بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر مدیریت آبیاری و کود سبز بر عملکرد لوبیا معمولی، آزمایش کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان آستانه اشرفیه در سال زراعی 1391 اجرا گردید. در این تحقیق تیمار اصلی شامل بدون آبیاری و آبیاری با دورهای 6 ، 12 و 18 روز و تیمار فرعی شامل کود سبز با مقادیر 0، 1، 2 و 3 سانتی متر در هر پلات انتخاب شد.
نتایج تحقیق نشان داد که مدیریت آبیاری بر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد و بر عملکرد غلاف در سطح احتمال پنج معنی دار بود. سطوح مختلف کود سبز بر عملکرد دانه و عملکرد غلاف در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. اثر متقابل مدیریت آبیاری و سطوح مختلف کود سبز بر عملکرد دانه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد. در حالی که بر عملکرد غلاف معنی دار نشد.
بیشترین عملکرد دانه و عملکرد غلاف در مدیریت آبیاری 6 روز به ترتیب با مقادیر 2475 و 3278/1 کیلوگرم در هکتار بود. حداکثر عملکرد دانه و عملکرد غلاف در سطوح مختلف کود سبز با تولید 1407/8 و 2181/1 کیلوگرم در هکتار بود. اثر متقابل مدیریت آبیاری و سطوح مختلف کود سبز بر عملکرد دانه با 3313/6 کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار را داشت. مدیریت آبیاری 6 روز با مقدار آب نسبی برگ 92/9 درصد دارای بیشترین مقدار نسبت به سایر تیمارها می باشد. در تیمار آبیاری 6 و 12روز، کارایی مصرف آب مبتنی بر عملکرد غلاف به ترتیب دارای میانگین 0/76 و 0/64 کیلوگرم بر متر مکعب می باشد. تیمار آبیاری 6 روز با میانگین 0/58 کیلوگرم بر متر مکعب نسبت به سایر تیمارهای آبیاری دارای بیشترین مقدار کارایی مصرف آب مبتنی بر عملکرد دانه بود.
.1 مقدمه
لوبیا گیاه یکساله، دارای یک ریشه اصلی راست و ریشه های فرعی فراوان است. در روی ریشه های کوچک لوبیا غده های قهوه ای رنگ نامنظم، تثبیت کننده نیتروژن قرار گرفته است. برگ های مرکب که از سه جفت برگچه تشکیل شده اند با دمبرگ طولانی به طور متناوب روی ساقه آن قرار گرفته اند. نیاز به آب در گیاهان و اینکه چه موقع کشت شده باشد، دارای تفاوت های عمده ای است به طوری که بسیاری از عامل های اقلیمی، گیاهی و خاکی با نیاز آبی گیاهان اثر متقابل دارند.
بعد از پخش شدن آب روی زمین و وارد شدن در خاک، آب توسط نیروهای دیگر در داخل خاک توزیع می شود. دو عامل مهم در رسیدن به بازده بالای آبیاری در این روش، یکی سیستم توزیع صحیح آب برای کنترل مقدار آب آبیاری و دیگر آماده سازی مناسب زمین برای توزیع یکنواخت آب در سطح مزرعه است 1 - و. - 7 رابینز و دومینگو - 14 - نشان دادند که تنش در مراحل قبل از گلدهی تعداد غلاف های شکل گرفته را کاهش می دهد.
دربروت - 6 - دریافت که کاهش عملکرد به دلیل وقوع تنش در مرحله قبل از گلدهی رخ می دهد. بیرهوزن و دوس - 4 - اظهار داشتند که به دلیل بروز تنش در مرحله رویشی، بوته ها کوتاه ماندند، اما به دلیل باقی ماندن آب خاک طی گلدهی، عملکرد کاهش نیافت. کریگ بوم - 9 - مشاهده کرد که آبیاری از جوانه زنی تا مرحله قبل از گلدهی تاثیری بر عملکرد نداشت.
بازگرداندن گیاهان به خاک به عنوان کود سبز موجب افزایش میزان ماده آلی در خاک می گردد. بخشی از این ماده آلی افزوده شده به خاک مثل کربوهیدرات ها و برخی پروتئین ها سریعاً قابل تجزیه هستند و در شرایط مساعد محیطی تجزیه شده و پس از تخریب کامل توسط میکروارگانیسم های خاک، به محصولات ساده ای تبدیل می شوند که توسط گیاهان قابل استفاده اند.
کاربرد کود سبز به عنوان یک کود بیولوژیک جهت افزایشحاصلخیزی خاک و به عنوان راهکاری که در کشورهای توسعه یافته مجدداً مورد توجه قرار گرفته است. شاید مهمترین این چالش ها بدین ترتیب باشد که اولا در مناطق با بارندگی کم، گیاهان کود سبز ممکن است رطوبت خاک را تا آن اندازه کاهش دهند که گیاه زراعی اصلی که به دنبال کود سبز و در سال زراعی بعد کشت می شود، به دلیل خشکی صدمه ببیند. دوم اینکه بسته به شرایط خاک، گیاه زراعی بعدی ممکن است از هزینه، زمان و انرژی صرف شده برای کود سبز سودی نبرد. این تحقیق با هدف بررسی تاثیر مدیریت آبیاری و کود سبز بر عملکرد لوبیا معمولی در شمال کشور انجام گرفت.
.2 مواد و روش ها
به منظور بررسی تاثیر مدیریت آبیاری و کود سبز بر عملکرد و کارایی مصرف آب در لوبیا معمولی، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در استان گیلان و در شهرستان آستانه اشرفیه با عرض جغرافیایی 37 درجه و 16 دقیقه و طول جغرافیایی 49 درجه و 56 دقیقه و با ارتفاع متوسط -5 متر از سطح دریا، اجرا گردید. در این تحقیق تیمار اصلی شامل بدون آبیاری و آبیاری با دورهای 6 ، 12 و 18 روز و تیمار فرعی شامل کود سبز با مقادیر 0، 1، 2 و 3 سانتی متر در هر پلات انتخاب شد.
هر واحد آزمایشی دارای ابعاد 4×2/5 متر و دارای 4 ردیف کشت بودند. اطلاعات مربوط به داده های هواشناسی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک به ترتیب در جداول - 1 - و - 2 - ارائه شده است. روش آبیاری به کار رفته در این پروژه از نوع آبیاری سطحی و سیستم جوی و پشته بود، به طوری که فاصله بین دو پشته 80 سانتی متر و فاصله بین گیاهان در پشته 35 سانتی متر می باشد. میزان آب مصرفی در طول دوره رشد گیاه از طریق آب آبیاری و مقدار بارندگی تأمین گردید. برای اندازه گیری مقدار آب تحویلی به هر واحد آزمایشی از کنتور استفاده شد.
پس از عملیات برداشت محصول، جهت برآورد عملکرد دانه، پس از حذف دو ردیف گیاه از طرفین، غلاف ها از زمین برداشت شده، سپس نیام ها، برگ ها و ساقه ها از گیاه جدا گشتند و در داخل آون و در دمای70 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت گذاشته شدند. بعد از خشک شدن، نمونه ها به وسیله ترازوی دقیق یک صدم توزین گردیدند. سپس به واحد کیلوگرم در هکتار تبدیل گردید.
کارایی مصرف آب از تقسیم عملکرد دانه بر کل آب مصرف شده گیاه تعیین شد. برای تعیین مقدار آب نسبی برگ، قبل از طلوع آفتاب، برگ از گیاه جدا کرده و به آزمایشگاه انتقال داده شد. این انتقال سریع بوده و در داخل یک ظرف خنک و در تاریکی انجام گردید. انتقال برگ به صورتی که داخل پلاستیک بوده و روی یخ قرار داده شد. پس از انتقال نمونه به آزمایشگاه، وزن تر بلافاصله اندازه گیری شد. سپس نمونه داخل یک بشر در داخل آب مقطر قرار داده شد تا آب جذب نموده و به آماس کامل برسد.
باید جهت جلوگیری از خروج احتمالی بخار آب از ظرف، درب این ظرف با کاغذ آلومینیومی یا پلاستیک پوشانده شود. ظرف حاوی نمونه به مدت 4 تا 6 ساعت در تاریکی و در دمای حدود 4 درجه سانتی گراد جهت جلوگیری از تنفس نگهداری شد. پس از مدت زمان سپری شده، برگ از داخل ظرف خارج شده، و آب سطحی آن با کمک دستمال کاغذی، خشک شده و سپس توزین گردید. وزن حاصله، وزن بافت کاملا آب جذب کرده یا آماس شده می باشد. در مرحله بعد این نمونه برگ در داخل پاکت قرار داده شده و در آون در دمای 70 درجه سانتی گراد به مدت 72 ساعت جهت خشک شدن قرار داده شد. البته تا زمانی که وزن نمونه ثابت شده و پس از آن کاهش وزنی وجود نداشته باشد، بهتر است نمونه برگ در داخل آون باقی بماند. پس از طی شدن این مدت، با وزن کردن نمونه برگ، وزن خشک برگ به دست می آید. با در اختیار داشتن وزن تر، وزن آماس کرده و وزن خشک برگ، میزان آب نسبی برگ با کمک رابطه زیر محاسبه گردید . - 10 - در تجزیه داده ها و مقایسه میانگین ها - آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد - ، از نرم افزار MSTATC و رسم نمودارها نیز با استفاده از نرم افزار Excel انجام شد.
جدول-1 اطلاعات مربوط به داده های هواشناسی
.3 نتایج و بحث
عملکرد غلاف نتایج تجزیه واریانس نشان داد که دور آبیاری و سطوح مختلف کود سبز بر عملکرد غلاف در سطح احتمال 5 درصد معنی دار می باشد ولی اثر متقابل آن ها معنی دار نشد - جدول. - 3 در مقایسه میانگین ها مشاهده شد که در میان تیمارهای آبیاری، آبیاری 6 روز با 3278/1 کیلوگرم در هکتار دارای حداکثر عملکرد غلاف می باشد
بیشترین مقدار عملکرد غلاف در مقدار کود مصرفی 1 و 2 سانتی متر در هر پلات به ترتیب با مقادیر 2176/8 و 2181/1 کیلوگرم در هکتار مشاهده گردید - شکل. - 2 تنش آب در طی تشکیل غلاف تخصیص مواد به میوه ها را در مقایسه با تیمار آبیاری، کاهش می دهد. کمبود آب گلدهی و تشکیل غلاف را به طور چشمگیری داده و عملکرد نهایی را تا حدی کمتر از آنچه که تنش آب در هر مرحله دیگری از رشد قادر بر انجام آن است کاهش می دهد. زیرا باعث تخصیص کمتر مواد به میوه ها و انتقال بیشتر آن به برگ ها در طی دوره پر شدن دانه که در طول آن بوته ها آبیاری شده اند، گردید.
کمبود آب دوره رشد سریع میوه را به تعویق انداخته و عملکرد را کاهش می دهد. بروز دوره های کمبود آب گلدهی را 1 تا 2 روز به تأخیر انداخته و تولید گل به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد. خشکی شدید حفظ آب خاک در حد 35 درصد ظرفیت زراعی یا پایین تر از آن تشکیل جوانه های آغازین گل را به مدت 7 روز به تأخیر انداخته و از گلدهی به طور کامل جلوگیری می کند.
عملکرد دانه مدیریت آبیاری در سطح احتمال یک درصد اثر معنی دار بر عملکرد دانه داشت - جدول. - 3 مقایسه میانگین ها نشان داد که در میان تیمارهای مختلف آبیاری، دور آبیاری 6 روز با 2475/8 کیلوگرم در هکتار دارای حداکثر عملکرد دانه است - شکل. - 3 سطوح مختلف کود سبز در سطح احتمال 5 درصد، اثر معنی دار بر عملکرد دانه داشت - جدول. - 3 بیشترین مقدار عملکرد دانه در مقدار کود مصرفی 2 سانتی متر در هر پلات به مقدار 1407/8 کیلوگرم در هکتار مشاهده گردید - شکل. - 4 اثر متقابل مدیریت آبیاری و سطوح مختلف کود سبز بر عملکرد دانه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود
