بخشی از مقاله
چکیده
یکی از راهکارهای جایگزین و پایدار در زمینهی تولید گیاهان دارویی با توان تولید عملکرد بالا بدون بروز ترکیبات و یا اثر نامطلوب، به کارگیری کودهای زیستی میباشد. به منظور بررسی اثر مقادیر مصرف اسید هیومیک و ورمیکمپوست بر برخی صفات کمی و اسانس گیاه دارویی ریحان در شهرستان جیرفت آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در بهار 1393 اجرا گردید که در آن مقادیر مصرف اسید هیومیک در چهار سطح 0 - ، 2/5، 5 و 10 لیتر در هکتار - و مقادیر مصرف کود ورمیکمپوست در 4 سطح 0 - ، 5، 10 و 20 تن در هکتار - در نظر گرفته شدند.
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر مصرف اسید هیومیک و ورمی-کمپوست بر تمامی صفات معنیدار بود. بیشترین قطر ساقه، وزن تر و وزن خشک از تیمار مصرف 10 لیتر در هکتار اسید هیومیک حاصل شد و همچنین کمترین میزان این صفات نیز مربوط به تیمار عدم مصرف اسید هیومیک بود. همچنین برای تیمار کودی ورمی-کمپوست این صفات قطر ساقه، وزن تر و وزن خشک در سطح 20 تن در هکتار بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد. تیمار کودی اسید هیومیک و ورمیکمپوست توانست میزان ارتفاع بوته اسانس و رطوبت نسبی را نسبت به تیمار کودی شاهد افزایش دهد به طوری که بیشترین میزان آنها در تیمار 10 لیتر در هکتار اسید هیومیک و 20 تن در هکتار ورمیکمپوست به دست آمد
مقدمه
ریحان با نام علمی Ocimum basilicum از خانواده Lamiaceae میباشد که هم بهعنوان یک سبزی و هم به عنوان گیاه دارویی کاربرد فراوانی دارد. استفاده از کودهای آلی و غیر آلی برای اهداف مختلف رشد در سبزیها کاربرد فراوانی دارد. کودهای آلی به علت داشتن اثرات مخرب زیست محیطی کمتر امروزه طرفداران فراوانی یافته اند. نتایج تحقیقات نشان میدهد که مقادیر بسیار کم از اسید های آلی اثرات زیادی در خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک داشته و به علت وجود ترکیبات هورمونی اثرات زیادی در افزایش عملکرد و تولید محصولات کشاورزی دارد
انواع مختلفی از این مواد میتوانند سبب افزایش رشد در گیاهان شوند مانند ورمیکمپوست و اسید هیومیک. اسید هیومیک با وزن مولکولی 3000 تا30000 دالتون و اسید فولیک با وزن مولکولی کمتر از 30000 دالتون به ترتیب سبب تشکیل کمپلکسهای پایدار و نامحلول و کمپلکسهای محلول با عناصر میکرو می-گردند
ورمیکمپوست، عبارت است از کود آلی بیولوژیک که در اثر عبور مداوم و آرام مواد آلی در حال پوسیدگی از دستگاه گوارش گونههایی از کرمهای خاکی و دفع این مواد از بدن کرم، حاصل میشود . - Gupta, 2003 - این مواد هنگام عبور از بدن کرم آغشته به مخاط دستگاه گوارشی - موکوس - ، ویتامینها و آنزیم ها شده که در نهایت به عنوان یک کود آلی غنی شده و بسیار مفید برای ساختمان و بهبود عناصر غذایی خاک، تولید و مورد مصرف واقع میگردد اسید هیومیک و فولیک با کلاته کردن عناصر ضروری سبب بالا رفتن جذب عناصر و باروری خاک میگردد.
اسید هیومیک در گیاهان خاص به عنوان کود استفاده میشود که سبب بالا رفتن عملکرد درختان - Fagbenro and Agboola, 1993 - ، سبزیها - - Atiyeh et al., 2002; Zandonadi et al., 2007 و کیفیت میوهها میشود . - Adani et al. 1998 - اسید هیومیک همچنین نیازی به کودهای دیگر را نیز کاهش داده و سبب بهتر شدن تبادل هوای خاک میشود و شرایط را برای توسعه میکرو ارگانیزمهای خاک افزایش میدهد.
مواد و روشها
این تحقیق در سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت انجام شد. بذر ریحان در کرت ها به ابعاد نیم متر مربع کشت شد و بعد از این که سبز شدند با فاصله روی ردیف 15 سانتی متر و فاصله بن ردیف 20 سانتی متر کشت شدند.
در آن فاکتور اول - A - اسید هیومیک در 4 سطح شامل - صفر ، 2/5، 5 و 10 لیتر در هکتار - و مقادیر کود ورمی کمپوست بعنوان فاکتور دوم - B - در4 سطح شامل - صفر ، 50، 10 و 20 تن در هکتار - ، جمعا تعداد 16 تیمار و 48 پلات آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. هیومیک در هر کرت آزمایشی همرا با آب آبیاری در هشت مرتبه حین دوره رشذ به گیاهان داده شدند هنگامی که %50 به گلدهی رفتند برداشت انجام شد و بلافاصله بعد برداشت به آزمایشگاه انتقال و فاکتورهای مورد نظر ثبت شدند. این آزمایش بصورت فارکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد.
برای اندازه گیری ارتفاع بوته از محل روئیدن گیاه روی خاک تا زیر گل آذین بوسیله ی شاخص ارتفاع اندازه گیری شد. برای اندازهگیری قطر ساقه، توسط کولیس قطر میانگره سوم-چهارم هر بوته اندازهگیری شد.
وزن تر و وزن خشک گیاه بوسیله ی ترازوی دقیق دیجیتالی محاسبه شد.
همچنین میزان اسانس گیاه هم بوسیلهی لولهی مدرج دستگاه کلونجر صورت گرفت. پس از آسیاب کردن گیاه خشک شده ریحان مقدار50 گرم ازماده خشک را در بالن ریخته با آب مخلوط کرده و روی هیتر دستگاه کلونجر به مدت دو ساعت قراردادیم اسانس از بخار آب درقسمت لوله تقطیر که به جریان آب سرد متصل است به شکل مایع در میآید و اسانس که از آب سبکتر است به صورت قطره روغن روی آب قرار میگیرد.
دادهای حاصل از این آزمایش با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه واریانس شدند و مقایسه میانگین تیمارها در سطح یک و پنج درصد توسط آزمون چند دامنهای دانکن انجام و در خاتمه شکلهای مربوطه با استفاده از برنامه EXCEL و جدولها توسط نرم افزار WORD رسم شدند.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که اثر سطوح مختلف اسید هیومیک و کود ورمیکمپوست بر روی ارتفاع گیاه ریحان معنیدار شد، همچنین اثر متقابل اسید هیومیک و ورمیکمپوست در سطح احتمال 1 درصد بر روی این صفت معنیدار شد
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس مربوط به صفات کمی گیاه ریحان تحت تاثیر هیومیک اسید و ورمی کمپوست
براساس نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین دادها بیشترین ارتفاع گیاه ریحان با میانگین 35/83 سانتیمتر را ترکیب تیماری 10 لیتر در هکتار اسید هیومیک و 20 تن در هکتار ورمیکمپوست به خود اختصاص داد و کمترین میزان ارتفاع با میانگین 22/60 سانتی-متر مربوط به تیماری شاهد بود
در خصوص مزیت کاربرد ورمیکمپوست بر ارتفاع گیاهان دارویی گزارشهای متعددی وجود دارد که مزیت کاربرد ورمیکمپوست به تنهایی را در رابطه با سایر کودهای آلی به دلیل فراهمی بیشتر عناصر غذایی در ورمیکمپوست دانستند. سعید نژاد و رضوانی مقدم - 1388 - در ارزیابی اثر مصرف کمپوست، ورمی کمپوست و کود دامی بر ارتفاع زیره سبز گزارش نمودند مصرف کودهای آلی - ورمیکمپوست - با آزادسازی عناصر غذایی به صورت تدریجی باعث بهبود رشد رویشی و ارتفاع گیاه زیره سبز شده است.
