بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی این مطالعه براورد بهرهوری کل عوامل تولید و بررسی عوامل مؤثر بر آن در بخش صنایع غذایی و آشامیدنی ایران در سال-های 1379-1390 میباشد. برای این منظور بهرهوری کل عوامل تولید بر اساس روش تابع تولید برآورد گردیده و سپس در قالب الگوی غیر خطی مدل انتقال ملایم لجستیکی تأثیر متغیرهای مؤثر بر آن مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج تخمین مدل نشان می-دهد که متوسط بهرهوری کل عوامل تولید در بخش صنایع غذایی و آشامیدنی ایران برابر با 3/44 واحد بوده و متغیرهای نیروی کار با تحصیلات فوق دیپلم و لیسانس - - LCL، میزان فروش - sale - ، میزان سرمایه گذاری - INV - و شدت تحقیق و توسعه - R&D - دارای تأثیرگذاری مثبت و معنیدار بر بهرهوری کل عوامل تولید در این صنایع داشتهاند.
از اینرو مهمترین توصیه سیاستی این مطالعه آن است که مدیران بخش صنایع غذایی و آشامیدنی با ارتقای هزینههای تبلیغات، تحقیق و توسعه و سطح تحصیلات و آموزش به ارتقای بهرهوری کل عوامل تولید مبادرت ورزیده و از این طریق زمینه افزایش سودآوری را در صنایع مربوطه فراهم نمایند.
.1 مقدمه
فعالیت های هر سازمانی تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل قرار دارد. شناخت و بررسی این عوامل می تواند به بهبود فعالیت ها و تحقق اهداف سازمانی کمک مؤثری نموده و نیز در شرایط متغیر و پیچیده امروزی که بر محیط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و … حاکم است.
یکی از عواملی که می تواند به بقای سازمان کمک کند مسئله بهره وری می باشد. مفهوم بهره وری از قرن ها پیش در کلیه نظام های اقتصادی و اجتماعی مطرح بوده و به شیوه های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است. ولی در سال 1950 سازمان توسعه و همکاری اقتصادی بطور رسمی بهره وری جزئی را به این صورت تعریف می نماید که بهره وری جزئی حاصل کسری است که از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید بدست می آید. این مفهوم به تدریج تکامل یافته و مفاهیم کارایی و اثر بخشی را نیز شامل می گردد و نیز بهره وری کل عبارت است از نسبت خروجی ملموس به ورودی ملموس
این تعریف از بهره وری با معنی انتقال تابع تولید به طرف بالا سازگار است. یعنی با این تعریف در واقع روی استفاده کارا از منابع تاکید می گردد. اما نحوه استفاده از منابع به درک و فهم و دانش ارتباط پیدا می کند. بنابراین بهره وری بالا در واقع بدست آوردن خروجی بیشتر با ورودی ثابت یا افزایش بیشتر خروجی نسبت به ورودی در فرایند تولید یا خدمات می باشد
.بر اساس ماده 6 اهداف کمی برنامه چهارم توسعه، باید بخش شایان توجهی از رشد اقتصادی طی دوره برنامه چهارم توسعه از محل ارتقای بهره وری کل عوامل تولید تامین شود - سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. - 1383 در حالی که پایین بودن سطح بهره وری و ارتقای آن یکی از دغدغه ها و مسایل و مشکلات اصلی اقتصاد کشور می باشد. برای تسهیل تحقق این هدف تمامی دستگاه های اجرایی ملی و استانی مکلف اند در تدوین اسناد ملی و استانی و آنرا منظور کرده و الزامات آنرا مشخص نمایند.
به منظور شناسایی الزامات و راهکارهای لازم باید ابتدا از عملکرد گذشته شاخص های بهره وری در صنایع غذایی و آشامیدنی اطلاع یابیم تا بر اساس آن ضرورت تصحیح سیاست های گذشته و اتخاذ سیاست های جدید مشخص گردد
و لذا در تحقیق حاضر سعی بر این است که با بررسی عوامل مختلف موثر بر بهره وری نقطه بهینه انتقال بهره وری عوامل تولید در صنایع غذایی و آشامیدنی ایران با استفاده از الگوهای غیر خطی - STAR - محاسبه شود. به عبارت دیگر به دنبال ارتقای بهره وری تا حد بالای آن هستیم. شایان ذکر است که برای تعیین نقطه بهینه انتقال بهره وری باید عوامل موثر بر بهره وری برآورد شده و سپس نقطه انتقال آن تعیین شود.
.2 چارچوب نظری تحقیق
بر اساس ادبیات نظری و پیشینه مطالعات تجربی تحقیق همانند مطالعات مولایی - 1380 - ، کروگر و تنسر - 2009 - و پیلات - 2010 - برای بررسی عوامل مؤثر بر بهرهوری عوامل تولید در صنایع غذایی و آشامیدنی ایران، ابتدا با بهره گیری از روش تابع تولید، مناسبترین تابع برای برآورد بهرهوری انتخاب شده و سپس بر اساس الگوی غیرخطی رگرسیون انتقال ملایم لجستیکی تأثیر متغیرهای مؤثر بر بهرهوری عوامل تولید بررسی میشود. از اینرو مدل اقتصاد سنجی این مطالعه به صورت زیر تصریح میشود:
.شایان ذکر است که it برداری از متغیرهای توضیحی بوده که شامل نیروی کار با تحصیلات فوق دیپلم و لیسانس - - LCL، میزان فروش - sale - ، میزان سرمایه گذاری - INV - و شدت تحقیق و توسعه - R&D - و مقدار وقفهدار این متغیرها و متغیر وابسته - بهرهوری عوامل تولید - میباشند.
برای تخمین مدل فوق از نرم افزار JMULTI4.24 استفاده میشود.
مزیت این روش نسبت به سایر روشهای غیر خطی این است در قالب موارد زیر بیان میشوند:
در مدل STR تغییر در رژیمها یا شکستهای ساختاری به صورت درونزا توسط مدل مشخص میشود. بنابراین نیازی به وارد کردن متغیر موهوی و یا بررسی جداگانه شکست ساختاری نمیباشد.
مدل STR علاوه بر اینکه قابلیت مشخص کردن تعداد دفعات و زمان تغییر رژیم را دارد، سرعت انتقال از یک رژیم به رژیم دیگر را نیز نشان دهد.حالت خاصی از مدل STR مدل TR میباشد.
اگرچه مدل ANN برازش خوبی روی دادهها دارد، اما دارای یک مشکل اساسی است و آن اینکه فاقد تفسیر اقتصادی روشنی می-باشد. این به این دلیل است که وقتی تعداد گرهها بسیار زیاد باشد، مدل دارای برازش بیش از اندازه است. اما ضرایب در مدل STRقابلیت تفسیر اقتصادی را دارا میباشند.
بر خلاف مدل تبدیل مارکوف که در آن تبدیل رژیم بصورت برونزا در نظر گرفته میشود، در مدل STR این تغییر رژیم درونزا می-باشد
.3 پیشینه تجربی تحقیق
در مورد بررسی عوامل مؤثر بر بهرهوری عوامل تولید به صورت کلی و در قالب مطالعات بین بخشی و صنعتی مطالعات متعددی انجام شده است. در این بخش به مهمترین این مطالعات پرداخته میشود.
مطالعات خارجی :
.1 کروگر و تنسر - 2009 - 1 با مطالعه رشد بهره وری در صنایع تولیدی ترکیه بر حسب بخش های خصوصی و دولتی، کاهش بهره وری صنایع این کشور را ناشی از محدودیت های تجاری می دانند نتایج این مطالعه، همچنین نشان می دهد در حالی که رشد بهره وری کلی در صنایع خصوصی و دولتی ترکیهتقریبًا یکسان بوده، مقدار استفاده از منابع و عوامل تولید در صنایع دولتی به مراتب بیشتر از صنایع خصوصی بوده است .
.2 پیلات - 2010 - 2 به مقایسه بهره وری صنایع مختلف کره جنوبی با بهره وری صنایع مشابه در آمریکا و اروپا پرداخته است بر اساس این مطالعه، اگر چه بهره وری در بعضی از صنایع کره، نظیر چرم، فلزات و ماشین آلات در حد بهره وری کلی در صنایع کره در سال 1987 حدود 26 درصد بهره وری در صنایع آمریکا بوده است به نظر وی، عواملی نظیر شدت به کارگیری سرمایه، صرفه جویی ناشی از مقیاس تولید در صنایع و سطح تحصیلات نیروی کار، از مهم ترین عوامل مؤثر در تفاوت بهره وری صنایع کره جنوبی با آمریکا به شمار می رود
مطالعات داخلی :
.1 توکلی، آذربایجانی و شهریارپور - 1374 - اقدام به اندازه گیری و تجزیه و تحلیل بهره وری عوامل تولید در گروه های مختلف صنایع بزرگ در ایران در طول سال های 1351-1372 نموده اند
.2 هاشمیان و همکاران - 1377 - اقدام به محاسبه بهره وری صنایع بزرگ در ایران نموده و برای این منظور انواع مدل های صریح وغیر صریح سولو جهت انتخاب مناسب ترین تابع تولید که بیانگر رابطه بین اشتغال، میزان سرمایه و میزان تولید می باشد، موردتخمین قرار داده اند همچنین جهت استفاده از موجودی سرمایه از تابع نمایی استفاده نموده اند
نتایج حاصل از تخمین توابع مختلف تولید بیانگر آن است که گر چه هیچ کدام از تابع برای همه فعالیت های صنعتی معنی دار نمی باشد لکن توابع تمام لگاریتمی - از نوع کاب - داگلاس - برای تعدادی از فعالیت های معنی دار می باشد آنها چنین نتیجه می گیرند که جا به جایی در تابع تولید کل صنعتی ایران در اثر رشد بهره وری صنایع نبوده وصرفًا سیاست های سرمایه گذاری دولتی و حمایت های آن، تا کنون موجب شکل گرفتن فعالیت های تولید در کل کشور و به خصوص در صنایع بزرگ بوده است
