بخشی از مقاله
چکیده
این آزمایش در سال 4931در آزمایشگاه کشاورزی دانشگاه پیام نور ارومیه به اجرا در آمد. تحقیق به صورت طرح کاملاً تصادفی با پنج سطح تنش خشکی 0 - ، -4 ، -2 ، -9 و -1 بار بدست آمده از پلی اتیلن گلیکول که پتانسیل صفر بار به عنوان شاهد در نظر گرفته شد - با چهار تکرار اجرا شد. صفات وزن خشک ریشهچه، ساقهچه و گیاهچه، درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی و ضریب آلومتریک مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر کلیه صفات مورد مطالعه در این تحقیق تاثیر معنیداری در سطح یک درصد داشت. مقایسه میانگین نشان داد با افزایش تنش خشکی، کلیه صفات مورد مطالعه در این تحقیق - به جز ضریب آلومتریک - کاهش معنیداری یافت. تنش خشکی -1 و -9 بار در مقایسه با شاهد وزن خشک ریشهچه، ساقهچه و گیاهچه را به ترتیب 39 و 78 درصد کاهش داد. بین وزن خشک ریشهچه، ساقهچه و گیاهچه، سرعت جوانهزنی و درصد جوانهزنی همبستگی مثبت و معنیدار زیادی وجود داشت. نتایج بیانگر آن است تنش خشکی دارای اثرات قابل توجهی بر صفات مرتبط به جوانهزنی گیاه دارویی شوید میباشد.
مقدمه
شوید با نام علمی - Anethum graveolens L. - از خانواده، جعفری یا چتریان - Apiaceous - گیاهی یکساله دارای برگهای سبز روشن و پر مانند است. میوههای شوید بهصورت دانههای ریز، خشک و پهن، به رنگ قهوهای کمرنگ و دارای بالههای بسیار ظریفی میباشند - صفائی خرم و همکاران، . - 1387 شوید دارای مصارف غذایی و دارویی است که از مواد مؤثره آن در درمان درد معده، سرماخوردگی، سرفه، مشکلات ادراری، نفخ، تشنج و اسپاسم استفاده میشود
خشکی یک رویداد هواشناختی است که به دلیل عدم وقوع بارندگی در یک دوره زمانی اتفاق میافتد. در زراعت، موفقیت یا عدم موفقیت تولید به جوانه زدن کامل و سریع بذرها و تولید گیاهچههای قوی وابسته است. بنابراین درک مناسب از رفتار جوانهزنی در شرایط مختلف محیطی در راستای افزایش محصول اهمیت زیادی دارد
یکی از پیامدهای رایج ناشی از تنش خشکی، کاهش پتانسیل آب در بستر بذر میباشد. تحقیقات زیادی راجع به پاسخ گیاهان زراعی مختلف، مانند ریحان - حسنی، - 1384، زنیان، رازیانه و شوید - برومند رضازاده و کوچکی، - 1384 در مرحله جوانهزنی به تنش ناشی از پلی اتیلن گلیکول انجام شده است. برومند رضازاده و کوچکی - 1384 - در آزمایش خود بر جوانهزنی بذرهای زنیان، رازیانه و شوید مشاهده کردند که با اعمال تنش خشکی و شوری در دماهای مختلف، درصد و سرعت جوانهزنی و همچنین طول ریشهچه و ساقهچه تمامی گونهها کاهش یافت، بطوریکه در میان بذرها، بذر شوید کمترین مقاومت را نسبت به تغییرات دما و پتانسیل اسمزی نشان داد.
کاهش فرآیند جوانهزنی در اثر تنش خشکی میتواند به کاهش جذب آب توسط بذرها ارتباط داشته باشد. با توجه به اهمیت گیاهان دارویی و تنش خشکی، این تحقیق با هدف بررسی واکنش گیاه شوید به سطوح مختلف تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلیکول در مرحله جوانه-زنی انجام گرفت.
مواد و روشها
این پژوهش در سال 1394 در آزمایشگاه کشاورزی دانشگاه پیام نور ارومیه انجام گرفت. به این منظور آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با تکرار اجرا گردید. تیمار مورد بررسی سطوح مختلف تنش خشکی 0 - ، -1 ، -2 ، -3 و -4 بار - بدست آمده از پلی اتیلن گلیکول - PEG 6000 - 6000 که پتانسیل صفر بار به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. برای ایجاد تنش خشکی از محلول پلی اتیلن گلیکول 6000 بر اساس روش - Michel and Kaufmann, 1973 - استفاده شد و غلظت پلی اتیلن گلیکول از رابطه 1 زیر بدست آمد:
در این رابطه :C غلظت پلی اتیلن گلیکول 6000 بر حسب گرم در لیتر، :T درجه حرارت بر حسب درجه سانتیگراد و :S پتانسیل آب بر حسب بار است. غلظت مورد نظر پلی اتیلن گلیکول در این آزمایش در دمای 23 درجه سانتیگراد محاسبه گردید زیرا بهترین دما برای جوانهزنی بذر شوید 23 درجه سانتیگراد میباشد. در هر پتری دیش 9 سانتی-متری دارای کاغذ صافی استریل شده، 5 میلیلیتر از محلولهای تهیه شده اضافه گردید و 25 عدد بذر در هر پتری-دیش قرار داده شد.
پتری دیشها به مدت 2 ساعت در داخل اتوکلاو با دمای 150 درجه سانتیگراد استریل شدند. در داخل هر پتری دیش دو کاغذ صافی و تعداد 25 عدد بذر ضدعفونی شده با قارچ کش ویتاواکس در بین آنها قرار داده شد. پتری دیشها پس از توزین و یادداشت وزن آنها، به مدت دو هفته در داخل ژرمیناتور با دمای 23 درجه سانتی-گراد روزانه و 18 درجه سانتیگراد شبانه و رژیم نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی کشت و نگهداری شدند. در دوره آزمایش به منظور جلوگیری از تغییر پتانسیل در اثر تبخیر آب، پتری دیشها هر روز وزن شده و به میزان اختلاف با وزن اولیه آب مقطر به آنها اضافه شد. در طول مدت آزمایش تعداد بذور جوانه زده به طور روزانه یادداشت گردید. بذوری جوانهزده تلقی شدند که طول ریشچه آنها دو میلیمتر یا بیشتر بود . در پایان روز چهاردهم صفات وزن خشک ریشهچه، ساقهچه و گیاهچه اندازه گیری گردید. درصد جوانهزنی از رابطه 2 محاسبه گردید
رابطه 2 که در آن G درصد جوانهزنی، n تعداد نهایی بذرهای جوانهزده و N تعداد بذرهای کشت شده میباشد.
برای محاسبه وزن خشک ریشهچه و ساقهچه، در پایان آزمایش، جداگانه و در دمای 72 درجه سانتیگراد در آون به مدت 48 ساعت قرار داده شد و وزن خشک آنها از هر تکرار با ترازوی با دقت 0/00001 گرم شیماتزو توزین گردید. وزن خشک گیاهچه، از مجموع وزن خشک ریشهچه و ساقهچه بدست آمد. برای محاسبه سرعت جوانهزنی از رابطه 3 استفاده گردید :
تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از اجرای این تحقیق با استفاده از نرم افزارهای پیشرفته آماری انجام گرفت. برای داده-هایی که از طریق درصد بدست آمده بودند - مانند درصد جوانهزنی - با استفاده از نرم افزار SPSS تبدیل زاویهای - - arcsin به عمل آمد و سپس مقایسه میانگین انجام شد. تجزیه و تحلیل آماری دادهها با استفاده از نرم افزار رایانه-ای SAS، MSTATC و مقایسه میانگینها نیز توسط آزمون توکی در سطح 5 درصد صورت پذیرفت.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج تجزیه واریانس اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر وزن خشک ریشهچه، ساقهچه، گیاهچه، درصد و سرعت جوانهزنی معنیدار بود - جدول . - 1 مقایسه میانگین نشان داد که با افزایش تنش خشکی، وزن خشک ریشهچه کاهش معنیداری یافت به طوری بیشترین 30/64 - میلیگرم - و کمترین وزن خشک ریشچه 1/36 - میلیگرم - به ترتیب از تیمار شاهد و سطح خشکی -4 بار بدست آمد بین سطح خشکی -3 و -4 بار از نظر وزن خشک ریشهچه تفاوت معنیداری وجود نداشت - جدول . - 2
تنش خشکی -4 و -3 بار در مقایسه با شاهد وزن خشک ریشهچه را به ترتیب 95 و 87 درصد کاهش داد - جدول . - 2 دلیل کاهش وزن خشک ریشهچه با افزایش سطح خشکی، کاهش طول ریشهچه و ساقهچه در اثر اعمال خشکی بود. حیدری و پوریوسف - 1390 - در بررسی تنش خشکی روی انیسون اعلام کردند که با افزایش تنش خشکی و کاهش پتانسیل آب محلولها، وزن خشک ریشهچه کاهش معنیداری پیدا کرد.
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس صفات مرتبط با جوانهزنی شوید تحت غلظتهای مختلف خشکی
جدول -2 مقایسه میانگین اثرات سطوح مختلف تنش خشکی ناشی از PEG بر صفات مختلف شوید
اعدادی که حروف مشابه دارند از نظر آماری اختلاف معنیدار در سطح احتمال 5 درصد بر اساس آزمون توکی ندارند.
بیشترین 48/50 - میلیگرم - و کمترین وزن خشک ساقهچه 2/52 - میلیگرم - به ترتیب از تیمار شاهد و سطح خشکی -4 بار بدست آمد بین سطح خشکی -3 و -4 بار از نظر وزن خشک ساقهچه تفاوت معنیداری وجود نداشت - جدول . - 2 تنش خشکی -4 و -3 بار در مقایسه با شاهد وزن خشک ساقهچه را به ترتیب 95 و 88 درصد کاهش داد - جدول . - 2 دلیل کاهش وزن خشک ساقهچه با افزایش سطح خشکی، کاهش طول ریشچه و ساقهچه در اثر اعمال خشکی بود. یافتههای مربوط به حیدری و پوریوسف - 1390 - روی انیسون نتایج ما را تایید میکند. بیشترین 79/14 - میلیگرم - و کمترین وزن خشک گیاهچه 3/88 - میلیگرم - به ترتیب از تیمار شاهد و سطح خشکی -4 بار بدست آمد بین سطح خشکی -3 و -4 بار از نظر وزن خشک گیاهچه تفاوت معنیداری وجود نداشت
