بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی شناخت رابطه بین فرهنگ سازمانی و سواداطلاعاتی با هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیر درسال تحصیلی 95-96 بود. این پژوهش کاربردی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش کلیه معلمان مدارس مقطع ابتدایی شهرستان بردسیر به تعداد 946 نفر و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 272 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شد.
ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه سواد اطلاعاتی در آموزش عالی سیامک و داورپناه - - 1388، پرسشنامه فرهنگ سازمانی صراف و رضوی - 1392 - و پرسشنامه مدارس هوشمند انصاری - - 1395 استفاده شد که روایایی پرسشنامه ها توسط متخصصین و پایایی پرسشنامه ها برای پرسشنامه سواداطلاعاتی 0/81، پرسشنامه فرهنگ سازمانی 0/79 و برای پرسشنامه هوشمندسازی 0/78 است که در سطح حداقل%70 بسیار بالاتر می باشد.
بنابراین پرسشنامه مورد استفاده از پایایی بالایی برخوردار است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی، رگرسیون، آزمون t مستقل و آزمون تحلیل واریانس به کمک نرم افزار SPSS21 استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد سواد اطلاعاتی و ابعاد آن توانایی تعیین وسعت و ماهیت اطلاعات، توانایی دسترسی مؤثر به اطلاعات، توانایی ارزیابی نقادانه اطلاعات ،توانایی کاربرد هدفمند اطلاعات ، توانایی درک موارد حقوقی و اقتصادی کاربرد اطلاعات با هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیر درسال تحصیلی96-95 رابطه معنادار وجود دارد. و همچنین بین فرهنگ سازمانی و ابعاد آن حمایت مدیریت، حس تعلق سازمانی، مشارکت در تصمیم گیری با هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیر درسال تحصیلی96-95 رابطه معنادار وجود دارد.
مقدمه
امروزه مهم ترین دغدغه نظام آموزشی و پرورشی یک کشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرمایه های فکری در جامعه اطلاعاتی و دانایی محور می باشد. برای آن که همه گروه های اجتماعی قادر باشند به طور موثر در چنین جامعه ای مشارکت داشته باشند، باید یادگیری پیوسته، خلاقیت، نوآوری و نیز مشارکت فعال و سازنده را بیاموزند.تحقق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و کارکرد مدرسه ها به عنوان اصلی ترین نهاد آموزشی در جامعه می باشد.مدارس هوشمند رویکرد جدید آموزشی است که با تلفیق فناوری اطلاعات و برنامه های درسی، تغییرات اساسی در فرایند یاددهی و یادگیری را به دنبال خواهد داشت .
در این رویکرد نقش معلم به عنوان راهنما و نه انتقال دهنده دانش، نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال، خلاق، نقاد و مشارکت جو، به جای عضوی منفعل و مصرف کننده دانش و نظام ارزشیابی به صورت فرایند محور نه نتیجه محور، تغییرخواهد نمود .مدارس هوشمند از دستاوردهای مهم توسعه فناوری اطلاعات در برنامه های آموزش و پرورش می باشد که فوائد و آثار و نتایج آن نه تنها در محیط آموزشی تاثیرات خود را خواهد داشت بلکه تحولی نوین همراه با تجارب واقعی محیط زندگی دانش آموزان و فردای آن ها خواهد بود، در قرن بیست و یکم تصور آن است که دانش آموزان به جای کیف های مملو از کتاب های درسی حجیم، با کامپیوترهای کیفی سرکلاس درس حاضر خواهند شد . - 5 -
بروز تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات، تغییرات عمدهای را در عرصههای متفاوت حیات بشری به دنبال داشته است. فناوری اطلاعات و ارتباطات در تمامی عرصههای اجتماعی، تحولات گستردهای ایجاد کرده و جوامع سنتی را به جوامع اطلاعاتی و دانایی محور تبدیل کرده است. یکی از این عرصهها تغییرات بنیادین در ساختار آموزشی است. از آنجا که آموزش رکن اصلی در توسعه پایدار هر کشور است آموزش الکترونیکی، امروز از جدیترین، مؤثرترین و مطمئنترین روشها و توسعه آموزشهای فردی و سازمانی است که با استفاده از آن دانشآموزان میآموزند و چگونه در جامعه اطلاعاتی، دیتا تولید کرده و چگونه آن را مصرف کنند. ایجاد مدارس هوشمند در همین راستا یکی از الزامات جوامع بالا خص عامل جوان ما محسوب میشود.
در این مدارس کامپیوتر در نحوه تدریس و ارزشیابی تأثیر میگذارد و کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فناوری کامپیوتر و شبکه انجام میگیرد و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است. سیستم نوین آموزش الکترونیکی فواید و مزایای منحصر به فردی را برای افراد، سازمانها و مراکز آموزشی به همراه دارد. - - 1 واژه ی مدارس هوشمند چندی است در ادبیات آموزش و پرورش ما وارد شده است و فعالیت های ارزشمندی نیز ولو بصورت پراکنده در این حوزه انجام شده است.
وزارت آموزش و پرورش با الهام از آموزه های دینی و مقتضیات زمانی و به منظور تحقق اهداف سند چشم انداز ایران در سال 1404 و دستیابی به اهداف عالیه نظام تعلیم و تربیت و گسترش عدالت آموزشی، اقدام به تعریف ساختار، جایگاه، ساماندهی، شرایط و ضوابط توسعه ی مدارس هوشمند بر اساس معیارهای علمی، بین المللی و شرایط بومی در سطح کشور نموده است. از این رو برای نیل به این هدف، نیاز به همتی مضاعف داشته که از جمله عوامل اصلی آن می توان به تغییر نگرش در شیوه ی آموزش و مدیریت مراکز آموزشی و پرورشی و نیز تأمین زیر ساخت مورد نیاز اشاره نمود - . - 2
زندگی در دنیای کنونی نیازمند آموزش و پرورش مبتنی بر دانایی، تحقیق و نوآوری است .به دلیل تغییر و تحول سریع در عرصه ی اطلاعات ، دانایی بشر، شتاب گرفتن جریان تولید دانش و هم چنین جریان منسوخ شدن دانش کنونی، برنامه درسی باید بیش از گذشته هدف چگونگی یادگرفتن و یادگیری مادام العمر را در کانون توجه قرار دهد .برنامه درسی باید در صدد تحقق بخشیدن به تعریف تازه ای از سواد باشد که سواد اطلاعاتی و رایانه ای را نیز دربر گیرد .
حتی تصور انسان تحصیل کرده و کارآمد که فاقد توانایی استفاده از ظرفیت های فناوری جدید در بهبود کیفیت زندگی خود در ابعاد مختلف باشد، امکان پذیر نیست و سواد اطلاعاتی یکی از -مهارت های اساسی زندگی در هزاره جدید شناخته شده است. سواد اطلاعاتی مفهومی است که در نتیجه تحولات و تغییرات سریع در فناوریهای اطلاعاتی پیدا شده است. به مهارتهایی که فرد بهمنظور ادامه حیات در جامعه اطلاعاتی به آنها نیازمند است، سواد اطلاعاتی گفته میشود . - 3 -
برخورداری از سواد اطلاعاتی اینترنت به افراد کمک میکند تا از اطلاعات به طور مؤثر استفاده کنند و به دنبال جستجو، ارزشیابی و تولید اطلاعات باشند .منابع اطلاعاتی اینترنت که شامل پایگاههای اطلاعاتی، وب سایتها و وبلاگها می باشند محیطی را فراهم می کنند که پژوهش آزاد و باز را تقویت میکند و به عنوان تسهیل کننده برای تفسیر و تلفیق و کاربرد دانش در تمام زمینههای یادگیری به کار می رود. استفاده از اینترنت توسط فراگیران مشارکت آنها را در یادگیری بیشتر میکند و این امر به برانگیخته شدن بیشتر آنها و در نتیجه یادگیری موثر آنها کمک میکند - . - 4
امروزه به علت رشد فناوریهای رایانه ای، سرعت نقل و انتقالات اطلاعاتی و مسأله انفجار دانش، اطلاعات و دانش به سهولت و سرعت می تواند در اختیار همگان قرار گیرد و دیگر مانند گذشته مدرسه تنها چهار چوبی نیست که معلم بخواهد دانش، مهارت و ارزشها را در آن به دانش آموزان منتقل کند بلکه چهارچوبهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و وسائل ارتباط جمعی در شکل پذیری پنداره های دانش آموزان نقشی تعیین کننده دارند. یکی از تبعات این امر بالا رفتن سطح دانش متعارف دانش آموزان است که هماهنگی با دوره های آموزشی را بر هم می زند.
در چنین شرایطی استفاده از فناوریهای اطلاعاتی و انفورماتیکی در مدارس هوشمند، امکان به روز نمودن اطلاعات علمی معلمان و ارتقاء مهارتهای تدریس ایشان را فراهم می آورد به طوریکه آنها می توانند با استفاده از امکانات موجود در این مدارس برآورد صحیحتر و دقیقتری از دانش متعارف دانش آموزان کسب نموده و دوره های آموزشی و مطالب درسی را با دانش متعارف دانش آموزانشان هماهنگ سازند.
لذا این پژوهش به دنبال بررسی اثرات رابطه بین فرهنگ سازمانی وسواداطلاعاتی باهوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیر درسال تحصیلی 95-96 می باشد که آیا فرهنگ سازمانی وسواداطلاعاتی سبب افزایش تمایل مدارس به هوشمند سازی می شود؟ در زیر به برخی از تحقیقات انجام گرفته در ایران و خارج اشاره شده است. نگو1 و همکاران - 2016 - پژوهش با عنوان بررسی سواد اطلاعاتی در دبیرستانهای کشور ویتنام انجام دادند جامعه آماری این تحقیق 30 تا ازمدارس کشور ویتنام بود که تعداد 143 معلم به عنوان نمونه انتخاب شدند نتایج تحقیق حاکی از آن بود که سواد اطلاعاتی در این مدارس در سطح متوسط می باشد.
سو2 و همکاران - - 2014 پژوهشی با عنوان توسعه یادگیری کلاسهای درس مدارس ابتدایی با استفاده از مدارس هوشمند انجام دادند در این تحقیق 50 مدرسه ابتدایی انتخاب شد و با استفاده از پرسشنامه داده های تحقیق جمع آوری شد نتایج حاصل از تحقیق با کمک نرم افزار SPSS نشان داد که با استفاده از مدارس هوشمند و استفاده از لپ تاپ و تابلوهای الکترونیکی یادگیری دانش آموزان افزایش می یابد.
گاوریلو3 و همکاران - - 2014 پژوهشی با عنوان پیش بسوی مدارس هوشمند انجام دادند در این تحقیق که بصورت مطالعه کتابخانه ای بود پس از بررسی تاریخچه مدارس و فناوری اطلاعات و بررسی مزایای مدارس هوشمند به این نتیجه رسیدند که در دهه اخیر بیشتر مدارس به سمت هوشمند سازی حرکت می کنند. انصاری - - 1395 پژوهشی با هدف بررسی نقش مدارس هوشمنددر قابلیت یادگیری دانش آموزان مقطع دوم متوسطه شهر شاهین شهر انجام دادند.
در این پژوهش، جامعه آماری متشکل از دانش آموزان مقطع دوم متوسطه شهر شاهین شهرکه جمعأ 400 نفر و نمونه آماری برابر 196 نفر به دست آمد. ابزار جمع آوری داده ها در پژوهش پرسشنامه هوشمندسازی و پرسشنامه یادگیریکه روایایی آن توسط اساتید و پایایی آن به کمک ضریب آلفا کرونباخ تأیید شد. و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون ضریب همبستگی پیرسون به کمک نرم افزار اس پی اس اس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد معلمان، روشهای ارایه درس و امکانات مادی و انسانی در مدارس هوشمند بر قابلیت یادگیری دانش آموزان مقطع دوم متوسطه شهر شاهین شهر اثرگذار است.
حکیم زاده وهمکاران - - 1394 پژوهشی با هدف تعیین رابطه سواد اطلاعاتی با خودکارآمدی رایانهای و عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران انجام دادند. جامعه پژوهش شامل دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران است که با استفاده از فرمول نمونهگیری کوکران، 283 نفر 103 - نفر کارشناسی و 180 نفر کارشناسی ارشد - بهعنوان نمونه انتخاب شدند.
یافتههای پژوهش نشان داد که بین سواد اطلاعاتی با خودکارآمدی رایانه و عملکرد تحصیلی، رابطه وجود دارد. همچنین بین خودکارآمدی رایانهای با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت ومعناداری دیده میشود؛ یعنی هرچه سواد اطلاعاتی دانشجویان بالاتر باشد، خودکارآمدی رایانه و عملکرد تحصیلی بیشتری دارند و همچنین هرچه خودکارآمدی رایانهای بیشتری داشته باشند، عملکرد تحصیلی بهتری خواهند داشت.
روش تحقیق
این پژوهش کاربردی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش کلیه معلمان مدارس مقطع ابتدایی شهرستان بردسیر به تعداد 946 نفر و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 272 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه سواد اطلاعاتی در آموزش عالی سیامک و داورپناه - - 1388، پرسشنامه فرهنگ سازمانی صراف و رضوی - 1392 - و پرسشنامه مدارس هوشمند انصاری - - 1395 استفاده شد که روایایی پرسشنامه ها توسط متخصصین و پایایی پرسشنامه ها برای پرسشنامه سواداطلاعاتی 0/81، پرسشنامه فرهنگ سازمانی 0/79 و برای پرسشنامه هوشمندسازی 0/78 است که در سطح حداقل%70 بسیار بالاتر می باشد. بنابراین پرسشنامه مورد استفاده از پایایی بالایی برخوردار است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی، رگرسیون، آزمون t مستقل و آزمون تحلیل واریانس به کمک نرم افزار SPSS21 استفاده شد.
یافته ها
فرضیه اول: بین حمایت مدیریت با هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیر درسال تحصیلی96-95 رابطه معنادار وجود دارد. برای آزمون این فرضیه از آزمون معنی داری پیرسون استفاده شده است، نتایج بدست آمده به شرح زیر توضیح داده می شود: بین حمایت مدیریت و هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیرهمبستگی معنی داری وجود دارد، چرا که سطح معنی داری بدست آمده - - Sig= 0/000 کمتر از آلفای تحقیق - 0.05 - می باشد، پس نتیجه کلی این است که درسطح 99 درصد رابطه معنی داری بین حمایت مدیریت و هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیروجود دارد.
فرضیه دوم: بین حس تعلق سازمانی باهوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیر درسال تحصیلی96-95 رابطه معنادار وجود دارد. برای آزمون این فرضیه از آزمون معنی داری پیرسون استفاده شده است، نتایج بدست آمده به شرح زیر توضیح داده می شود: بین حس تعلق سازمانی و هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیرهمبستگی معنی داری وجود دارد، چرا که سطح معنی داری بدست آمده - Sig= 0/000 - کمتر از آلفای تحقیق - 0.05 - می باشد، پس نتیجه کلی این است که درسطح 99 درصد رابطه معنی داری بین حس تعلق سازمانی و هوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیروجود دارد.
فرضیه سوم : بین مشارکت در تصمیم گیری باهوشمندسازی مدارس ابتدایی شهرستان بردسیر درسال تحصیلی96-95 رابطه معنادار وجود دارد. برای آزمون این فرضیه از آزمون معنی داری پیرسون استفاده شده است.
