بخشی از مقاله
چکیده
کهورها درختان، درختچه ها و بوته هاي چند منظوره و بومی نواحی گرمسیري و بیابانی هستند. کهور ایرانی از گونه هاي کهور است که داراي ارزش زینتی است و می تواند در فضاي سبز مناطق خشک و نیمه خشک و بیابانی به کار رود. به دلیل داشتنن پوسته سخت بذر، جوانه زنی این گونه با کندي و به صورت نامنظم رخ می دهد. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار و 5 تیمار بذري شامل آب - T1 - 100ºC، آب - T2 - 80ºC، اسید سولفوریک غلیظ به مدت 60 و 30 دقیقه - به ترتیب T3 و - T4 و یک تیمار شاهد - T5 - بود.
پس از گذشت 5 هفته صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و طول ساقه گیاهچهها اندازه گیري شد. بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی در تیمار اسید سولفوریک 60 دقیقه به دست آمد که درسطح %1 با شاهد تفاوت معنی دار داشت. بیشترین ارتفاع گیاه نیز در تیمار اسید سولفوریک30 دقیقه دیده شد که درسطح %1 با شاهد تفاوت معنی دار داشت.
کلمات کلیدي: جوانه زنی، خراش دهی، کهور
مقدمه
کهور ایرانی، درختی از خانواده است که تا ارتفاع 10 متر نیز میرسد، این درخت بومی جنوب ایران بوده و از بندر کنگان در بوشهر تا چابهار و ایرانشهر بلوچستان گسترش دارد و پوشش وسیعی در نواحی شرق، مرکز و غرب استان هرمزگان را تشکیل میدهد. برگها داراي 1 تا 2 و یا گاهی تا 3 جفت شانه میباشند. این گیاه داراي میوه غلاف مانند به رنگ قهوهایست و زمان گلدهی آن اسفند تا خرداد ماه و رسیدن میوه خرداد و تیرماه میباشد. بذر به عنوان مهمترین قسمت گیاه در تکثیر گیاهان، شاید جزو پیشرفتهترین ساختارهاي حیاتی مهندسی طبیعت باشد.
دلایل متعددي وجود دارد که بذر با وجود زنده بودن، قدرت جوانه زنی مطلوبی ندارد یکی از این دلایل میتواند عدم قابلیت نفوذ در اثر وجود یک لایه سلولهاي اسکلریدي در پوسته بذر که در خانواده لگومینوز دیده میشود، باشد . همچنین بهترین روش براي شکستن خفتگی بذر تیمار با اسید سولفوریک غلیظ به مدت 15 دقیقه میباشد . در آزمایشی بر روي بذور درخت زینتی مشعل جنگل - متعلق به خانواده لگومینوز - مشاهده شد تیمار بذرها با اسید سولفوریک %95 به مدت 3 ساعت و به دنبال آن غوطه وري در آب جوش 90ºC به مدت 10 دقیقه بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی و طول ریشه-چه را داشته است.
همچنین مشاهده شده که فولویک اسید نیز باعث افزایش نفوذپذیري پوسته بذر و غشاهاي سلولی شده و فعالیتهاي آنزیمی سیستم ریشهاي را بهبود میبخشد که منجر به افزایش تکثیر ریشه میشود .در پژوهشی دیگر گزارش شده که خیساندن بذرها در محلول فولویک اسید%1، باعث بهبود جوانهزنی دو گیاه آکاسیا - به مقدار %20 و کهور به مقدار %27 نسبت به تیمار شاهد شد.
مواد و روشها
به منظور انجام این پژوهش بذرهاي درخت زینتی کهور، از این درخت در شهر کرمان جمعآوري گردید، سپس تیمارهاي آب جوش 100ºC به مدت یک روز - T1 - ، تیمار آب داغ 80ºC به مدت یک روز - T2 - ، تیمار اسید سولفوریک غلیظ - % - 98 به مدت 60 دقیقه - T3 - ، تیمار اسید سولفوریک غلیظ - 98% - به مدت 30 دقیقه - T4 - و تیمار شاهد - T5 - کاشت بذرها بدون خیساندن در آب اعمال شدند. گلدانهاي حاوي یک کیلوگرم خاك براي کشت بذرها آماده گردید و پس از اعمال تیمارهاي ذکر شده بر روي بذرهاي کهور تعداد 10 بذر در هر گلدان کاشته شد.
این آزمایش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 5 تیمار و3 تکرار انجام پذیرفت. طول مدت آزمایش 5 هفته بود و هر 7 روز یکبار جوانه هاي روییده شمارش شدند. بدین ترتیب پارامترهاي درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و طول ساقه به شرح زیر اندازهگیري شد: -1 درصد جوانه زنی:1 از تقسیم تعداد بذور جوانه زده بر تعداد کل بذور ضربدر صد محاسبه گردید. : G تعداد بذور جوانه زده: N تعداد کل بذور -2سرعت جوانه زنی:2 برحسب تعداد بذر جوانه زده در روز طبق فرمول محاسبه شد.تعداد بذور جوانه زده در هر شمارش =Di تعداد روز تا شمارش n ام =n دفعات شمارش -3طول ساقه: با استفاده از خطکش و بر حسب سانتیمتر اندازهگیري شد.
دادههاي بدست آمده در این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماري SAS Ver9 آنالیز شدند. مقایسه میانگینها به روش آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح 5 درصد انجام شد و نمودارها با استفاده از نرم افزار Excel رسم شدند.
نتایج و بحث
با توجه به نتایج بدست آمده مشاهده میشود که در هر سه صفت اندازهگیري شده، اختلاف معنیدار در سطح 0/1 درصد بین تیمارها وجود دارد که در واقع نشان دهنده مؤثر واقع شدن بعضی تیمارهاست که تاثیر تیمارها بر درصد جوانه زنی را نشان میدهد، مشاهده میشود که تیمارهاي اسید سولفوریک در هر دو سطح بویژه 60 دقیقه - T3 - بالاترین درصد جوانه زنی - - %100 را به خود اختصاص داده است. همچنین این تیمار بالاترین مقدار سرعت جوانه زنی را نیز دارد.
در واقع تیمارهاي اسید سولفوریک بویژه 60 دقیقه - T3 - نسبت به دیگر تیمارها افزایش معنی داري در سرعت و درصد جوانه زنی دارد. در این خصوص، در آزمایشی بر رويگیاه فلوس متعلق به خانواده لگومینوز مشاهده شد تیمارهاي اسید سولفوریک %98 به مدت10 و15 دقیقه داراي بالاترین درصدجوانه زنی - %81/3 - و بیشترین-تاثیر روي شکستنخواب بذرگیاه فلوسنسبت بهتیمارهاي آب جوش را داشته است.
تاثیر تیمارهاي مختلف بر درصد جوانه زنی - الف - ، سرعت جوانه زنی - ب - و طول ساقه - ج - بذرکهور. تیمارهاي :T1 آب جوش 100ºC ، :T2 آب داغ 80ºC، 60 :T3 دقیقه اسید سولفوریک، 30 :T4 دقیقه اسید سولفوریک و :T5 شاهد میباشند ، میانگین هاي داراي حداقل یک حرف مشابه تفاوت معنی دار ندارند. تیمارهاي اسید سولفوریک بالاترین طول ساقه را دارند که از بین این دو تیمار بیشترین مقدار متعلق به T4 است که این افزایش در مقایسه با دیگر تیمارها - بجز - T3 در سطح 0/1 درصد معنی دار است.
بنابراین بنظر میرسد اسید سولفوریک نسبت به آب داغ عملکرد بهتري در شکستن خواب بذر و جوانه زنی بذر کهور داشته است. البته این نکته نیز قابل ذکر است که گیاه براي بقا علاوه بر گذراندن مرحله جوانه زنی، نیاز به رشد رویشی در اندام هوایی و ریشه نیز دارد بنابراین با توجه به این نکته و در عین حال با درنظر گرفتن کارایی بهتر اسید سولفوریک نسبت به آب داغ در بالا بردن درصد و سرعت جوانه زنی بذرها، به نظر میرسد که تیمار کردن بذور کهور به مدت 30 دقیقه در اسید سولفوریک غلیظ - مطابق تیمار - T3 میتواند روش مناسبی براي شکستن خفتگی بذر و افزایش جوانه زنی و در پی آن، رشد رویشی بهتر باشد.
