بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به افزایش جمعیت، بخش کشاورزی نقش مهمی در کاهش و جلوگیری از گرسنگی ایفا میکند چرا که نیاز روز افزون کشور به غذا، نیاز به تولید بیشتر را ضروری مینماید. از اینرو کاربرد منابع آلی نظیر کمپوست و مواد هیومیکی جهت افزایش حاصلخیزی خاک و تولید پایدار محصولات امری اجتنابناپذیر میباشد. در این مطالعه تأثیر اسید هیومیک استخراج شده از برخی منابع آلی و کمپوست بر روی برخی شاخصهای رشدی ذرت و سویا مورد بررسی قرار گرفت.
بدین منظور، آزمایشی گلخانه ای شامل اسیدهای هیومیک استخراج شده از کود گاوی، گوسفندی و اسید هیومیک تجاری در دو سطح 0/1 و 0/2 درصد در سه تکرار به یک خاک آهکی افزوده شد و بعد از 70 روز خصوصیات رویشی گیاهان ذرت و سویا شامل ارتفاع، وزن تر و خشک شاخصاره اندازهگیری شد. کاربرد اسیدهیومیک استخراجی از کود گاوی در سطح 0/2 درصد باعث افزایش45/5 درصدی وزن تازه در سویا شد. نتایج نشان داد که اسید هیومیک استخراج شده از کود گاوی و گوسفندی اثر بیشتری بر رشد گیاه در مقایسه با اسید هیومیک تجاری دارد.
مقدمه
مواد آلی خاک شامل مواد غیرهیومیکی و مواد هیومیکی میباشند. مواد غیرهیومیکی دارای ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی مشخص بوده و شامل کربوهیدراتها، پروتئینها، پپتیدها، اسیدهای آمینه، چربیها، مومها میباشند، در حالیکه مواد هیومیک یک گروه کلی از موادآلی هستند که منشا طبیعی داشته، و در نتیجه فرآیندهای زیستی به وجود میآیند .
مواد هیومیکی نام خود را از هوموس گرفتهاند. از آنجایی که این ماده پهاش اسیدی ضعیف 3/8 - تا - 5 دارد و مشتق از هوموس میباشد به نام اسید هیومیک هم شناخته میشود . - 4 - در ایران بخشهای زیادی از کشور کویری میباشد، انگیزههای جدیتری برای مصرف اسید هیومیک وجود دارد. چرا که خاک این مناطق قلیایی بوده و اسید هیومیک در محیطهای قلیایی کارایی بهتری دارد .
اسید هیومیک در خاک موجب بهبود خواص خاک و افزایش جذب عناصر غذایی میشود. ثابت شده است که اسید هیومیک قابلیت اتصال به 60 عنصر معدنی شامل عناصر کم مصرف و پر مصرف را دارد. اتصال اسید هیومیک به عناصر معدنی و تشکیل کلات موجب میشود که عناصر از شکلهای غیرقابل جذب به صورت قابل جذب توسط گیاه تبدیل شوند .
آزادسازی عناصر غذایی به وسیله اسید هیومیک با مکانیزمهای مختلفی انجام میشود. اسید هیومیک به دلیل اسیدی بودن، مستقیما عناصر مختلف را از مواد معدنی آزاد کرده، به خود جذب نموده و در زمان مناسب در اختیار ریشه قرار میدهد و سبب افزایش رشد گیاهان میشود
نتایج مطالعه پاکسوی و همکاران نشان داد که در بامیه کاربرد 1500 میلیگرم در لیتر اسید هیومیک باعث افزایش وزن تر و خشک شاخساره و وزن خشک ریشه شد. اصولا اسید هیومیک پیش از اینکه کود باشد، اصلاحکننده خاک است. به این معنی که پلیمرهای اسید هیومیک شبیه یک چسب ارگانیک عمل کرده و ذرات معدنی خاک را به هم میچسباند و سبب نفوذ بیشتر هوا، آب و ریشه در خاک میشود
هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر اسید هیومیکهای استخراجی از برخی منابع آلی ارزان قیمت بر روی برخی شاخصهای رشدی در دو گیاه ذرت و سویا میباشد.
مواد و روشها
در این بررسی اسیدهای هیومیک استخراج شده از کود گاوی و گوسفندی به همراه اسید هیومیک تجاری در دو سطح 0/1 و 0/2 درصد به خاک اضافه و ذرت و سویا کشت شدند. گیاهان به مدت 70 روز در شرایط رطوبت ظرفیت زراعی در گلخانه نگهداری شدند. در پایان آزمایش، برخی شاخصهای رشدی گیاه نظیر وزن تازه و خشک گیاه به همراه ارتفاع شاخسار اندازهگیری گردید. پس از جدا کردن بخش هوایی گیاهان از قسمت سطح خاک، بلافاصله توزین شدند. جهت اندازهگیری وزن خشک شاخسار نمونه های گیاهی تا رسیدن به وزن ثابت، در آون با دمای 80 درجه سانتیگراد قرار داده شدند.
وزن خشک نمونهها توسط ترازوی دیجیتال با دقت 0/001 اندازهگیری و بر حسب گرم گزارش شد. ارتفاع شاخسار از سطح خاک تا انتهای جوانه پس از شستشوی کافی، با استفاده از خط کش میلیمتری اندازهگیری و بر حسب سانتیمتر گزارش شد. جهت استخراج اسید هیومیک از ضایعات کمپوست شده و کودهای حیوانی از روش پیشنهادی انجمن بین المللی مواد هیومیک استفاده شد . - 11 - برای این منظور ضایعات آلی با نسبت 1:10 - حجمی/ وزنی - با سود 0/5 مولار مخلوط و به مدت 24 ساعت - زمان استخراج - در محیط تاریک با شدت 160 دور در دقیقه تکان داده شدند.
پس از این زمان فاز محلول از فاز رسوب با استفاده از سانتریفیوژ 2000 - دور در دقیقه - جداسازی شد. به بخش محلول اسید کلریدریک 6 مولار اضافه گردید تا پهاش محلول به حدود 1 تا 2 رسید. در این شرایط اسید هیومیک رسوب و جداسازی شد. اسید هیومیک جداسازی شده با هیدروفلوئوریک اسید/ هیدروکلریک اسید 0/1 / 0/3 - مولار - خالص سازی و با آب مقطر تا زمانی که پهاش به حدود 5-4 برسد، شسته شد و در نهایت در دمای 45 درجه سلسیوس خشک گردید. جهت تجزیه واریانس داده ها از نرم افزار آماری SAS استفاده شد. مقایسه میانگین با استفاده از آزمون دانکن چند دامنهای در سطح یک درصد انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس مربوط به اثر تیمارهای مختلف اسید هیومیک بر برخی از شاخصهای رشدی گیاه ذرت و سویا به ترتیب در جدول 1 ارایه شده است. نتایج نشان داد که به جز ارتفاع شاخسار سویا، سایر ویژگیهای دو گیاه سویا و ذرت به طور معنیداری تحت تأثیر تیمار اسیدهای هیومیک قرار گرفتند.
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس اثر تیمارهای مختلف اسید هیومیک بر برخی از شاخصهای رشدی گیاه ذرت و سویا
ارتفاع شاخسار
کاربرد اسید هیومیک اثر معنیداری بر ارتفاع گیاه ذرت داشت. اما کاربرد آن تغییر معنیداری را در سویا به دنبال نداشت - شکل 1 و . - 2 اسید هیومیک استخراج شده از کود گاوی، بیشترین اثر را در افزایش ارتفاع گیاه ذرت و سویا در پی داشت. اسید هیومیک با تحریک تولید مواد شبه هورمونی - اکسین - سبب افزایش رشد و متعاقب آن افزایش ارتفاع گیاهان میشود . اسید هیومیک میتواند ارتفاع گیاه ذرت یا به عبارت بهتر رشد طولی گیاه را افزایش دهد .
شکل -1تاثیر اسیدهای هیومیک استخراجی و اسید هیومیک تجاری بر ارتفاع گیاه ذرت - ستونهای با حداقل یک حرف مشترک فاقد اختلاف معنیدار در سطح 5 درصد آزمون دانکن میباشند -
