بخشی از مقاله
مقدمه:
لوبیا - Phaseolus vulgaris L. - یکی از مهمترین گیاهان زراعی است که با داشتن 20-25 درصد پروتئین در رژیم غذائی حائز اهمیت میباشد . - Fageria & Santos, 2008 - عوارض و پیامدهاي زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه و نامتعادل کودهاي شیمیایی بالاخص کودهاي فسفري منجر به ترغیب تولید و مصرف کودهاي زیستی شده است - رجالی، . - 1384 تعدادي از ریز جانداران در خاك وجود دارند که قادرند در تغذیه و جذب عناصر غذایی به طرق مختلف به گیاهان کمک کنند. در این میان همزیستی قارچ با گیاه میتواند یکی از مهمترین پدیدههاي جالب و قابل توجه به شمار آید - رجالی، 1384؛ . - Kaya et al ., 2009 قارچهاي میکوریزي و باکتریهاي افزایش دهنده رشد گیاه مثل باکتري Azotobacter و Pseudomonas پتانسیل افزایش جذب عناصر غذایی، بهخصوص زمانی که با هم استفاده میشوند را دارا میباشند . - Smith & Read, 2008 - کودهاي زیستی فسفري، حاوي قارچها و باکتريهاي مفید حل کننده فسفات هستند که معمولاً با ترشح اسیدهاي آلی، اسیدي کردن خاك و یا ترشح آنزیمهاي فسفاتاز، باعث رهاسازي یون فسفات و افزایش قابلیت جذب آن براي گیاهان میگردند - رجالی، 1384؛ . - Kaya et al ., 2009 تحقیقات Rudresh et al., 2005 نشان داده است که استفاده از ریزجانداران حلکننده فسفات باعث افزایش جوانهزنی، افزایش رشد گیاه، جذب عناصر، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه، گره بندي و عملکرد گیاه نخود نسبت به شاهد شده است. مطالعات Behl et al., 2006 نشان میدهد، باکتري - هاي Azotobacter از طریق سنتز هورمونهاي محرك رشد مانند ایندول استیک اسید، جیبرلینها و سیتوکنینها باعث افزایش رشد گیاه، درصد جوانهزنی بذرها، ریشهزایی و گسترش ریشه میگردند. مهمترین اثر مفید استفاده ازریزجانداران افزایش رشد گیاه میزبان است که معمولا بهواسطه افزایش جذب عناصر غذایی صورت میگیرد - رجالی، 1384؛ . - Kaya et al., 2009 اکثر تحقیقات انجام شده در این خصوص بهصورت گلخانهاي بوده و بهصورت مزرعهاي تحقیقات چندانی بهعمل نیامده است. با توجه به این که استان چهارمحال و بختیاري یکی از مناطق مستعد تولید لوبیا در سطح کشور میباشد یافتن راهکاري مناسب جهت کاهش هزینهها، کاهش مصرف کود شیمیایی فسفري، حفظ سلامت محیط زیست و افزایش تولید براي این محصول استراتژیک، امري ضروري به نظر میرسد. این تحقیق در این راستا و با هدف بررسی اثرات کاربرد کودهاي زیستی فسفر و روي، در فاز مزرعهاي بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی، تغییرات برخی از عناصر غذایی معدنی، در دانه دو رقم لوبیا چیتی براي اولین بار در منطقه کیار این استان اجرا شد.
مواد و روشها:
این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی در اراضی لوبیاکاري شهرستان کیار استان چهارمحال و بختیاري انجام شد. فاکتور هاي این آزمایش عبارت بودند از فاکتور اول ارقام لوبیا چیتی شامل :C1 تلاش و : C2 صدري، فاکتور دوم کاربرد فسفر درچهار سطح :P0 شاهد، :P1 استفاده از کود شیمیائی سوپر فسفات تریپل بر اساس آزمون خاك، :P2 استفاده از کود زیستی فسفري و مصرف 50 درصدکود سوپر فسفات تریپل بر اساس آزمون خاك و :P3 استفاده از کود زیستی فسفري، فاکتور سوم کاربرد روي درسه سطح شامل : Zn0 شاهد، :Zn1 استفاده از کودشیمیایی سولفات روي مطابق آزمون خاك و :Zn2 استفاده از کود زیستی حاوي باکتري هاي حل کننده روي بود. تیمار کود زیستی فسفري مورد استفاده شامل مایه تلقیح حاوي باکتري حل کننده فسفات از جنس Azotobacter chroococcum strain 5 - حاوي 1/8 × 810سلول باکتري در
هرگرم - و قارچهاي میکوریزي از جنس Golumus etunicatum، intraradices Golumus و Golumus
mosseae - با جمعیت 60 اسپور در هر گرم - بود که به ازاء هر بذر مقدار دو گرم از این کود استفاده شد. کود زیستی روي مورد استفاده، مایه تلقیح حاوي باکتریهایی از جنس Pseudomonas aeuroginosa strain
MPFM و Pseudomonas fluorescens strain 187 با تراکم جمعیت 2/3 × 810 باکتري در هر گرم بود.
بدین ترتیب در هر بلوك آزمایشی 24 کرت آزمایشی ایجاد شد که با احتساب سه تکرار تعداد کل واحدهاي آزمایش 72 کرت - به ابعاد متر مربع - 3×4 =12 بود. پس از نمونهبرداري و انجام آزمون خاك و آمادهسازي قطعه زمین، انجام تلقیح و هوا خشک شدن سطوح بذور، بلافاصله کشت محصول بهصورت خطی انجام گرفت. کود فسفري مصرفی از منبع سوپر فسفات تریپل به میزان 100 کیلوگرم در هکتار در تیمار P1 و 50 کیلوگرم در هکتار در تیمار P2، روي از سولفات روي به میزان 50 کیلوگرم در هکتار - Zn 1 - و 50 کیلوگرم در هکتار اوره قبل از کاشت مصرف شد. مایههاي تلقیح و کود هاي زیستی مورد استفاده از بخش تحقیقات بیولوژي خاك مؤسسه تحقیقات خاك و آب کشور تهیه شد . در طول فصل رشد مراقبتهاي زراعی لازم بطور یکنواخت براي همه تیمارها اعمال شد. در پایان فصل رشد برداشت محصول با رعایت حاشیه در سطح 6 متر مربع انجام و عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی و غلظت عناصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم موجود در دانه اندازهگیري شدند. - امامی، . - 1375 در پایان دادهها توسط نرم افزار SAS 9.2 مورد تجزیه و تحلیل آماري قرار گرفته و مقایسه میانگین ها به روش آزمون چند دامنهاي دانکن انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه خاك محل آزمایش نشان داد خاك مزرعه داراي بافت سیلتی لوم و فاقد محدودیت شوري و با توجه به بالاتر بودن غلظت پتاسیم و منگنز قابل استفاده نسبت به حد بحرانی، نیازي به مصرف کود پتاسیمی و منگنزي نبود. این خاك از نظر فسفر و روي قابل جذب در زیر حد بحرانی قرار داشت.
عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی: مطابق نتایج جدول تجزیه واریانس مرکب بین ارقام بکار رفته در این آزمایش، اختلاف معنیداري در سطح یک درصد از نظر عملکرد دانه ولی از نظر عملکرد بیولوژیکی اختلاف معنیدار مشاهده نگردید - جدول . - 1 بیشترین میزان عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک از رقم صدري به ترتیب به میزان 3309 و 7211 کیلوگرم در هکتار حاصل شد - جدول . - 2 استفاده از فسفر بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی تأثیر معنیداري داشت. بیشترین میزان عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی از تیمار P2 به میزان 3445 و 8057/2 کیلوگرم در هکتار حاصل شد، که نسبت به تیمار شاهد افزایش 18و 33/5 درصد را نشان داد - جدول . - 2 مصرف روي تأثیر معنیدار در سطح یک درصد برروي عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی داشت. حداکثر عملکرد دانه از تیمار Zn1 به میزان 3339 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. حداکثر عملکرد بیولوژیکی نیزاز تیمار Zn2بهمیزان 7442/3 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. اثر متقابل تیمارهاي فسفري و روي بر عملکرد دانه معنی دار نشد - جدول . - 1 با این وجود، بیشترین میزان عملکرد دانه به ترتیب به میزان3520 و 8671/6 کیلو گرم در هکتار از تیمارP2Zn1 حاصل گردید که نسبت به تیمار شاهد افزایش 32/5 و 65/2 درصدي را نشان داد. این نتایج با یافتههاي Rudresh et al., 2005؛ Smith & Read , 2008 و Kaya et al., 2009 مطابقت دارد.
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر استفاده از کودهاي زیستی فسفر وروي بر صفات مورد بررسی دو رقم لوبیا چیتی
جدول-2 مقایسه میانگین صفات تأثیر کودهاي زیستی فسفر وروي بر عملکرد و اجزاء عملکرد در دو رقم لوبیا چیتی
در هر ستون میانگینهایی که حداقل در یک حرف مشترك هستند فاقد اختلاف معنی دار بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد میباشند.
