بخشی از مقاله
چکیده :
به منظور بررسی واکنش بذور مختلف علف های هرز به نورآزمایشی در سال 1391درمزرعه تحقیقاتی جهادکشاورزی شهرستان خاش به اجرا درآمد.دراین آزمایش 2قطعه زمین موردنظربه منظور کاشت ذرت دانه ای رقمSc704 دردوزمان روز وشب وبصورت جداگانه تحت عملیات خاکورزی قرارگرفت.نمونه برداری ازعلف های هرز حدود60روزپس از شخم با استفاده ازکوادراتی به ابعاد0/5مترمربعی صورت گرفت وعلف های هرز به تفکیک گونه شناسایی وشمارش شدندوعملکردنهایی ذرت در هرقطعه ارزیابی گردید.
نتایج نشان دادکه انجام عملیات خاکورزی درشب ،تاج خروس - Amaranthus retroflexus - ،سلمه تره - Chenopodium album - ,وگوش بره - Chrozophora tinctoria - رابه ترتیب به میزان %70،%62،%50نسبت به خاکورزی درروز کنترل نمود.درکنترل علف های هرز سیزاب - Veronica persica - ،تاج ریزی سیاه - - Solanom nigrumوگاورس - - Setaria viridisوخرفه - Portulaca oleracea L. - تفاوتی بین تیمار نور وتاریکی مشاهده نشد.که احتمالابیانگرعدم حساسیت این علفهای هرز نسبت به زمان انجام شخم میباشد.
عملکرد ذرت در تیمار شخم در شب بالاتر از شخم در روز بودامااین اختلاف عملکرداز لحاظ آماری معنی دار نبود.با توجه به این تحقیق می توان اظهارداشت که انجام عملیات خاکورزی همچون شخم ودیسک درشب می تواند برتراکم علف های هرزوهمچنین مصرف علفکش ها در سطح مزرعه تاثیر بسزایی داشته باشد.
.1مقدمه :
علف هرز گیاهی است خودروکه به طور ناخواسته در مزارع وباغ ها می رویدکه کمیت وکیفیت ودر نتیجه ارزش اقتصادی محصول زراعی را به شدت پایین می آوردوضمن اختلال در عملیات زراعی هزینه های تولیدراافزایش می دهد.علف هرز گیاهی است که درجایی که روییدحضورش بیش از فایده است.برطبق آمار%45خسارت ناشی از استرس های مختلف محیطی مربوط به خسارت علف های هرزبه مزارع کشاورزی میباشدکه برای کنترل آنهاراهکارهای زیادی پیشنهاد شده است که از جمله آنها می توان به مبارزه شیمیایی با استفاده از علف کش ها اشاره کرد.
با توجه به اثرات سوء سموم بر محیط زیست ومقاومت علف های هرز به علف کش ها،لزوم گرایش به سمت کنترل غیر شیمیایی علف های هرز بیش از همیشه احساس می شود.از روش هایی که برای کنترل غیر شیمیایی علف های هرز بکار می رود می توان به کنترل مکانیکی ،فیزیکی ،زراعی وبیولوزریکی اشاره کرد ،که بسته به شرایط محیطی وامکانات مزرعه برای کنترل استفاده می شود.
کنترل مکانیکی قدیمی ترین وپرطرفدارترین روش کنترل علف های هرز محسوب می شودوقدمت آن با کشاورزی برابر است.به عنوان مثال از اهداف شخم میتوان به:قطع کردن وزیر خاک کردن اندام ها-آوردن بذر علف هرز به سطح خاک که بعداز جوانه زنی میتواندتوسط شخم ثانویه کنترل شوند.اما درعین حال شخم زدن میتواندسبب انتقال بذور به سطح خاک شده که بذور منتقل شده از عمق به سطح خاک،تحت تاثیر نور خورشیدقرارگرفته وشروع به جوانه زنی میکنند.بعضی از بذوربرای جوانه زنی نیازبه نورداشته وتانورموردنیاز را دریافت نکنندجوانه نمی زنند.که ازاین خصوصیت میتوان برای کنترل آنها استفاده نمودیعنی با جلوگیری ازرسیدن نوردر زمان شخم از جوانه زنی بذرها جلوگیری کرده وجمعیت علف هرز رابه حداقل رساند.ودرمصرف علفکش ها صرفه جویی نمود
درسال 1964برای اولین بارمیزان جوانه زنی بذور علف های هرز در شرایط تاریکی وروشنایی مورد امتحان قرارگرفت..
درادامه درسال 1967برای اولین بارشخم درشب توسط فلنتردرشرایط مزرعه ای درکانزانس آمریکا موردآزمایش قرار گرفت اما همچنان به سودمندی این روش در کنترل علف های هرز تکیه نشده بود
استفاده از شخم در تاریکی برای کنترل علف هرز در مزرعه موردآزمایش قرارگرفت وگزارش شدشخم در شب سبب کنترل %80بذور علف هرز نسبت به روز میشودواین کاهش به دلیل عدم دریافت نور توسط بذور علف های هرز موجود در بانک بذر خاک به هنگام خاکورزی می باشد.
بسیاری از علف های هرز برای جوانه زنی نیازبه نوردارندوبذور دفن شده علف های هرز عمدتا به هنگام انجام شخم،سیگنال های نوری رادریافت می کنند.،درعین حال تعدادقابل توجهی از گیاهان زراعی برای جوانه زنی نیازنوری ندارند.[3] درازمایشی توسط هارتمن ونزدال درسال1990شخم در تاریکی سه بارودر زمانهای مختلف تکرار گردید،با این وجودکاهش 97/5درصدی در پوشش سطح زمین در مقایسه با شخم درروزدیده شد.این نتیجه غیر مترقبه سبب شدتا بسیاری از دانشمندان در نقاط مختلف جهان این روش کنترل علف های هرزراموردآزمایش قراردهند
نتایج حاصل از آزمایشی توسط دانشمندان نشان می که بسیاری از گونه های علف های هرز برای جوانه زنی نیاز به نور دارند،موثرترین طول موج برای تحریک جوانه زدن وممانعت از جوانه زدن بذر به ترتیب نور قرمز - حداکثر660 نانومتر - ونور قرمز دور-مادون قرمز - حداکثر730 نانومتر - است .
ماده رنگی فیتوکروم پذیرنده نور است وواکنش بذر نسبت به نورراکنترل میکند.این ماده به صورت پروتئینی است که به دوصورت - قابل تغییر به یکدیگر - prوPfrوجود دارد.اعتقاد براین است کهpfrفرم فعال بیولوزیکی کنترل کننده جوانه زدن وواکنش های مربوط به فیتوکروم در سایر قسمت های گیاه است.اگرچه درمورد مدت زمان قرارگرفتن بذر در مقابل نور در هنگام عملیات شخم تعیین نشده است ولی اعتقاد بر این است که بذوری که آب جذب کرده اند حتی اگریک لحظه در معرض نور قرار گیرندبرای جوانه زنی تحریک می شوند
تعدادی از دانشمندان به نقل ازنیمن بیان نمودندکه باطرحی آزمایشی کاهش 30 تا40درصدی تراکم علف های هرزدر شخم درشب در مقایسه با شخم درروزمشاهده شداین دانشمندان در23 آزمایش ،بطور متوسط شاهد کاهش 28/4درصدی تراکم علف های هرز بودند.
بسیاری ازمحققین براین باورندکه از کنترل نوری علف های هرزمی توان به عنوان راهکاری درمدیریت تلفیقی علف های هرز - - IWMاستفاده کرد.هرچندکه تنها تکیه براین روش در مدیریت تلفیقی علف های هرز ویا در کشاورزی ارگانیک کافی نمیباشد
گزارشات حاصل از انجام پژوهشی بیان کردکه هرگونه گیاهی دارای طیفی از نیازهای محیطی برای جوانه زنی میباشد وجوانه زنی بذردر خاک با تداخل بین شرایط محیط وآمادگی فیزیولوژیکی بذز برای جوانه زنی صورت می گیرد.تعدادی از محققین بیان می کنندکه حساسیت به نوردربذورعلف های هرز ارتباط نزدیکی با اندازه بذر دارد.
دربین علف های هرزگونه های برگ پهن با بذر درشت پاسخ کمتری به شرایط نوری محیط به هنگام شخم می دهند.در حالیکه گونه های برگ پهن با بذرریز پاسخ بیشتری به شخم درشب می دهند;زیرا گونه های بذرریزبه علت ناتوانی در جوانه زنی ازاعماق زیاد بایستی از حضور خوددر عمق کم خاک مطمئن شوند تاجوانه بزنند.
با توجه به این که نورنیز یکی ازمهمترین عوامل موثروتاثیر گذاردر جوانه زنی بذورعلف های هرز میباشدلذاهدف از انجام این پژوهش مزرعه ای در رابطه با تاثیرزمان خاکورزی بر سبز شدن علف های هرز وبررسی تفاوت خاکورزی در شب وروز در سبز شدن علف های هرزواصلاح الگوی مصرف علفکش های شیمیایی در مزرعه بود.
موادوروش ها:
این تحقیق شامل از دومرحله بودکه در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی شهرستان خاش در سال 1391 به اجرا درآمد.درابتدازمین موردنظردردوزمان روز وشب دیسک وشخم زده شدوزمان انجام خاکورزی به عنوان تیمارهای آزمایش تعیین شدند.قالب آزمایش بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار بود.ابعاد هر کرت 10در4متروفاصله بین کرت ها 2متروفاصله بین بلوک ها 5 متر در نظر گرفته شد.زمین مورد نظر در سال قبل از آزمایش ،زیرکشت جوقرارداشت که بلافاصله بعداز برداشت جو،در91/2/24با گاوآهن برگردانداربا عمق مفید25 سانتی مترشخم زده شد.
جهت تسطیح زمین از کولتیواتوردوار استفاده گردید.کلیه عملیات تیمارشخم در شب بدون روشنایی چراغ تراکتورونورماه صورت گرفت وهمچنین کلیه عملیات شخم درروز نیز موقع ظهرصورت گرفت.از نظر سابقه آلودگی زمین ،این زمین دارای علف های هرز سلمه تره،تاج خروس،گوش بره،سیزاب،تاج ریزی سیاه،گاوروس وخرفه بود.
در ادامه زمین مورد نظرتحت عملیات کشت ذرت انجام گرفت.بذر مورد استفاده از رقم sc704بودکه از مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی شهرستان خاش تهیه گردید.در تاریخ 91/2/30اولین آبیاری انجام شدوپس ازآن دور آبیاری بر اساس عرف محل وبصورت هفته ای یکباربعمل آمد.در تاریخ 124 - 91/8/30روز پس از کاشت - دومین نمونه برداری از علف های هرز مزرعه ذرت با استفاده از کوادرتی به ابعاد 0/5مترمربعی انجام گرفت.درهرکرت سه نقطه بطور تصادفی انتخاب وعلفهای هرز به تفکیک گونه شناسایی وشمارش شدند.
.درداخل هرکرت 1قاب ثابت قرار داده شد - برای کاهش خطای آزمایش کوادرات ها به فاصله 1متری از حاشیه کرت ها کوبیده شدند - وپس از سبز شدن علف های هرزتعدادگیاهچه ها به تفکیک گونه در 3تکرارشمارش گردید وسپس حذف شدند. در پایان آزمایش وپس ازحذف اثرات حاشیه ای هرکرت،ازمساحتی به میزان40مترمربع نمونه برداری وسپس عملکرد نهایی ذرت تعیین گردید.آنالیز داده هاورسم گراف با استفاده از نرم افزارآماری SASوExcelانجام گرفت ومقایسه میانگین ها نیز بر اساس آزمون دانکن درسطح%5انجام شد.
نتایج:
گونه های علف های هرز موجود در کرت های آزمایشی شامل تاج خروس ریشه قرمز - - Amaranthus retroflexus،سلمه تره - - Chenopodium album،گوش بره - - Chrozophora tinctora،سیزاب - - Veronica persica،تاج ریزی سیاه - - - Solanom nigrum،گاورس - - Setaria viridisوخرفه - - . - - Portulaca oleracea Lبودند.مقایسه میانگین بین تیمارهای خاکورزی نشان دادکه در علف های هرز تاج خروس ریشه قرمز،سلمه تره وگوش بره تیمار خاکورزی درروزدارای تفاوت معنی داری با تیمار خاکورزی درشب است ودرعلف های هرز سیزاب ،تاج ریزی وگاورس وخرفه بین تیمارهای خاکورزی درشب وخاکورزی درروزتفاوت معنی داری مشاهده نشد.
ازمیان علف های هرز مشاهده شده درمزرعه علف هرزتاج ریزی سیاه - Solanom nigrum - وخرفه - Portulaca oleracea L. - ، گاورس - - Setaria viridisو سیزاب - - Veronica persicaبیشترین تراکم رادرهردوتیمارشخم درشب وشخم در روزبه خود اختصاص دادند.البته لازم بذکراست که درشخم درشب کاهش 50درصدی درتراکم تاج ریزی سیاه وکاهش 60درصدی درتراکم خرفه دیده شد.
اما در خصوص بذور علف هرز تاج ریزی سیاه گروهی از دانشمندان مشاهده کردندکه شخم درروز سبب افزایش 2 برابری جوانه زنی بذورتاج ریزی سیاه درمقایسه با شخم درشب شد،امادرمقابل دانشمندان دیگردرمطالعات آزمایشگاهی نشان دادندکه بذور تاج ریزی فتوبلاستیک نیستندوبنابراین به شخم درشب واکنش نشان نمی دهند
درخصوص علف هرزسلمه تره گزارشات متفاوتی از محققین بیان شده است.برخی ازدانشمندان از کاهش 50تا75درصدی تراکم این علف هرز در شخم در شب سخن به میان آورده اند.
برخی ازمحققین ازافزایش تراکم علف هرز در شخم درشب گزارش داده اند با توجه به این نتایج می توان استنباط کرد که در جوانه زنی این علف هرز متغیرهای محیطی بسیاری دخیل می باشندکه شناخت این عوامل می تواندراه گشای توجیه های معتبرترباشد.
