بخشی از مقاله
چکیده:
در این تحقیق با استفاده از دادههای با کد چهار رقمی صنعت مواد غذایی و آشامیدنی ایران در فاصله زمانی 1374-86 سعی بر اندازهگیری اثر تمرکز بر قیمت محصولات صنعت مواد غذایی و آشامیدنی ایران داریم. با در نظر گرفتن معادلات تقاضای محصول، قیمت - عرضه - محصول و تقاضای نهاده در قالب یک سیستم معادلات همزمان پارامترهای سیستم را برآورد میکنیم.
چون قیمت در معادله عرضه نسبت به پارامتر شبه کشش قیمتی تقاضا غیرخطی است پارامترهای سیستم را غیرخطی با روش گشتاورهای تعمیم یافته برآورد میکنیم. خطای معیار پارامترهای تبدیل یافته؛ اثر قدرت بازاری تمرکز، اثر کارایی هزینه تمرکز، تأثیر تمرکز بر قیمت با استفاده از روش دلتا - روش دلتا تکنیکی برای تقریب گشتاورهای توابع متغیرهای تصادفی است. این روش در اقتصاد سنجی برای تخمین خطای استاندارد پارامترهای تبدیل شده بکار می رود - محاسبه میشود. نتایج دلالت بر آن دارد که افزایش تمرکز در صنعت مواد غذایی و آشامیدنی به طور معنیداری منجر به افزایش در قیمت محصولات این صنعت میشود.
-1 مقدمه
مقاله معروف بن - 1951 - 1 نقطه شروع مطالعات تأثیر تمرکز صنعت بر سوددهی صنعت در اقتصاد صنعتی است. تعدادی از مطالعات مانند کولینگ - 1976 - 2، کولینگ و واترسون - 1976 - 3 و کلارک و دیویس - 1982 - 4 به بررسی تئوریک ارتباط تمرکز - ساختار - ، رفتار و سوددهی - عملکرد - پرداختند. در یک زمینه مطالعاتی دیگر، دمستز - 1973 - 5 بیان کرد که همبستگی مثبت تمرکز و سوددهی به خاطر وجود بنگاههای برتر با داشتن بیشترین کارایی در تولید میباشد. زیرا بنگاههای برتر با داشتن کمترین هزینه متوسط تولید، بیشترین سهم فروش را داشته و در نتیجه بیشترین سهم را در تعیین شاخص تمرکز دارند و از این طریق میتوانند در عملکرد اقتصادی صنعت اثر مثبتی داشته باشند.
با دنبال نمودن دمستز - 1973 - مطالعات زیادی در تلاش برای جدایی اثر قدرت بازاری6 از اثر کارایی هزینه7 تمرکز بودند. بهر حال، آزام8 - 1997 - با مطالعه در بازار انحصار چند جانبه خرید اثر قدرت بازاری تمرکز و اثر کارایی هزینه تمرکز را بر حاشیه سود تعیین میکند. لوپز و همکاران - 2002 - 9 با استفاده از الگوی انحصار چند جانبه فروش اثر قدرت بازاری را از اثر کارایی هزینه تمرکز بر قیمت محصول تفکیک میکنند. ضمن اینکه کشش هزینهای تولید و شاخص لرنر را در سطح صنعت برآورد میکند.
ما در این مقاله با دنبال نمودن لوپز و همکاران - 2002 - به سنجش اثر تمرکز بر قیمت محصولات صنایع مواد غذایی و آشامیدنی ایران در فاصله 1374-86 با استفاده از دادههای با کد چهار رقمی میپردازیم. نتایج حاکی از آن است که افزایش تمرکز به طور خالص و معنیدار منجر به افزایش قیمت در این صنعت میشود. در ادامه پیشینه تحقیق ارایه میگردد. قسمت سوم به مبانی تئوریک مدل اختصاص دارد. معرفی متغیرهای مدل و برآورد مدل به ترتیب در قسمت چهارم و پنجم ارایه می شود. نتیجهگیری در قسمت ششم مطرح میشود.
-2 پیشینه تحقیق
هیچ موضوعی در ادبیات سازمان صنعتی به اندازه ارتباط تمرکز و سودآوری مورد بحث و کاوش قرار نگرفته است. مسن - 1939 - 10 و دانشجوی دکترایش بن در دانشگاه هاروارد پارادایم ساختار رفتار عملکرد - SCPP - را مطرح نمودند. بن - 1951 - عنوان کرد که بین تمرکز و سودآوری همبستگی مثبت وجود دارد. تمرکز یک متغیر ساختار و سودآوری یک متغیر عملکرد است.
تعدادی از مطالعات بدنبال استخراج یک رابطه تئوریک برای این پارادایم بودند. کولینگ و واترسون - 1976 - با تنظیم یک مدل تئوریکی در جهت ارتباط ساختار و عملکرد تغییر در حاشیه سود را به تغییر در تمرکز مرتبط میکنند. کلارک و دیویس - 1982 - به تعیین همزمان - ساختار - حاشیه سود و تمرکز اشاره میکند. معادله تمرکز و حاشیه سود را تعیین میکنند.
حاشیه سود تابعی از تمرکز - ساختار - و تبانی - رفتار - و تمرکز تابعی از درجه توافق - رفتار - و تعداد بنگاهها و ضریب تغییرات هزینه نهایی است و این یک تاییدی تئوریک بر روش ساختار رفتار عملکرد است. دمستز - 1973 - عنوان نمود که همبستگی مثبت تمرکز و سودآوری به خاطر وجود بنگاههای برتر با داشتن کارایی در تولید میباشد. زیرا بنگاههای برتر با داشتن کمترین هزینه متوسط تولید، بیشترین سهم فروش را داشته و در نتیجه بیشترین سهم را در تعیین شاخص تمرکز دارند و از این طریق میتوانند در عملکرد اقتصادی صنعت اثر مثبتی داشته باشند.
با چالشی که دمستز مطرح نمود خیلی از محققین و اقتصاددانان صنعتی به دنبال استخراج اثر قدرت بازاری تمرکز و اثر کارایی هزینه تمرکز رفتند. اثر قدرت بازاری تمرکز بر این بحث استوار است که تمرکز بالاتر منجر به قیمتهای بالاتر میشود چرا که تمرکز بالاتر تبانی قیمت را میان اعضای صنعت راحتر میکند و رقابت کاهش می یابد. اثر کارایی با این بحث مرتبط است که تمرکز بالاتر به خاطر صرفههای حاصل از مقیاس منجر به کاهش هزینههای نهایی Xr rدارد.
در این بخش از مدل لوپز و همکاران - 2002 - استفاده میکنیم که در مقایسه با مدل اعظم - 1997 - مدل گسترش یافتهتری است. مدل لوپز و همکاران یک مدل انحصار چند جانبه فروش و مدل اعظم یک مدل انحصار چند جانبه خرید است. در مقایسه با مدل اپل بام - 1982 - ، مدل لوپز شامل شاخص تمرکز است و هر دو بر الگوی انحصار چند جانبه فروش استوار است.
پلنتهای بزرگ در نتیجه افزایش تمرکز بوده است.
دیکسون - 1994 - 4 به بررسی ارتباط تمرکز با هزینه میپردازد. وی که بر روی صنعت مواد غذایی و آشامیدنی کانادا برای سالهای -82 1961 مطالعه میکند با در نظر گرفتن تابع هزینه کاب داگلاسی به این نتیجه میرسد که کل هزینهها در 16 صنعت با افزایش تمرکز با فرض سایر شرایط ثابت کاهش مییابد. یک نتیجه عمده آن است که اثرات کارایی در بخش فرآوری غذایی کانادا مهم هستند.
بهرحال، آزام - 1997 - با مطالعه در بازار انحصار چند جانبه خرید اثر قدرت بازاری تمرکز و اثر کارایی هزنیه تمرکز را بر حاشیه سود تعیین میکند. اما ایده و چارچوب فکری آزام در این تفکیک از اپلبام - 1982 - گرفته شده است. اپلبام - 1982 - در یک سیر مطالعاتی قرار میگیرد که از ایواتا - 1977 - 5 شروع شده که مفهوم تغییرات حدسی را مطرح میکند. اپلبام - 1982 - با در نظر گرفتن معادلات تقاضای محصول، قیمت و تقاضای نهاده به سنجش درجه قدرت بازاری در بازار انحصار چند جانبه فروش میپردازد. لوپز و همکاران - 2002 - با استفاده از الگوی انحصار چند جانبه فروش اثر قدرت بازاری تمرکز را از اثر کارایی هزینه تمرکز بر قیمت محصول تفکیک میکند.
-3 مبانی تئوریک
1963 به صورت کاهش هزینه و افزایش سود برای تولیدکنندگان بوده و نه کاهش قیمت برای خریداران.
ٌَ کاهش هزینه بر روی
میشود. بر اساس فرضیه کارایی تمرکز، تمرکز و حاشیه سود بالا محصول فرعی بنگاههای بزرگ و کارا است. پلتزمن - 1977 - 1 مطرح نمود نمود که رابطه تمرکز سود به دو رابطه تمرکز قیمت و تمرکز هزینه تجزیه میشود. این تقسیمبندی از آن جا نشأت میگیرد که هر معیار سوددهی به یک اختلاف قیمت و هزینه متوسط اشاره دارد. بنابراین، یک رابطه سببی از تمرکز به سوددهی میتواند از طریق اثر بر قیمت و یا اثر بر هزینه متوسط یا هر دو عمل کند.
یک جنبه منحصر به فرد مقاله پلتزمن - 1977 - توجه به رابطه تمرکز هزینه است. تحلیل پلتزمن یک تحلیل مبتنی بر تئوری است. او به دنبال آن است که نشان دهد چه مقدار از رابطه معمول سود تمرکز مربوط به اثرات هزینهای و چه مقدار مربوط به اثرات قیمتی است. نتیجهگیری عمده این است که در حالی که اثرات قیمتی وجود دارند، اثرات هزینهای مسلط بر اثرات قیمتی است.
لوپز - 1984 - 2 و روزنبام - 1994 - 3 به بررسی ارتباط تمرکز با رفتار میپردازند. - در واقع با این کار میخواستند میخواستند به ارتباط تمرکز قیمت پی ببرند - . لوپز - 1984 - با تعریف درجه توافق تابعی از تمرکز، قیمت را تابعی از تمرکز بدست میآورد. وی که بر روی صنعت مواد غذایی کانادا کار میکند به این نتیجه میرسد که فرضیه پذیرنده بودن قیمت بطور معنیداری رد میشود و درجه قدرت الیگاپلی معنیدار است. بنابراین، بنظر میرسد که صنعت نسبت به تغییرات در ساختار قیمت عوامل حساس است.
کار و انرژی نهادههای حساستری هستند در حالی که مواد اولیه و سرمایه اساساً نسبت به تغییرات قیمت کمتر حساسیت نشان میدهند. روزنبام - 1994 - یک سیستم معادلات همزمان به منظور بررسی اثرات "اندازه پلنت" و "تمرکز" بر هزینه، قیمت و حاشیه سود در صنعت سیمان در نظر میگیرد. این سیستم معادلات همزمان شامل معادله تقاضا و معادله عرضه است.
از برابری درآمد نهایی و هزینه نهایی، معادله قیمت استخراج میشود، در معادله درآمد نهایی پارامتر رفتار وارد میشود و این پارامتر به صورت تابعی از تمرکز در نظر گرفته میشود. بنابراین روزنبام ارتباط تمرکز با رفتار را مورد مطالعه قرار میدهد و این کار را با ورود متغیر هرفیندال هیرشمن تمرکز در معادله قیمت انجام میدهد. نتایج مطالعه روزنبام نشان میدهد که حاشیه سود و قیمت نسبت به تمرکز فزاینده است.
