بخشی از مقاله
چکیده
تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده عملکرد محصولات زراعی می باشد. استفاده از کود سیلیس باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی می گردد. همچنین استفاده از مالچ زنده باعث افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاه سورگوم می گردد. بر همین اساس این مطالعه به منظور ارزیابی تأثیر استفاده کاربرد کود سیلیس و مالچ زنده بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه سورگوم - Sorghum bicolor L. - در شرایط تنش خشکی انجام شد. این آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در سال زراعی 1396-1397 در مزرعه در منطقه ورامین واقع در روستای داود آباد اجرا گردید.
تیمار های مورد بررسی شامل سه سطح آبیاری شامل 60 ، 120 و 180 میلیمتر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A به عنوان عامل اصلی و استفاده از کود سیلیس به صورت عدم مصرف، محلول پاشی 3 - در - 1000 در 3 مرحله و استفاده در آب آبیاری به میزان 10 لیتر در هکتار در 3 مرحله و استفاده از مالچ زنده گیاه ماش - Vigna radiate L. - در سه سطح شامل عدم استفاده از مالچ زنده و عاری از علف های هرز، تداخل کامل علف های هرز و داخل علف های هرز و مالچ زنده به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد.
صفات مورد بررسی شامل ماده خشک قابل هضم، محتوای نسبی آب و عملکرد تر علوفه کل نتایج این آزمایش نشان داد که اثر متقابل تنش خشکی و مالچ زده بر ماده خشک قابل هضم در سطح %1 معنا دار گردید. بر همین اساس بیشترین ماده خشک قابل هضم از تیمار 180 میلیمتر تبخیر و استفاده از مالچ سبز با میانگین 76,61 - درصد - حاصل گردید. بیشترین عملکرد تر کل علوفه در مجموع دو چین از تیمار 60 میلیمتر تبخیر و استفاده از کود سیلیس در آب آبیاری با میانگین 102,95 - تن در هکتار - و کمترین محتوی نسبی آب از تیمار 180 میلیمتر تبخیر و عدم استفاده از کود سیلیس با میانگین 38,95 - تن در هکتار - حاصل گردید.
کلمات کلیدی: تنش خشکی، مالچ زنده، سیلیس، ماده خشک قابل هضم و عملکرد تر علوفه کل
مقدمه
سورگوم یکی از محصولات مهم سیلو است که با توجه به نیاز کم آب نسبت به دیگر علوفه ها به خصوص ذرت، محبوبیت روز افزون دارد - Bean . - et al ., 2013 کشت مخلوط یک نوع از سیستم های کشت است که در بسیاری از نقاط جهان برای تولید مواد غذایی یا علوفه به دلیل بهره وری بالا از آن توصیه می شود، کنترل موثر آفات و بیماری ها، بهبود شرایط زیست محیطی و سودآوری اقتصادی بخش از ویژگی های کشت مخلوط می باشد . - Wu et al ., 2014 - استفاده از سیلیکون - Si - که می تواند اثرات زیان آور تنش های محیطی را کاهش دهد - Massey . - and Hartley, 2009 مرادی و همکاران - 2014 - تأکید کرد که کشت مخلوط با بهینه سازی منابع زیست محیطی، منجر به افزایش عملکرد علوفه در واحد سطح نسبت به سیستم های تک کشتی می شود.
محققان بیان داشتند که عملکرد ماده خشک علوفه تولید شده توسط کشت مخلوط در مقایسه با کشت خالص ذرت - Jananmard, 2013 - افزایش یافته است. اگرچه سیلیس به عنوان یک عنصر ضروری برای رشد گیاه شناخته نشده است، اما اثرات مفید بسیاری برای گونه های گیاهی - Ma and Yamaji, 2015 - دارد. بر همین اساس این آزمایش به منظور بررسی تاثیر کود سیلیس و تاثیر مالچ زنده در افزایش کیفیت علوفه سورگوم در شرایط تنش خشکی مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روش ها
این آزمایش در سال زراعی 1396-1397 در مزرعه در منطقه ورامین واقع در روستای داود آباد در قالب آزمایش اسپلیت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. در این آزمایش کرت های اصلی شامل تنش خشکی در سه سطح 60، 120 و 180میلیمتر تبخیر از سطح تشتک تبخیر، و کرت های فرعی شامل مالچ زنده در سه سطح کنترل کامل علف های هرز، اختلات کامل علف های هرز و کشت مخلوط مالچ و سورگوم، کود سیلسیم نیز در دو سطح 30 لیتر در هکتار و محلول پاشی 3 در 1000 مورد استفاده قرار گرفت. هر تکرار شامل 27 کرت و هر کرت شامل 4 ردیف به طول 5 متر با فاصله ردیف ها 60 سانتیمتر و فاصله بوته 7 سانتیمتر خواهد بود.
آبیاری با استفاده از نوارتیپ و کنترل آفات برحسب نیاز گیاه و مزرعه انجام شد. به منظور تعیین مقدار عناصر غذایی قابل استفاده در خاک و همچنین تعیین برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، نمونه برداری خاک از عمق 0-30 و 30- 60 سانتی متر انجام شد. جهت اندازه گیری محتوی نسبی آب از جهت مصرف کود نیتروژن بر اساس آزمون خاک مقدار 30 درصد کود اوره به صورت پیش کاشت، مقدار 35 درصد به صورت سرک در مرحله چهاربرگی بوته ها - ارتفاع 35 تا 40 سانتی متری - و مقدار 35 درصد مابقی پس از برداشت چین اول همزمان با آبیاری به زمین اضافه شد. برای اندازه گیری عملکرد تر کل علوفه و ماش هر کدام به صورت جداگانه در مرحله گلدهی کامل سورگوم پس از در نظر گرفتن خط اول و آخر و 0,5 متر از ابتدا و انتهای خطوط کاشت به عنوان حاشیه، نمونه برداری از مساحت 1/5 متر مربع از هر کرت انجام و بر حسب تن در هکتار تعیین شد.
جهت اندازه گیری میزانآّب نسبی - RWC - برگ، از هر کرت با توجه به رعایت حاشیههای ذکر شده، تعداد 10 برگ رسیده انتخاب و به آزمایشگاه منتقل شد. برگهای متعلق به هر کرت توزین شده و وزن تازه آن یاداشت گردید. سپس برگها به مدت 24 ساعت در آب مقطر قرار گرفتند و بعد از طی این مدت خارج و توسط حوله خشک شده و سریعا توزین شدند و وزن اشباع آن ها یادداشت شد. سپس برگها در پاکتهای کاغذی قرار گرفته و به مدت 48 ساعت درون آون قرار گرفتند. و پس از خشک شدن، دوباره توزین شدند. سپس با توجه به رابطه زیر میزان RWC هر نمونه محاسبه شد.
جهت اندازه گیری مقدار ماده خشک قابل هضم با رعایت اثر حاشیه ای به مقدار 2 متر مربع از هر کرت در دو چین برداشت شد. علوفه سبز بلافاصله توزین، سپس از هر کرت یک نمونه 2 کیلوگرمی بعد از خشک کردن در آون 65 درجه سانتیگراد آسیاب و سپس نمونه های هر دو چین با یکدیگر ترکیب ودر نهایت به وسیله دستگاه طیف سنج مادون قرمز مورد اندازه گیری قرار گرفت.برای آنالیز واریانس داده ها از نرم افزار SAS مقایسه میانگین تیمار ها از آزمون LSD در سطح %5 استفاده شد.
نتایج ماده خشک قابل هضم
نتایج مقایسه میانگین جدول 2 نشان داد که علاوه بر اثرات ساده، اثر متقابل تنش خشکی و مالچ زده بر ماده خشک قابل هضم در سطح %1 و اثر متقابل تنش خشکی در کود سیلیس در سطح %5 معنا دار گردید. بر همین اساس بیشترین ماده خشک قابل هضم از تیمار 180 میلیمتر تبخیر و استفاده از مالچ سبز با میانگین 76,61 - درصد - و کمترین ماده خشک قابل هضم از تیمار 60 میلیمتر تبخیر و عدم استفاده از مالچ زنده با میانگین 59,81 - درصد - حاصل گردید - شکل . - 1 مدیر شانهچی - 1379 - نیز به کاهش کیفیت و قابلت هضم علوفه در شرایط تنش خشکی اشاره کرده است.
دهمرده و همکاران - 1389 - با بررسی کشت مخلوط ذرت و لوبیا پشم بلبلی بیان داشتند که کمترین ماده خشکب علوفه قابل هضم در تیمار کشت خالص ذرت در مرحله شیری بدست آمد و بیشترین ماده خسکی قابل هضم از تیمار کشت 100 درصد ذرت 100 + درصد لوبیا چشم بلبلی در مرحله شیری بدست آمد. تسوبو وهمکاران - Tsubo et al., 2005 - نیز عنوان داشتند که کشت مخلوط ذرت و سویا دارای ماده خشک قابل هضم بیشتری نسبت به کشت خالص می باشد.نتایج مقایسه میانگین جدول 2 نشان داد که علاوه بر اثرات ساده، اثر متقابل تنش خشکی در کود سیلیس بر ماده خشک قابل هضم در سطح %1 معنا دار گردید.
بر همین اساس بیشترین ماده خشک قابل هضم از تیمار 180 میلیمتر تبخیر و عدم استفاده از کود سیلیس با میانگین 76,76 - درصد - و کمترین محتوی نسبی آب از تیمار 60 میلیمتر تبخیر و استفاده از کود سیلیس در آب آبیاری با میانگین 59,17 - درصد - حاصل گردید - شکل . - 2 تنش خشکی باعث کاهش نسبت برگ / ساقه و هضم ماده خشک - DMD - می شود - فراهانی و همکاران، . - 2013 سیلیکون در خوراک باعث کاهش هضم ماده خشک می شود و می تواند سبب کاهش ترجیح چاوداری شود . - Shewmaker et al.,1989 -
محتوی نسبی آب
نتایج مقایسه میانگین جدول 2 نشان داد که علاوه بر اثرات ساده، اثر متقابل تنش خشکی در کود سیلیس بر محتوی نسبی آب در سطح %1 معنا دار گردید. بر همین اساس بیشترین محتوی نسبی آب از تیمار 60 میلیمتر تبخیر و استفاده از کود سیلیس در آب آبیاری با میانگین 87,92 - درصد - و کمترین محتوی نسبی آب از تیمار 180 میلیمتر تبخیر و عدم استفاده از کود سیلیس با میانگین 59,81 - درصد - حاصل گردید - شکل . - 3 این نتایج با آزمایش - Gong et al., 2005 - که افزایش در وزن تر و خشک گیاه جو
