بخشی از مقاله
چکیده
مهندسی معماری شامل علومی گسترده در زمینه های مختلف می باشد و از آنجایی که کالبد نهایی ساختمان در طول مدت حضور شخص در یک مکان بیشترین تاثیر را بر مخاطب میگذارد، از اینرو می تواند نقش تعیین کننده بر روحیه افراد داشته باشد. در این مقاله به موضوع شادی و چگونگی تاثیر محیط پیرامون بر آن می پردازیم. هدف این مقاله بررسی قسمتی از ویژگیهای کالبدی یک محیط آموزشی است که می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باعث ارتقاء شادی دانش آموزان گردند. روش تحقیق این مقاله بر پایه مطالعات کتابخانه ای بناشده است. در قسمت اول به مفهوم و اهمیت شادی می پردازیم. عواملی که می توانند باعث ارتقاء شادی شوند بسیار گسترده اند و شامل عوامل فیزیکی و اجتماعی هستند. تعدادی از عوامل فیزیکی موثر بر شادی افراد که نقش پررنگ تری در کالبد مدرسه ایفا می کنند در این مقاله بررسی شده اند. در نهایت می توان گفت که این مقاله میتواند راهنمایی برای یک معمار باشد که در کنار طراحی برای عملکردهای مختلف یک مجموعه آموزشی، عوامل روانشناسی و اجتماعی را نیز ازیاد نبرده و آگاهانه برای آنها برنامه ریزی و طراحی نماید.
-1 مقدمه
نقش مهم شادی در بهداشت روانی، سلامت جسمانی، کارآمدی، بهره وری و مشارکت اجتماعی موجب افزایش توجه محققان حوزههای روان شناختی، علوم زیستی و علوم اجتماعی به عوامل موثر بر شادی شده است. - رئیسی و دیگران، 1392، . - 440 -431 امروزه سازمانها و موسسات تولیدی و خدماتی اهتمام ویژه ای به کیفیت زندگی و ارتقاء سطح بهداشت جسمانی و روانی کارکنان و خانوادههای زیر مجموعه خود دارند. زیر بنای منطقی این اقدامات این فرضیه است که ارتقاء بهداشت روانی و شادی کارکنان و خانوادههای آنها به طور مستقیم و غیر مستقیم موجب ارتقاء بهره وری، افزایش ایمنی در کار، افزایش رضایت شغلی و خانوادگی و درنهایت افزایش رضایت از زندگی خواهد شد. وقتی افراد احساس شادی کنند، خلاق تر و کارآمدتر هستند و میتوانند بهتر تصمیم گیری نمایند. از طرف دیگر یکی از متغیرهای مهم که با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد، شادکامی است. نوجوانانی که احساس شادکامی و بهزیستی بالایی دارند، در عملکرد تحصیلی فعال ترند و پیشرفت تحصیلی، و همچنین بازدهی فردی، خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی بالاتری دارند - همان، 1392، . - 440 -431 در نظریه ای دیگر نیز ویژگیهای افراد شادکام را داشتن دستگاه ایمنی قوی تر و عمر طولانی تر، برخورداری از روابط اجتماعی بهتر و مفیدتر، مقابله موثر تر با موقعیتهای سخت و دشوار، خلاقیت و موفقیت بیشتر و گرایش زیادتر برای کمک به دیگران معرفی میکنند - کشاورز، . - 1384 در کنار عوامل گوناگون که میتوانند ما را به شادی بیشتر رهنمون شوند، طراحی فضا تنها یکی از عوامل میباشد و از اینرو که معمار سازنده و برنامه ریز این فضاست میتواند نقش هرچند ناچیز ولی تعیین کننده در بهبود این شرایط داشته باشد. ضرورت پرداختن به مقوله نشاط و عوامل ایجاد کننده آن از آنجا ناشی میشود که هم برای جامعه و هم برای نهادهای آن بسیار مهم است.
-2 تعریف شادی و مفاهیم آن
ابتدایی ترین تعریف برای شادی توسط ارسطو مطرح شده است، وی در پایین ترین سطح، شادی را همان لذت می داند. در سطح بالاتر، شادی همان موفقیت و کامیابی است و نوع سوم شادی، شادی برآمده از معنویت است. شادمانی در منابع مختلف با واژههایی چون خوشحالی، رضایت از زندگی، احساسات مثبت و زندگی معنادار بیان شده است. - رئیسی و دیگران، 1392، . - 440 -431 در تعریفی دیگر آورده شده است که شادی یک هیجان یا طبع مثبت است که باعث برانگیختگی فرد میشود و نوعی احساس آرامش و گرمی خاص برای فرد به ارمغان میآورد. برادبورن در تعریف خود از شادی بر این امر تاکید میکند که شادی عبارتست از میزان احساسات مثبت منهای میزان احساسات منفی. احساسات مثبت یعنی خوشی، سرحالی، لذت بردن و احساسات منفی همانند ترس، اضطراب، اندوه، دلهره و نگرانی - عابدی و میرزایی، 1385، . - 59 -71 شادی یک حالت روانی است که موجب سازگاری، همسازی و هماهنگی فرد با محیط میشود. همچنین شادی تعادل بین جسم و روح است یا توانایی برای ایجاد تعادل بین ایده آلهای فردی و واقعیات اجتماعی، روانشناختی و جسمی است. شادمانی از نظر وینهوون - وینهوون، 1988، - 333-254 ، به قضاوت مثبت فرد از درجه یا میزان مطلوبیت کیفیت کلی زندگی اطلاق میشود. به عبارت دیگر شادمانی به این معناست که فرد چقدر زندگی خود را دوست دارد یا از آن لذت میبرد. - پترسون و پارک، 2005، . - 41-25 در مجموع می توان گفت مفهوم مبهم و اسرارآمیز شادی، عبارت است از حالت خوشحال، سرور و یا در رضایت زندگی کردن و لذت بردن از آن، بنابراین داشتن عواطف مثبت و رضایتمندی از عناصر اصلی زندگی میتواند شادی بخش و شادی آفرین باشد. روان شناسان معتقدند که عنصر سومی نیز وجود دارد که در شادی باید به آن توجه شود و آن کم کردن اضطراب و کاهش عواطف منفی است.
-3مولفههای موثر بر شادی
در همین راستا مطالعات نشان میدهد که افراد به سه شیوه شاد میگردند : -1از طریق لذت بردن در زندگی -2از طریق انجام کار و فعالیت -3از طریق داشتن هدف در زندگی. از جمله تعاریفی که در این دسته قرار میگیرد، تعریف آرگایل و کروسلند از شادی است؛ آنان معتقدند شادی یک وضعیت روحی - روانی است که از سه عنصر تشکیل شده است: -1وجود خلقوخو یا عواطف مثبت، -2فقدان خلق و خو و احساسات منفی و -3رضایت - خشنودی - از تمام زندگی یا بخش های خاص آن. پژوهشگر دیگری با نام آرجیل نیز در همین راستا شادی را ترکیبی از وجود عاطفه مثبت، فقدان عاطفه منفی و رضایت از زندگی میدانند - آرجیل، . - 1386 داینر و ساه ، نیز عقیده دارند که شادکامی دارای مولفههای عاطفی، اجتماعی و شناختی است:
الف - مولفه عاطفی باعث میشود که فرد همواره از نظر خلقی شاد و خوشحال باشد. بعد عاطفی - هیجانی - که در حقیقت خلق و خوهای مثبت و خوشایند در افراد را شامل میشود. به عبارت دیگر فرد شادکام، از نظر خلقی، شاد و خوشحال است - داینر و ساه، 1997، . - 41-25
ب - مولفه اجتماعی موجب گسترش روابط اجتماعی با دیگران و افزایش حمایت اجتماعی میشود. جزء اجتماعی که فرد شادکام روابط اجتماعی خوبی با دیگران دارد و می تواند از حمایت اجتماعی آنان برخوردار شود؛ بعد اجتماعی بیانگر گسترش روابط اجتماعی فرد با دیگران و به دنبال آن افزایش حمایت اجتماعی است. به عبارت دیگر این جزء از شادی گرایشات و تمایلات فرد نسبت به اجتماع همانند علاقه به انسانهای دیگر، تاثیر گذاری مثبت بر آنها و ... را شامل میشود که یکی از مهمترین اجزاء آن را تشکیل میدهد - داینر و ساه، 1997، . - 216-189
ج - مولفه شناختی موجب میگردد فرد نوعی تفکر و پردازش اطلاعات ویژه خود داشته و وقایع روزمره را طوری تعبیر و تفسیر کند که خوشبینی وی را به دنبال داشته باشد. بعد شناختی که نوعی تفکر و پردازش اطلاعات را در بر می گیرد و به ارزیابی مثبت افراد از زندگی منجر میشود. جزء شناختی باعث می شود فرد شادکام اطلاعات را به روش خاصی پردازش کند و مورد تعبیر و تفسیر قرار دهد که این درنهایت، باعث احساس شادی و خوش بینی در وی می شود.
فوردایس - 1977 - از صاحب نظران روانشناسی شادی با بررسی تحقیقات متعدد، مجموعه ای با عنوان آموزش شادمانی ارائه داده است. این برنامه دارای چهارده اصل است که از آن میان، 8 مورد شناختی و 6 مورد رفتاری هستند. باور فوردایس آن است که به غیر از عوامل مختلفی همچون ژنتیک، شخصیت، میزان درآمد، طبقه اجتماعی و اقتصادی و میزان تحصیلات، ویژگیهای خاص دیگری نیز بر میزان شادی تاثیر میگذارند. زیربنای برنامه شادی فوردایس آن است که اگر شخص تمایل داشته باشد، میتواند همانند افراد شاد، شادمان باشد. این برنامه ترکیبی از نظریات شناختی و رفتاری است. در ادامه به اصول چهارده گانه آموزش شادمانی فوردایس اشاره شده است.
