بخشی از مقاله
چکیده :
گیاه دروزرا بدلیل وجود مواد مؤثره دارویی خاص با ساختار فلاونوئیدي، نفتاکوئینونی و فنولی داراي اهمیت دارویی ویژه میباشد.از جمله این موارد میتوان به خواص ضدالتهابی، ضدتشنجی، ضدمیکروبی و ضددردي آن اشاره کرد. در این آزمایش تأثیر دو نوع محیط کشت و تیمار هورمونی IBA برروي ریشهزایی گیاه D. spatulata از خانواده دروزراسه بررسی شد. محیط هاي کشت شامل محیط پایه MS وWPM بود.
علاوه بر نوع محیط کشت، در هر دو محیط تاثیر IBA با غلظت 0.5 میلیگرم در لیتر و محیطهاي شاهد برروي ریشهزایی بررسی گردید. دادههاي حاصل از ریشهزایی در تیمار هاي مختلف در طول یک ماه ثبت و دادهها با استفاده از آزمون CRD-b مورد تجزیه قرار گرفت.
نتایج این آزمایش نشان داد که بیشترین میزان ریشهزایی به ترتیب در تیمار هاي WPM+IBA - 0.5ppm - -1، WPM -2، MS+IBA - 0.5ppm - -3، MS -4 تولید گردید.با توجه به وجود غلظت هاي مختلف و نوع نمک هاي معدنی در دو محیط کشت، اثرات آنها بر روي ریشهزایی در سطح آماري %1 معنی دار بود. محیط WPM حاوي 0.5 میلیگرم در لیتر IBA با توجه به غلظت هاي پایین برخی نمکهاي معدنی در مقایسه با محیط MS، اثرات بهتري در ریشهزایی گیاه دروزرا اسپاتولاتا نشان داد.
مقدمه :
امروزه نیاز روزافزون به گیاهان دارویی و محدودیت منابع دسترسی به آنها باعث شده است که کشت درون شیشهایی آنها از اهمیت ویژه ایی برخوردارشود .
جنس دروزرا شامل 152گونه گیاه گوشتخوار است که در جهان گسترش یافته و مرکز اصلی پراکنش آن اقیانوسیه، جایی که به تنهایی چهل گونه در آن یافت شده، میباشد . - 3 - توزیع جغرافیایی گونه Drosera spatulata در دنیا وسیع بوده و بعنوان یک گیاه دارویی به طور طبیعی در جنوب شرق آسیا تا قسمت شرقی سرزمین استرالیا - اقیانوسیه - یافت میشود.
بررسی هاي داروشناسی نشان داده که عصاره برخی از گونه هاي دروزرا داراي خواص ضد التهابی، ضد تشنجی - - 12 و ضد میکروبی هستند.عصاره این گیاه داراي مواد فلاونوئیدي دارویی نظیر myricetin، kaempferol، hyperoside و quercetin، نفتاکوئینون ها و فنول هایی نظیر 7-methyl juglone میباشد . - 13 - گزارش شده که فلاونوییدها میتوانند تولید پروستاگلاندینها را مهار کرده - - 6 و گیرندههاي اپیوییدي - - 11 وگیرندههاي گابا - - 14 را فعال کنند، این امر عصارههاي حاوي این ترکیبات را کاندیداي خوبی براي کاهش درد میکند
همچنین، برخی از فلاونوییدها میتوانند ازسدخون- مغز عبور کنند - - 17 و با اثر بر مکانیسمهاي مختلف مغزي به صورت مرکزي نیز تاثیرات خود را اعمال کنند.
ایجاد سازگاري در گیاهانی که بوسیله ریزازدیادي تکثیر شدهاند در شرایط گلخانه یا مزرعه بسیار دشوار و پیچیده است زیرا بین شرایط ریزازدیادي و محیط گلخانه و مزرعه تفاوت هاي زیادي وجود دارد.شرایط مناسب براي بقا و ادامه رشد و استقرار گیاهانی که با روش ریزازدیادي و کشت بافت تکثیر شدهاند همه به موفقیت آمیز بودن روند سازگاري وابسته هستند.فرآیند ایجاد سازش را میتوان در همان مدتی که گیاهچه هنوز در شرایط درون شیشه ایی میباشد شروع کرد. این امر باعث کاهش فشار در ایجاد سازگاري در مرحله برون شیشهاي و نیز بقاي گیاه میشود،این موضوع با تغییر در شرایط محیط و نیز مواد مغذي و تعادل هورمونی گیاه در مرحله ریشه دهی حاصل میشود .
تشکیل ریشههاي نابجا یکی از جنبه هاي بسیار مهم در ازدیاد کلنی ارقام مختلف گیاهان چه به صورت درون شیشهایی و چه برون شیشهایی است
در باغبانی و جنگلداري ریشهزایی نابجا یکی از بخش هاي ضروري برنامه هاي اصلاحی گردیده
در ریزازدیادي نیز آخرین مرحله قبل از انجام عملیات سازش، همین امر می باشد، بقاي گیاهان در شرایط مزرعهاي و محیط باز به توسعه منطقه انتقالی زایلم و نسبت قابل قبول ریشه به ساقه و اندام هوایی وابسته است
بسیاري از ارقام بدلیل عدم توانایی در تولید ریشههاي مناسب و قابل قبول چه در حالت نشاء و چه ریز قلمه زنی ازدیاد آنها بسیار دشوار میباشد .
یک تیمار مناسب براي ریشهزایی باعث افزایش درصد گیاهچههاي ریشهدار و نیز کیفیت بالاتر سیستم ریشهایی میشود، که براي مثال با شمارش تعداد ریشههاي تولیدي در هر ریزنمونه یا طول آنها محک خواهد خورد .
استفاده از ترکیبات اکسینی در طی ریشهزایی منجربه تولید ریشههاي با کیفیت بالا میگردد
پژوهش هاي انجام شده روي چگونگی عمل این ترکیبات نشان داده که این مواد روي اسید نوکلئیک موجود در سلول اثر کرده و به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر روي عواملی که به گونهایی با همانند سازي DNA یا رونویسی و ترجمه آن ارتباط دارد اثر میگذارد. مناسبترین اکسین ها جهت القاي فرآیند ریشهزایی در بسیاري از گیاهان NAAوIBA هستند
از عوامل دیگري که میتواند بر روي فرآیند ریشهزایی و توسعه آنها تاثیر ویژه اي داشتهباشد،میزان غلظت عناصر ماکرو و میکرو محیط است
با توجه به دارویی بودن گونه D. spatulataریشهدهی این گیاه در شرایط درون شیشهاي هم به منظور ریزازدیاي این گیاه و هم به خاطر ترکیبات دارویی موجود در ریشههاي آن، حائز اهمیت میباشد. هدف این آزمایش نیز تاثیر محیطهاي کشت مختلف با غلظت هاي متفاوتی از نمک هاي معدنی و نیز تیمارهاي هورمونی و برآیند تاثیرات آنها بر روي ریشهزایی گیاه دروزرا اسپاتولاتا در شرایط درون شیشهاي بود.
مواد و روشها :
در این آزمایش ریزنمونهها از شاخسارههاي - گیاهچههاي ریز بدون ریشه - تولید شده در شرایط درون شیشهاي در محیط 1/2 MS تهیه و بر روي تیمارهاي مختلف انتقال یافتند. تیمارهاي بکار گرفتهشده شامل چهار تیمار مختلف محیط MS، - MS+IBA - 0.5ppm ، محیط WPM و WPM+IBA - 0.5ppm - و هر کدام داراي چهار تکرار بودند.
ریزنمونه ها از روزتهاي از هم جداشده گیاه دروزرا اسپاتولاتا در شرایط درون شیشهاي انتخاب،به عبارتی به روش تقسیم گیاهچه ریزنمونهها از هم جدا شده و در هر تکراربه تعداد 2-3 ریزنمونه قرار دادهشد. پس از تهیه ترکیبات محیطهاي کشت بدلیل شرایط رشدي زیستگاه این گیاه - مردابی - pH آن روي 5/4 تنظیم و میزان 3 گرم در لیتر آگار به آن اضافه شد.
پس از استقرار ریزنمونهها در بستر کشت - تیمارهاي ذکر شده - ،نمونه ها در فیتوترون تحت شرایط 16ساعت نور و 8 ساعت تاریکی و در دماي 25درجه سانتی گراد روز و 20 درجه سانتی گراد شب قرار گرفته و در سه فاز زمانی 20،10 و 30 روزه از تیمارها داده برداري گردید که این داده ها شامل تعداد ریشچههاي تولیدي و طول تقریبی آنها میباشد مشخص شد. دادههاي حاصل از این آزمایش بوسیله آزمون CRD-b آنالیز و میانگینها با آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح %1 گروهبندي شدند، که نتایج حاصل به صورت نمودارهاي 1 و 2 تنظیم گردیدهاست.
نمودار شماره ١ : نمودار مقایسه میانگینهای تیمار ھای اعمال شده در بازه ھای زمانی ٢٠،١٠و ٣٠ روزه برای تعداد ریشه ھای تولیدی.
نمودار شماره ٢: نمودار مقایسه میانگینهای تیمار ھای اعمال شده در بازه ھای زمانی
نتایج و بحث :
نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها نشان داد که اثرات تیمارهاي مختلف اعمال شده بر روي ریشهزایی - تعداد و طول ریشهها - گیاه D. spatulata از نظر آماري در سطح یک درصد اختلاف معنی داري دارد، بطوریکه بیشترین میزان ریشهزایی به ترتیب در تیمار هاي WPM+IBA - 0.5ppm - -1، WPM -2، MS+IBA - 0.5ppm - -3، MS -4 بوده است
از مشاهدات فوق می توان چنین نتیجه گرفت که کاهش غلظت عناصر غذایی معدنی، ریشهزایی را در گیاه D. spatulata افزایش داده و استفاده از IBA نیز بر روي آن داراي اثرمثبت میباشد. تحریک تولید شاخساره در محیط هاي با غلظت پایین عناصر معدنی در گیاهان گوشتخوار گزارش شده است که به عنوان یکی از خصوصیتهاي این خانواده شناخته میشود
بین میزان افزایش رشد - طول - ریشهها و کاهش میزان غلظت عناصر و نیز افزودن هورمون IBA - 0.5ppm - تفاوت معنی داري در سطح %1 دیدهشد، همچنین تاثیر همین فاکتور در سه زمان ذکر شده در نمودار نتایج مشابهی را در پی داشت
