بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بررسی حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکت های همتا با تاکید بر نقش محتوای اطلاعاتی قیمت سهام و نسبت تمرکز بازار در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسی حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکت های همتا با تاکید بر نقش محتوای اطلاعاتی قیمت سهام و نسبت تمرکز بازار در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. براین اساس صورتهای مالی سالانه 153 شرکت برای دوره زمانی1388 تا1393 مورد بررسی قرار گرفته است. روش آزمون فرضیه ها در این پژوهش، روش داده های ترکیبی(پانلی) بوده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد سرمایه گذاران نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا در بورس اوراق بهادار تهران حساسیتی ندارند ولی سهم بازار شرکت بر حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا تاثیر دارد، و همچنین محتوای اطلاعاتی قیمت سهام شرکتهای همتا بر حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا تاثیر دارد.
مقدمه:
یکی از مهمترین تصمیمات اقتصادی، تصمیمات سرمایه گذاری است. اهمیت سرمایه گذاری برای رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی به اندازه ای است که آن را به یکی از اهرم های قوی برای رسیدن به توسعه تبدیل نموده است. شناخت عوامل موثر بر رشد سرمایه گذاری از یک سو موجب کاهش حجم نقدینگی های سرگردان و تورم شده و از سوی دیگر با افزایش سطح عملکرد شرکت منجر به افزایش سرمایه گذاری می گردد. یکی از مهمترین عوامل اثر گذار بر رشد سرمایه گذاری، عدم وجود اطلاعات نامتقارن در بازارهای سرمایه می باشد ، زیرا اخذ تصمیمات سرمایه گذاری سریع و صحیح مستلزم وجود اطلاعات کافی، منظم و شفاف استل در یک بازار کارا ، قیمت های اوراق بهادار در هر لحظه از زمان منعکس کننده تمامی اطلاعات موجود و در دسترس بازار می باشد و بازار هیچ گونه اطلاعات مربوط با اهمیتی را نادیده نمی گیرد ؛ به عبارت دیگر هرگونه اطلاعات مربوط با اهمیتی که وارد بازار می شود به سرعت توسط معامله گران و تحلیل گران بازار مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و به صورتی صحیح در قیمت های اوراق بهادار منعکس می شود(نونهال نهر و همکاران،(1386 بازار سرمایه در عمل ، نمیتواند به طـور کامـل کارا باشد . از طرفی ، اداره شرکتها در اختیار مدیرانی قرار دارد که مالک شرکت نبـوده، منـافع متفـاوتی بـا صاحبان اصلی شـرکت دارنـد (مسـأله نماینـدگی). درچنین حالتی، سرمایه گذاران نسبت به مدیران شرکت اعتماد لازم را ندارند(لیلاند،(1997 قیمت سهام نشان دهنده محصول نهایی یک سرمایه می باشد لذا سرمایه گذاریهایفشرکت بر این قیمت حساسیت بیشتری دارند. از طرفی قیمت سهام شرکتهای همتا نیز می تواند بر تصمیمات سرمایه گذاری تاثیر گذار باشد (اوزوگون و همکاران،(2013
همانگونه که می دانیم قیمت سهام شرکت دارای محتوای اطلاعاتی بوده و اطلاعات شرکت را به بیرون ارائه می دهد. از طرفی شرکتها توسط شرکتهای دیگر احاطه شده اند یا به نوعی با شرکتهای دیگر در ارتباط می باشند. قیمت سهام شرکتهای همتا حاوی اطلاعاتی می باشد که اطلاعات خصوصی در باره فاکتورهای تاثیر گذار بر قیمت سهام آنها را بیان می کند که خود شرکت نیز با آن عوامل روبرو خواهد بود لذا سرمایه گذارای شرکت بر قیمت سهام شرکتهای همتا نیز حساس می باشند از طرفی در ساختار انحصار چند جانبه ی بازار محصول و در موقعیت مطلوب سودآوری ، شرکت ها به منظور از بین بردن انحصار و همچنین افزایش سودآوری خود ، استراتژی حداکثر سازی تولید را پیاده کرده و بدین منظور ، بدهی های خود را افزایش می دهند (برندر و لویس ، (1986 این نظریه در موقعیت های نامساعد اقتصادی نیز کاربرد دارد که باعث می شود شرکت ها تولید خود را متوقف کرده و سودآوری خود را کاهش دهند. (پاندی،(2004 در این بین اگر شرکت رقابت محصولات خود با
محصولات سایر شرکت های همتا را از دست بدهد افت شدید قیمت سهام، بازده و غیره را در بر خواهد داشت . از طرفی مدیریت با بررسی قیمت سهام شرکتهای همتا می تواند در مورد تصمیم گیری های خود تعدیلاتی انجام دهد . مدیران بر این اعتقاد هستند که قیمت سهام شرکتهای همتا دارای محتوای اطلاعاتی می باشد که به بازار ارائه می شود از طرفی با بررسی قیمت سهام شرکتهای همتا می تواند توان و عملکرد شرکتهای همتا را مورد سنجش قرار دهد و میزان سرمایه گذاری شرکت را تعدیل یا افزایش دهد. برخی معتقدند که مدیران شرکتها زمانی که قیمت سهام شرکت های همتا کاهش می یابد اقدام به افزایش سرمایه گذاری خود می کنند تا سهم بازار بیشتری را تصاحب کنند . قیمت سهام شرکتهای همتا دارای اطلاعات خصوصی در مورد عوامل موثر بر آنها می باشند. از آنجایی که شرکتها در معرض عواملی همانند عوامل تاثیرگذار بر شرکتهای همتا می باشند لذا اطلاعات موجود در قیمت سهام شرکتهای همتا می تواند برای مدیران شرکت مفید و آموزنده باشد . از طرفی در صنایع با رقابت بالا یک مدیر ارزش بیشتری بر اطلاعات صادر شده توسط قیمت سهام شرکتهای همتا دارد زیرا رقابت بالا در صنعت باعث خواهد شد که شرکتهای در معرض آسیب بیشتری در قبال تغییر در قیمت سهام شرکتهای همتا قرار میگیرند(اوزوگون، ربلو،.(2013با توجه به مطالب ارائه شده در این تحقیق با بررسی تاثیر رقابت بازار محصول و حساسیت سرمایه گذاریهای شرکت بر قیمت سهام می خواهیم به این پرسشها پاسخ دهیم که آیا سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا حساسیت دارد ؟ و آیا محتوای اطلاعاتی قیمت سهام و رقابت در بازار بر حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکت های همتا تاثیر دارد؟
ادبیات و چهارچوب نظری تحقیق
چن و همکاران((2007 در تحقیقی به بررسی رابطه بین ارزشمندی اطلاعات و حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکت های همتا پرداختند ، همگام به این ایده که مجموع قیمتهای سهام یک سری اطلاعات جدید به مدیریت ارائه می دهد و ایشان در تحقیق خود نشان دادند که حساسیت سرمایه گذاریهای شرکت نسبت به قیمت سهام زمانی که قیمت سهام بر پایه ی اطلاعات می باشد بیشتر است .
جانگ و همکاران((2011 در تحقیقی به بررسی کنترل مالکیت بر حساسیت سرمایه گذاری بر قیمت سهام پرداختند . ایشان برای تحقیق خود از اطلاعات 2822 شرکت در 22 کشور آسیای شرقی و اروپای غربی استفاده کردند . همچنین از معیار کیوتوبین جهت اندازه گیری حساسیت سرمایه گذاری بهره جستند . نتایج تحقیق ایشان نشان داد که رابطه معکوس و معنی داری بین کنترل مالکیت و حساسیت سرمایه گذاری وجود دارد .
هانگ((2011 در تحقیقی به بررسی تاثیر هموار سازی سود بر حساسیت قیمت سهام پرداختند . ایشان برای اندازه گیری هموارسازی سود از مدل ایکل استفاده کردند و برای اندازه گیری حساسیت سرمایه گذاری نسبت به قیمت سهام از کیوتوبین بهره جستند . همچنین برای آزمون فرضیات از رگرسیون چندگانه استفاده کردند نتایج تحقیق نشان داد که هموار سازی سود دارای تاثیر منفی بر حساسیت سرمایه گذاری بر قیمت سهام می باشد .
اوزوگون و همکاران((2013 در تحقیق به بررسی رابطه بین حساسیت سرمایه گذاریهای شرکت بر قیمت سهام شرکتهای همتا با تاکید به محتوای اطلاعاتی قیمت سهام شرکتهای همتا و رقابت در بازار محصول پرداختند. ایشان جهت اندازه گیری حساسیت سرمایه گذاری نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا از مدل کیو توبین استفاده کردند و همچنین جهت اندازه گیری رقابت در بازار از معیار تمرکز بازار که با استفاده از شاخص هرفیندال هریشمن اندازه گیری می شود استفاده کردند . نتایج تحقیق ایشان نشان داد که افزایش رقابت در بازار محصول و رشد سریع و سرمایه بیشتر بر حساسیت سرمایه گذاریهای شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا تاثیر گذار می باشد .
فرضیه های پژوهش
در هر تحقیق علمی، محقق ناگزیر است برای پاسخ سوال تحقیق خود، پاسخی فرضی تهیه کند و تصوری از چگونگی مسائل در ذهن خود بسازد .بنابراین در این تحقیق برای بررسی رابطه بین حساسیت سرمایه گذاریهای شرکت بر قیمت سهام شرکتهای همتا با تاکید به محتوای اطلاعاتی قیمت سهام شرکتهای همتا و رقابت در بازار محصول در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران فرضیه هایی به شکل زیر صورت بندی شده است:
فرضیه اصلی اول پژوهش: سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا حساسیت دارد
فرضیه اصلی دوم پژوهش: محتوای اطلاعاتی قیمت سهام شرکتهای همتا بر حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا تاثیر دارد .
فرضیه اصلی دوم پژوهش: سهم بازار شرکت بر حساسیت سرمایه گذاری های شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا تاثیر دارد .
قلمرو زمانی پژوهش
محدودهی زمانی تحقیق، اطلاعات مالی مربوط به عملکرد سالهای مالی 1388 الی 1393 شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد
جامعه و نمونه آماری پژوهش
جامعه آماری این پژوهش شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، و برای دوره زمانی 1388 تـا 1393 مـی باشد. در این پژوهش با توجه به شرایط متغیرها از روش نمونه گیری حذف سیستماتیک برای رسیدن به نمونه استفاده گردیده که معیارهای اعمال شده برای انتخاب نمونه به شرح زیر است:
1. تا پایان سال 1388در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته، و سال مالی آن منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
2. شرکتها نبایستی سال مالی خود را در طی دوره های مورد نظر تغییر داده باشند.
3. شرکت مورد نظر طی دوره پژوهش فعالیت مستمر داشته و سهام آن مورد معامله قرار گرفته باشد.
4. شامل شرکتهای سرمایه گذاری، لیزینگ، هلدینگ و بانکها به سبب ماهیت خاص فعالیت آنها نباشد.
5. ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام شرکتهای مورد نظر در بازه زمانی این پژوهش منفی نباشد.
6. شرکت مورد بررسی دارای وقفه معاملاتی بیش از 6 ماه نداشته باشد
7. اطلاعات شرکتهای قرار گرفته در نمونه در این بازه زمانی در دسترس داشته باشد.
پس از حذف سیستماتیک تعداد 153 شرکت به عنوان شرکت نمونه انتخاب گردید. که حذفیات اعمال شده بـه شـرح جـدول زیر می باشد.
روش شناسی تحقیق
این تحقیق از لحاظ هدف جز تحقیقات کاربردی بوده و از لحاظ روش شناسی از نوع تحقیقات همبستگی پس رویدادی می باشد.
متغیر های تحقیق و نحوه سنجش آن ها
در این تحقیق جهت محاسبه برخی متغیرهای کلیدی تحقیق از مدلها و روشهای مناسبی استفاده شده است که در این بخش به تشریح آنها میپردازیم.
برای آزمون فرضیه های پژوهش از مدل آماری به شرح زیر استفاده می گردد :
که در فرمول فوق میزان سرمایه گذاری شرکت و نشان دهنده کیوتوبین می باشد نشان دهنده میزان افزایش در Q شرکت در مقایسه با شرکتهای همتا ، در این مدل ضریب 2 نشان دهنده میزان حساسیت سرمایه گذاری شرکت نسبت به قیمت سهام شرکتهای همتا می باشد.
متغیر مستقل :
قیمت سهام شرکتهای همتا
در این تحقیق به پیروی از تحقیقات اوزوگون و همکاران (2013) ابتدا برای هر شرکت معادله زیر را محاسبه می کنیم
پس از محاسبه ، میانگین وزنی شرکتهای همتا را به دست می آوریم بدین معنا که تمام شرکتهای همتا به جز خود شرکت محاسبه می شود . که این شاخص به عنوان شاخص قیمت سهام شرکتهای همتا به کار می رود
Q توبین
در این تحقیق به پیروی از مطالعات چن و همکاران((2007 اوزوگون و ربلو((2013 از معیار کیوتوبین جهت بررسی حساسیت سرمایه گذاری بر قیمت سهام استفاده شده است . این معیارها ، به طور گسترده ای توسط سایر محققان ، استفاده شد . توبین در سال 1978، پس از تحقیق سال قبل خود که انتقاداتی را نسبت به Q مطرح کرده بود، تعدیلاتی را در مدل قبلی به وجود آورد و نسخه جدیدی از Q را رائه کرد . در این نسخه، Q ، از تقسیم ارزش بازار شرکت، به ارزش جایگزینی دارایی های شرکت به دست می آید در این تحقیق، نسبت Q توبین (MTB) ،با استفاده از رابطه زیر محاسبه می شود :
که در آن :
: MT ارزش بازار حقوق صاحبان سهام؛
: TA جمع دارایی ها؛
: BVOE ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام است
̂ میانگین کیوتوبین صنعت می باشد . در این تحقیق برای به دست آوردن میانگین کیوتوبین صنعت ابتدا کیوتوبین تمام شرکتهای عضو در صنعت مورد نظر را به دست آورده و سپس میانگین آنها به عنوان میانگین کیوتوبین صنعت آورده می شود
متغیر وابسته :
سرمایه گذاری شرکت : در این تحقیق به پیروی از تحقیقات عربصالحی و اشرف (1390) از نسبت تغییرات در مبلغ خالص داراییهای طی سال به خالص داراییها در ابتدای سال استفاده می شود .
متغیر میانجی :
متغیر میانجی در این تحقیق نسبت تمرکز و محتوای اطلاعاتی قیمت سهام شرکتهای همتا می باشد.
نسبت تمرکز (CR)
نسبت تمرکز درصدی از سهم بازار است که مربوط به بزرگترین شرکت های فعال در صنعت است. بزرگترین شرکت های فعال در صنعت را با m نمایش می دهند و m را معمولا 4 در نظر می گیرند. همچنین نسبت تمرکز در صنعت را با علامت C نمایش می دهند مثلا به صورت .C 4 به عبارت دیگر نسبت تمرکز را می توان به صورت زیر نیز بیان نمود.
که در اینجا نمایش دهنده سهم بازار شرکتi ام است.
اگر نسبت تمرکز مطابق محاسبات بالا، به صفر نزدیک باشد، این بدان معناست که صنعت در حال مطالعه بسیار رقابتی است و سطح رقابت در این صنعت به قدری بالا می باشد که 4 تولید کننده و فروشنده بزرگ فعال در بازار سهم قابل توجهی از بازار ندارند و سهم بازار بین فروشندگان مختلف توزیع شده است. و بر عکس اگر این عدد به یک نزدیک شود، به معنای قدرتمند بودن 4 رقیب بزرگ بازار است.
رایج است که اگر C 4 برای صنعت یا محصولی کوچکتر از 40 درصد باشد، آن صنعت را صنعتی رقابتی می دانند که تعداد زیادی شرکت با سهم بازار اندک در آن حضور دارند، در سوی دیگر اگر C 1 بیش از 90 درصد باشد، آن صنعت انحصاری ارزیابی خواهد شد. (ستایش،(1390
محتوای اطلاعاتی قیمت سهام شرکتهای همتا :
به پیروی از کولینز و همکاران((1994 و دونو و همکاران((2003 و مارهوف((2013 به منظور اندازه گیری محتوای اطلاعاتی قیمت سهام از بازده سهام جاری به عنوان معیاری از سود غیرعادی دوره جاری و تغییر در سود مورد انتظار آینده می باشد که محتوای اطلاعاتی به عنوان شاخص توانایی بازده سهام جاری به عنوان ردیابی سود مورد انتظار آینده تعریف می گردد. که به وسیله که R2 تحلیل رگرسیون معادله زیر می باشد :
که در مدل فوق:
تغییر در سود مورد انتظار(جهت اندازه گیری این معیار به پیروی از درنو و همکاران((2003 و لندهولم و میرز((2002 از تفاوت بین سود سال جاری و بازده سال جاری استفاده می گردد.
بازده سالانه شرکت
سود جاری غیر مترقبه(جهت اندازه گیری این متغیر بر اساس مطالعات لو و زاروین((1999 لوندهولم و میرز((2003 از تفاوت بین سو سال جاری و سال قبل استفاده می شود.
پس از به دست آوردن R2 شرکتهای نمونه در مرحله بعدی میانگین R2 را برای هر صنعت محاسبه می کنیم. سپس برای به دست آوردن info شرکت به صورت زیر عمل می کنیم :
و همچنین برای به دست آوردن Info شرکتهای رقیب به صورت زیر عمل می کنیم
متغییر کنترلی :
در این تحقیق به منظور کنترل سایر عوامل احتمالی موثر بر حساسیت سرمایه گذاریهای شرکت نسبت به قیمت سهام، از این متغیرها استفاده شده است :
متغیرهای کنترلی شرکت :
-1 اندازه شرکت:
جهت اندازه گیری اندازه شرکت از لگاریتم طبیعی داراییهای شرکت استفاده می گردد.
-2 جریان وجوه نقد عملیاتی
چنانچه جریانات وجوه نقد عملیاتی کم باشد سرمایه گذاری های شرکت نیز کاهش می یابد لذا در این تحقیق از جریان وجوه نقد عملیاتی به عنوان متغیر کنترلی استفاده می شود که به صورت زیر اندازه گیری می شود :
که در معادله فوق :
جریان وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی
ارزش دفتری داراییهای اول دوره
-3ترغیب مدیران :
بسیاری از محققان بر این عقیده می باشند که برخی از سرمایه گذاری ها می تواند در جهت ترغیب مدیریت صورت بگیرد. مدیران با پیش بینی هایی که نسبت به بازده سهام ارائه می دهند می توانند سرمایه گذاریهای شرکت را بیشتر ترغیب نمایند در این تحقیق جهت اندازه گیری این متغیر از نسبت قیمت سهام به سود شرکت استفاده می شود به لحاظ نظری، P/E یک
