بخشی از مقاله
چکیده
بررسی تغییرات ساختاري اکوسیستم ناشی از کاشت گونهها ي غیربومی یکی از مهمترین عواملی است که باید در برنامهریزي اکوسیستمهاي در معرض فرسایش باد بهمنظور بهره برداري پایدار از این مناطق، در نظر گرفته شود. در این پژوهش، ساختار قطعات اکولوژیکی و حجم پوشش گیاهی در طبقات مختلف ارتفاعی، در مناطق تاغکاري و شاهد شهرستان بردسیر مورد بررسی قرار گرفتند. در هر منطقه، سه ترانسکت 50 متري در جهت باد غالب منطقه مستقر شد. طول، عرض و ارتفاع قطعات اکولوژیک محاسبه و با استفاده از روش نقطه مرکز یک چهارم - PCQ - تراکم لکههاي گیاهی درختچه، بوته و علفی چندساله بررسی شد. نتایج نشان داد که گونه تاغ با ایجادلکه ها ي بزرگ در منطقه شاخص، سطح قطعات اکولوژیکی اکوسیستم را از 0/06به 0/13 افزایش داده است. همچنین، گونهها ي تاغ، طبقات ارتفاعی پوشش گیاهی منطقه را افزایش دادهاند. این در حالی است که گونههاي گیاهی منطقه شاهد، در دو طبقه ارتفاعی وجود داشتند؛ در حالیکه، گونه تاغ سه طبقه به طبقات ارتفاعی پوششگیاهی منطقه اضافه کرده و حجم تاج پوشش را در طبقات ارتفاعی نسبت به منطقه شاهد افزایش داده است. همچنین، آزمون t نشان داد اگرچه گونه تاغ درصد تاج پوشش لکههاي گیاهی را در منطقه بهطور معنی داري افزایش داده است، اما از تراکم آنها بهخصوص گونههاي بوتهاي کاسته است. نتایج این تحقیق بیانگر تأثیر مثبت تاغ بر ساختار عمودي و افقی اکوسیستم منطقه است که کارکرد اکوسیستم را بهعنوان موانع طبیعی در مقابل فرسایش بادي بهبود بخشیده است. البته ورود این گونه غیربومی به اکوسیستم منطقه، بر ترکیب گونههاي بومی تأثیر گذاشته است. لذا پیشنهاد میشود بهمنظور بررسی پایداري اکوسیستم منطقه، عملکرد این اکوسیستم با استفاده از شاخصهاي سطح خاك پایش شود.
-1 مقدمه
فرسایش بادي عامل اصلی تخریب و آلودگی هوا در بسیاري از مناطق خشک و نیمه خشک جهان است Tatarko - و همکاران، . - 2013 شدت فرسایش تحت تأث یر عواملی مانند شدت و مدت وزش باد، عوامل محیطی و پوشش گیاهی است - احمدي، . - 1387 کاشت گونههاي گیاهی از مهمترین راهکارهاي مقابله با حرکت ماسههاي روان است، که باعث تثبیت خاكهاي ماسه اي م یشود He - و همکاران، . - 2007 تغییرات ساختار اکوسیستم ناشی از کاشت گونهها یکی ازمهمترین عواملی است ک ه در برنامهریزي صحیح جهت بهرهبرداري پایدار، حفاظت و ارزیابی پتانسیل مرتع باید مورد توجه قرار گیرد. ترکی ب گی اهی و حجم پوشش گیاهی به عنوانیکی از مهمترین شاخصهاي ساختاري و معرفها ي اکولوژ یکی در مقابل آشفتگ یها ي محیطی هستند Dale & Beyeler - و همکاران، . - 2001 این معرفها ي اکولوژ یکی میتوانند به عنوان یک هشدار دهنده مدیریتی در اکوسیستمها ي مرتع ی استفاده شود Pyke - و همکاران، . - 2002 همچنین ساختار گونهها و تعامل آنها با فرایندهاي اکولوژیکی یک فاکتور مهم و تعیین کننده در پویایی اکوسیستم ها است، که در تئوريهاي اکولوژیکی روز به روز توجهات بیشتري را جلب میکند Law - و همکاران، . - 2009 ساختار اکوسیستمهاي مناطق خشک از لکههاي گیاهی و فضاي خالی بین لکهاي تشکیل شدهاند، این توزیع ساختار لکهاي گونهها، تأثیر زیادي بر توزیع آب، باد و دانه گیاهان در اکوسیستمها دارد Cerda - ، . - 1997 در مناطقی که محدودیت آب وجود دارد، توزیع و اندازه لکههاي گیاهی با تأث یر بر توزیع رسوب و برداشت فرسایش، میزان عملکرد اکوسیستم را تحت تأثیر قرار م یدهند Neff - و همکاران، . - 2008 بوتهها و درختچهها از گونهها مهم مناطق خشک و نیمه خشک هستند کهبراي مقابله با فرسایش بادي بسیار مناسب هستند - صفائی قهنویه و همکاران، . - 1389 تثبیت ماسههاي روان با استفاده از گونههاي گیاهی در ایران سابقه 40 ساله دارد که با گونه تاغ شروع شده است - اختصاصی، . - 1382 نتایج بسیار مثبت جنگلکاريها ي اولیه موجب شد توجه به گونههاي تاغ بیش از پیش افزایش یابد. به طوري که بعداً در عرصههاي احیا شده در کویرهاي دشت لوت و دشت کویرگونه غالب و بعضاً حتی به گونه منحصر به فرد بعضی مناطق بیابانی تبدیل شده است - کاظمی و سودایی زاده، . - 1392 گونه تاغ ازتیره اسفناجیان - Chenopodiaceae - سازگاري بسیار زیادي نسبت به شرایط نامساعد محیطی دارد .
- مظفریان،. - 1375 کشت این گی اه به صورت غیر بومی در یک منطقه خاص میتواند باعث ایجاد تغییراتی در وضعیت خاك و فلور منطقه شود Casazza - و همکاران، . - 2008 رحیمی زاده و همکاران - 1389 - گزارش دادند کشت تاغ باعث افزایش تاج پوشش، تولید و درصد لاشبرگ و بهبود ترکی ب گیاهی شده است. زهتابیان و همکاران - 1387 - پوشش گونههاي علفی زیراشکوب گونه سیاه تاغ دست کاشت منطقه اردستان را مطالعه و یب ان نمودند کشت تاغ سبب افزایش تراکم و درصد تاج پوشش گونههاي علفی زیراشکوب درختچه تاغ شده است. محمدي و همکاران - 1393 - با بررسی اثر کاشت گونه سیاه تاغ بر پوشش گیاهی، نشان دادند که تنوع گونهاي در منطقه تاغکاري شده افزایش یافته است.جعفر ي و همکاران - 1384 - در بررسی اثرات تاغ بر پوشش گیاهی در منطقه حس ینآباد قم دریافتند که در اراضی تاغکاري شده در مقایسهبا مناطق شاهد ، پوشش گی اهی افزایش یافتهاست. با توجه به اینکه در مناطق در معرض فرسایش بادي، حجم تاج پوشش گونههاي گیاهی در ارتفاعات مختلف نقش مؤثري در کاهش سرعت باد دارد، از این رو بیشتر مطالعات انجام شده، ساختار اکوسیستم تاغ را ب هص ورت افقی و ترکیب گونهاي مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه سعی شده است که با بررسی حجم تاج پوشش لکههاي چند ساله - لکههاي عملکردي - تغییر ساختار اکوسیستمهاي تاغکاري شده را بهصورت افقی و عمودي مورد بررسی قرار دهد.
-2 مواد و روشها
-1-2 مشخصات منطقه
شهرستان بردسیر - مشیز - ، در مرکز استان کرمان قراردارد و دهستان نگار با وسعت 93445 هکتار در جنوب شرقی شهرستان بردسیر با مختصات جغرافیایی 29
