بخشی از مقاله
چکیده: تیلاپیاها گروهی از ماهیان خانواده سیکلیده با بیش از هفتاد گونه هستند که نزدیک به ده گونه آنها پرورشی است. مهمترین گونه های پرور شی تیلاپیای نیل، آبی و موزامبیک و دورگه های تیلاپیای قرمز می با شد. در این مقاله به مزایای پرور شی گونه های تیلاپیا، تفاوت و ویژگی های زیستی و اکولوژیک گونه های مهم پرورشی پرداخته شده است. همچنین سعی شده است به تاثیر پرورش این ماهی بر اکوسیستم های طبیعی و گونه های بومی، برمنابع آبی و صنعت آبزی پروری ایران با ذکر مثالهایی از سایر کشورها پرداخته شود.
همچنین توصیه هایی در خصوص انجام مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی پیش از معرفی آن و همچنین گونه مناسب شرایط ایران انجام شده است. نتایج مطالعات انجام شده در سایر کشورها نشان می دهد که چنانچه از ارزیابی دقیقی از اکوسیستم های آبی شده باشد می توان با توجه به نتایج آن از گونه هایی تیلاپیایی استفاده نمود که حداقل همپوشانی نیچ اکولوژیک و رقابت با گونه های بومی را دا شته با شد. نهایتا تو صیه می شود که بحث پرورش تیلاپیا بجای مطرح شدن در ر سانه ها در مجامع علمی مورد بررسی قرار گیرد.
مقدمه
تیلاپیا که کلمه ایی با ریشه آفریقایی به معنی "ماهی" است به گروهی از ماهیان خانواده Cichlidae گفته می شود که دارای بیش از هفتاد گونه شناخته شده ه ستند و اختلاف زیادی در رده بندی انها بین دان شمندان علم سی ستماتیک وجود دارد، اما در طبقه بندی که بی شتر مورد قبول ا ست این ماهیان در سه جنس Tilapia، Oreochromis و Sarotherodon د سته بندی می شوند. در جنس تیلاپیا تخمریزی روی بستر انجام می شود اما در دو جنس دیگر ماهیان مولد نر یا ماده از تخم ها تا زمان تفریخ در دهان مراقبت می کنند.
این ماهیان بومی آفریقا و بخ شی از خاورمیانه بوده اما در حال حا ضر در بیش از یک صد ک شور جهان پرورش داده می شوند - . - Wang and Lu, 2016 تا قبل از سال 1970 میزان پرورش تیلاپیا بسیار محدود بود اما از آنزمان تا سال 1990 به تدریج افزایش پیدا کرد و بعد از آن با چنان سرعتی ر شد کرده ا ست که امروزه با تولید نزدیک به 4 میلیون تن بعد از کپورماهیان دومین ماهی اصلی پرورش جهان با سهم حدود 7 درصد از کل آبزیان پرورشی دنیا می باشد و در بیش از یکصد کشور در همه قار های جهان پرورش داده می شود.
کشور چین با تولید بیش از 50 درصد کل تولیدات جهانی بزرگترین تولید کننده این ماهی در جهان ا ست. بعد از آن ک شورهایی مثل م صر، تایلند، فیلیپین و اندونزی بی شترین میزان تولید را دارند. بیش از 90 در صد تولید این ماهی ها خارج از دامنه گ سترش طبیعی این گونه ها و در واقع بعنوان یک گونه غیربومی صورت می گیرد. بزرگترین م صرف کننده این ماهیان نیز کشورهای آمریکا و کانادا می باشد که غالب آن به صورت فریز شده از چین وارد می گردد . - El-Sayed, 2006 - حدود ده گونه از 70 گونه ی تیلاپیا، بعنوان گونه پرورشی استفاده می شوند که بیشترین تولید - بیش از 80 درصد - مربوط به گونه نیل - Oreochromis niloticus - می باشد.
اگرچه گفته می شود که سابقه پرورش تیلاپیا در جهان به 4000 سال قبل و کشور مصر بر می گردد اما اولین پرورش علمی ثبت شده مربوط به سال 1924 در کشور کنیا می باشد - . . - El-Sayed, 2006 شیوه های متنوعی برای پرورش تیلاپیا در جهان بکار رفته است که حاکی از قابلیت های آبزی پروری بالای این گونه است. این ماهی در سیستم های پلی کالچر همراه با کپورماهیان یا سایر ماهیان، همراه با سخت پوستان، همراه با لاک پشت و بصورت تک گونه ایی در استخرهای گلخانه ایی و مداربسته پرورش داده می شود. این ماهیان همراه با گیاهانی مثل کاهو در سیستم های آکواپونیک نیز پروش داده می شوند که علاوه بر تولید گیاه تصفیه طبیعی پساب مزرعه نیز صورت می گیرد.
این گونه قابلیت های متنوع پرورشی از سیستم های گسترده تا فوق متراکم را دارد - . - Wang and Lu, 2016 در کنار همه این مزایای آبزی پروری، مانند هرگونه غیربومی دیگر ورود این ماهی به اکوسیستم های جدید می تواند خطراتی نیز داشته باشد. با توجه به اینکه از حدود یک دهه گذشته ایران اقدام به واردات این ماهی با هدف آبزی پروری نموده است و برخی کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس در حال حاضر این ماهی را پرورش می دهند و در سالهای اخیر همیشه بحث های زیادی بین موافقان و مخالفان پرورش این گونه وجود داشته است، در این مقاله هدف آن است که بصورت اجمالی مزایا و معایب این گونه با توجه به مسائلی که تاکنون مطرح شده است و با در نظر گرفتن ویژگی های زیستی این ماهیان بخصوص گونه نیل که در ایران مطرح است، بحث و راهکارهایی پیشنهاد گردد.
گونههای مهم پرورشی تیلاپیا
حدود تعداد 10 گونه از ماهیان تیلاپیا در حال حاضر در دنیا پرورش داده می شود. در جدول 1 ویژگی های چهار گونه مهم که بیشترین سهم آبزی پروری دنیا را به خود اختصاص داده اند ذکر شده است. همانگونه که از جدول 1 می توان استنباط کرد اول اینکه برای هر اقلیمی یکی از گونه های تیلاپیا مناسب است و بیشترین بازدهی را دارد و اینگونه نیست که در همه گونه ها در همه شرایط بهترین بازدهی را داشته باشند.
دوم اینکه برخلاف اکثر ماهیان که دورگههای حاصل از آنها معمولا عقیم می باشد در تیلاپیا تعداد معدودی از دورگه ها عقیم هستند و از این تکنیک چندان نمی توان برای کنترل جنسیت این ماهیان و پرورش تک گونه ایی آنان برای جلوگیری از استقرار آنها در منابع آبی استفاده کرد. و سوم اینکه با توجه به اینکه هدف شیلات ایران از واردات تیلاپیا پرورش آن در آبهای نامتعارف مرکزی ایران می باشد گونه نیل یا گونه های هیبرید که رشد بهتری در آب شور دارند مناسب تر است.
تاملی بر ارزش غذایی تیلاپیا
تیلاپیا در دنیا بعنوان مرغ آبزی معروف است. علت این نامگذاری رشد سریع، تطابق زیاد این گونه با شرایط محیطی و کم توقع بودن تیلاپیا و امکان تولید متراکم این ماهی در شرایط آبزی پروری است . - Wang and Lu, 2016 - در گزارش های فائو مکرر اشاره شده است که امید اصلی تامین پروتئین جامعه رو به رشد جهانی ماهی تیلاپیا است.
