله اول پس از یک هفته از اعمال تنش کم آبی و مرحله دوم یک هفته قبل از گردهافشانی انجام میشود - ح دو هفته بعد ازگرده افشانی، نمونه برداري از برگ سبز جهت اندازه گیري غلظت قند محلول انجام گرفت. تجزیه و تحلیل آماري دادهها برمبناي مدل آماري آزمایش فاکتوریل با استفاده از نرم افزار صورت گرفت.
نتایج و بحث
با توجه به نتایج به دست آمده در جدول 1 غلظت قند محلول به طور معنی داري %1 - شب - تحت تأثیر سطوح مختلف آبیاري،محلولپاشی هورمونهاي پلیآمین و رقم قرار گرفت.
جدول-1 تجزیه واریانس اثر کمآبیاري، پلیآمینها و رقم بر غلظت قندمحلول و درصد روغن
در مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و نیاز آبی بیشترین غلظت قند محلول در 70 درصد نیاز آبی در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد - شکل . - 1 نتایج نشان داد تنش خشکی در تمام سطوح خود موجب افزایش معنی داري بر میزان قند محلول در هر دو رقم نسبت به شاهد شد که این افزایش در رقم دیررس - برزگر - بیشتر از رقم زودرس - فرخ - بود.
شکل -1 مقایسه میانگین اثر رقم وسطوح مختلف آبیاري بر غلظت قندمحلول در گیاه آفتابگردان
در اثر متقابل رقم و نیاز آبی بیشترین و کمترین درصد روغن به ترتیب در 85 درصد و 70 درصد نیاز آبی در رقم فرخ - زودرس - به دست آمد - شکل . - 2 در تنش ملایم بیشترین درصد روغن در رقم فرخ مشاهده شد در حالیکه در تیمارهاي عدمتنش و تنش شدید بیشترین درصد روغن مربوط به رقم برزگر بود. به طور کلی تنش هاي محیطی سبب اختلال در مادهسازي گیاهان میشوند. احتمالا کاهش درصد روغن در رقم فرخ در تنش خشکی شدید نیز به همین دلیل بوده است.محققین دیگري نیز کاهش درصد روغن و عملکرد روغن در اثر تنش خشکی را گزارش نمودند
شکل -2 مقایسه میانگین اثر رقم وسطوح مختلف آبیاري بر درصد روغن در گیاه آفتابگردان.
در مقایسه میانگین اثر متقابل رقم کمترین غلظت قند محلول در تیمار شاهد - عدم محلولپاشی - و در رقم فرخ - زودرس - بهدست آمد - شکل
شکل -3 مقایسه میانگین اثر رقم و محلولپاشی پلیآمینها بر غلظت قندمحلول در گیاه آفتابگردان
در محلولپاشی برگها بیشترین غلظت قند محلول در رقم برزگر به دست آمد و بین برگهاي محلولپاشی شده با هر سه نوع هورمون پلیآمین - پوتریسین، اسپرمین، اسپرمیدین - تفاوت معنیداري با تیمار عدم محلولپاشی - شاهد - مشاهده نشد. در رقم فرخ بیشترین غلظت قند محلول در تیمارهاي محلولپاشی شده با هورمون اسپرمین و اسپرمیدین مشاهده شد. قندهاي محلول به عنوان تنظیم کنندههاي اسمزي، ثباتدهنده غشاهاي سلولی و حفظ کننده تورژسانس سلولها، عمل میکنند و در گیاهانی که قندهاي محلول در پاسخ به تنش خشکی تجمع مییابند، تنظیم اسمزي بهتر صورت میگیرد . در مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و محلولپاشی پلیآمینها یشترین درصد روغن در محلولپاشی با هورمون اسپرمیدین در رقم برزگر - دیررس - به دست آمد
شکل -4 مقایسه میانگین اثر رقم و محلولپاشی پلیآمینها بر درصد روغن در گیاه آفتابگردان.
محلولپاشی برگها با هر سه نوع هورمون پلیآمین - پوتریسین، اسپرمین، اسپرمیدین - باعث افزایش درصد روغن نسبت بهتیمار شاهد - عدم محلولپاشی - در هر دو رقم شد.
