بخشی از مقاله
چکیده
محصول ذرت دانه ای در شهرستان کوهدشت از پتانسیل بالایی برخوردار است. به منظور بررسی اثر کود بیولوژیک نیترکسین بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام ذرت، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در سال 1390 در منطقه ی کوهدشت انجام گرفت. سه رقم S.C704 ، N.S 640 و ماکسیما - 524 - و چهار تیمار کوددهی شامل کاربرد نیتروکسین به صورت سرک ، کاربرد نیتروکسین به صورت بذرمال ، کاربرد نیتروکسین به صورت توام بذر مال + سرک و عدم کاربرد نیتروکسین مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج نشان داد که کود بیولوژیک نیتروکسین اثر معنی داری از نظر آماری بر روی عملکرد دانه داشت. با استفاده از تیمار کودی نیتروکسین به صورت توام سرک + بذرمال صفات تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در ارقام مورد آزمایش افزایش یافت.
بهترین تیمار کود بیولوژیک برای رقم S.C704با عملکرد 18/ 28 تن در هکتار و برای رقم N.S640 با عملکرد 16/33 تن در هکتار و برای رقم ماکسیما - 524 - با عملکرد 15/90 تن در هکتار مصرف نیتروکسین به صورت توام سرک + بذرمال بود، در میان ارقام مورد آزمایش رقم S.C704 از نظر صفات تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه و عملکرد دانه 15/28 - تن در هکتار - در گروه آماری بالاتری نسبت به دو رقم N.S640 و ماکسیما - 524 - قرار گرفت .
1 مقدمه
مصرف بی رویه کودهای شیمیایی به منظور حصول عملکرد بالا و جبران کمبود مواد غذایی و به دنبال آن افزایش هزینه های تولید و تخریب منابع آب و خاک موجب علاقمندی متخصصان به نظامهای زراعی سالم و پایدار از نظر اکولوژیک شده است .
غلات یکی از منابع مهم تامین کننده غذای انسان می باشد و بیشترین نیاز را به کودهای شیمیایی دارند - . - Zahir et al., 1998 ذرت به عنوان یکی از مهم ترین غلات پر توقع و استراتژیک در جهان محسوب می شود. این گیاه که به منظور تولید عملکرد کمی و کیفی بالا، باید ترکیب مناسبی از مواد غذایی را در اختیار داشته باشد - ملکوتی و غیبی
استفاده از فرآورده های بیولوژیک در جهت تغذیه غلات یکی از راه حل های مفید در دستیابی به بخشی از اهداف کشاورزی پایدار به شمار می رود - معلم و عشقی زاده ،. - 1386 به طور کلی، کودهای زیستی به مواد حاصلخیزکنندهای گفته میشود که شامل تعدادکافی از یک یا چند گونه از موجودات زنده مفید خاکزی هستند که در بستری از مواد نگهدارنده قرار دارند. به عبارت دیگر، این نوع کودها که حاوی گونههای میکروبی موثر برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه هستند، بازده تولید در واحد سطح را افزایش میدهند
تعدادی از این میکروارگانیسم ها به منظور تثبیت نیتروژن اتمسفری در خاک به کار می روند - . - Tilak et al . , 1992 کود بیولوژیک نیتروکسین حاوی مؤثرترین باکتریهای تثبیت کننده ازت از جنس ازتوباکتر و آزوسپریلیوم می باشد که علاوه بر تثبیت نیتروژن هوا و متعادل کردن جذب عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف مورد نیاز گیاه، با سنتز و ترشح مواد محرک رشد گیاه نظیر انواع هورمونهای تنظیم کننده رشد مانند اکسین ، همچنین ترشح اسیدهای آمینه مختلف و انواع آنتیبیوتیک، سیانید هیدروژن و سیدروفور و ... سبب رشد و توسعه ریشه و اندامهای هوایی گیاهان شده و با محافظت ریشه از حمله عوامل بیماریزای خاکزی موجب افزایش کمیت و کیفیت محصول می گردد
کندی و همکاران - 1992 - گزارش نمودند که کاربرد کودهای زیستی باعث افزایش رشد و عملکرد غلات می شود. در پژوهشی که ابدالی و همکاران - 1391 - به منظور بررسی پیش تیمار بذر ، نیتروکسین و کود نیتروژنه بر رشد و عملکرد ذرت انجام گرفت مشاهده شد که با فعالیت باکتریهای کود زیستی - نیتروکسین - رشد و توسعه ریشه بیشتر شده و رشد اندامهای هوایی نیز افزایش مییابد و در نهایت تقویت رشد رویشی و زایشی تأثیر مستقیم بر افزایش عملکرد بیولوژیک را دارد. این آزمایش با هدف تعیین تأثیر کود زیستی نیتروکسین بر عملکرد و اجزاء عملکرد سه رقم ذرت - K.S.C704,N.S640,524 - در منطقه کوهدشت انجام شد.
.2 مواد و روش ها
این پژوهش در سال 1390 در منطقه کوهدشت با عرض جغرافیایی 29 درجه و 36 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 47 درجه و 40 دقیقه شرقی و با ارتفاع 1200 متر از سطح دریا با اقلیم نیمه گرمسیری و متوسط بارندگی سالانه 450 میلیمتر اجرا گردید. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد.
فاکتور اول شامل ارقام آزمایشی: 704 - ، 640 ، - 524 و فاکتور دوم شامل نحوه کاربرد کود بیولوژیک نیتروکسین شامل: کاربرد نیتروکسین به صورت سرک ، کاربرد نیتروکسین به صورت بذرمال ، کاربرد توام نیتروکسین به صورت بذرمال و سرک و عدم استفاده از کود بیولوژیک نیتروکسین - شاهد - بودند.
بعد از برداشت بوته ها تعداد ده بوته انتخاب و میانگین تعداد دانه در بلال محاسبه شد. عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در سطحی معادل 4/5 متر مربع محاسبه و توزین گردید. تجزیه واریانس داده ها با نرم افزار MSTATC و مقایسه میانگین صفات براساس آزمون دانکن در سطح 5 درصد انجام گرفت.
.3نتایج و بحث
عملکرد دانه: نتایج تجزیه واریانس در مورد عملکرد دانه نشان داد که اثرات اصلی رقم و نیتروکسین در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل رقم و نیتروکسین در سطح احتمال پنج درصد معنیدار شد. به طوریکه با استناد به جدول مقایسه میانگین در مورد اثر ساده رقم مشاهده شد، بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم 704 با میزان 15/28 تن در هکتار و کمترین میزان مربوط به رقم 524 با میزان 14/12 تن در هکتار است. از مقلیسه میانگین اثر ساده نیتروکسین چنین استنباط شد که بیشترین عملکرد دانه از تیمار کاربرد توام سرک و بذر مال نیتروکسین به میزان 16/84 تن در هکتار به دست آمد
در صورتی که کمترین میزان عملکرد دانه مربوط به تیمار عدم کاربرد نیتروکسین به میزان 13/18 تن در هکتار بدست آمد. همچنین از این جدول نیز استننباط شد که بین دو تیمار کاربرد سرک نیتروکسین به تنهایی و کاربرد بذر مال نیتروکسین به تنهایی تفاوت معنی داری وجود ندارد. نتایج تجزیه واریانس دادهها حاکی از معنیدار بودن اثر متقابل دوگانه کود زیستی و رقم در سطح احتمال 5 درصد در مورد عملکرد دانه بود.
در مقایسه میانگینها مشاهده شد که بیشترین عملکرد دانه برابر 18/28تن در هکتار به تیمار کود سرک به علاوه بذرمال و رقم 704 اختصاص داشت. کمترین عملکرد دانه برابر 12/31 تن در هکتار نیز به تیمار شاهد و رقم 524 مربوط بود.از آنجا که نیتروکسین شامل دو باکتری تثبیت کننده نیتروژن شامل آزوسپیریلوم و ازتوباکتر میباشد، ازتوباکتر و آزوسپیریلوم با توان تثبیت زیستی نیتروژن، گسترش سطح ریشه، کمک به جذب بهینه آب و عناصر غذایی و تولید هورمونهای رشد و برخی ویتامینها، رشد کمی و کیفی گیاه را تقویت میکنند، که نتیجه آن به صورت افزایش عملکرد نمایان میگردد
تعداد دانه در بلال: با بررسی جدول تجزیه واریانس چنین بدست آمد که اثرات اصلی کود نیتروکسین و رقم در سطح احتمال یک درصد بر تعداد دانه در بلال معنیدار بود. در مقایسه میانگین دادهها مشاهده گردید که رقم 704 با دارا بودن 694/7 دانه در بلال نسبت به سایر ارقام برتری معنی داری دارد، و تیمار سرک به علاوه بذرمال با 693/8 دانه در بلال نسبت به سایر تیمارها برتری معنیداری نشان داد.
برای تأمین نیاز گیاه به کود نیتروژن میتوان از کود زیستی به جای کود شیمیایی استفاده نمود. کودهای زیستی از طریق ترشحات حل کننده باکتریها و کاهش اسیدیته توانسته است عنصرهای غذایی مختلف بیشتری را به صورت محلول در اختیار گیاه قرار دهد و با تولید بیشتر مواد فتوسنتزی در افزایش تولید مؤثر واقع شوند - امیدی و همکاران، . - 1388 سرانجام و همکاران - - 1389 بیان کردند که کود زیستی باعث افزایش 29/2 درصد تعداد دانه در بلال نسبت به شاهد گردید که میتوان علت آن را به تثبیت زیستی نیتروژن، ترشح هورمونهای محرک رشد و تولید مواد ضد قارچی نسبت داد.
وزن هزار دانه: نتایج تجزیه واریانس دادهها حاکی از معنیدار بودن اثرات اصلی کود زیستی و رقم در سطح احتمال 5 درصد در مورد وزن هزار دانه بود. نتایج مقایسه میانگین اثرات اصلی نشان داد که بیشترین وزن
