بخشی از مقاله
چکیده
به منظور استفاده توام از روش مکانیکی کنترل علف هاي هرز (خاکورزي) و سمپاشی نواري براي کـاهش مـصرف علـف کـش در زراعـت چغندرقند، آزمایشی مزرعه اي در سال 1384 در مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان مرکزي (اراك) به اجرا درآمد. آزمـایش بـه صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوکهاي کامل تصادفی با 18 تیمار و 4 تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل، خاکورزي بین ردیفـی در دو سطح (با و بدون خاکورزي) وفاکتور فرعی شامل نسبتهاي100 ،75 ،50 و25درصد مقدار توصیه شده مخلوط علف کشهاي دسمدیفام
(بتانال آ. ام.) + کلریدازون (پیرامین) به صورت پخش سراسري ونسبتهاي 50،75 و 25 درصد علفکشهاي مذکور به صورت پخش نواري بود. ضمناً دو تیمار شاهد بدون کنترل و وجین دستی نیز به فاکتورهاي فرعی اضافه شد. نتایج بدست آمده اخـتلاف معنـی داري را در بـین تیمارهاي اصلی (خاکورزي و عدم خاکورزي) در مورد صفات اندازه گیري شده گیاه زراعی نشان نداد. بیـشترین عملکـرد ریـشه و وزن کـل بوته چغندرقند پس از تیمار وجین دستی از نسبتهاي 100 و 75 درصد علف کش با پاشش سراسري و 75 درصد با پاش نواري بدست آمـد.
درصد قند نیز در بین تیمارهاي آزمایش تفاوت معنی داري نداشت. نسبت هاي 100 و 75 درصد علف کـش در بـین تیمارهـاي بـا پاشـش سراسري و 75 درصد در بین تیمارهاي با پاشش نواري بیشترین کاهش زیست توده و کنترل علف هرز را داشتند. بنابراین با توجه به نتـایج بدست آمده از عملکرد ریشه و وزن کل بوته، می توان در جهت صرفه جویی از مصرف علف کش و با توجـه بـه مـسائل زیـست محیطـی مصرف بالاي علف کش ها، از نسبت 75 درصد سراسري و نواري به جاي نسبت کامل (%100) علف کش استفاده نمود.
واژههاي کلیدي: مدیریت علفهاي هرز چغندرقند، کاهش مصرف علف کش، خاکورزي بین ردیفی، مصرف نواري و سراسري علفکش،کاهش نسبت علف کش.
مقدمه
چغندرقند یکـی از محـصولات زراعـی عمـده در جهـان اســت کــه براســاس آمــار موجــود ســطح زیــر کــشت آن درسال2001 در جهان معادل 6/9 میلیون هکتار بر آورد شده است که سهم مهمی در تأمین غذاي بشر دارد .(4) در ایـران نیز بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزي، سطح زیر کـشت چغندرقند معادل 185 هزار هکتار بوده که در استانهایی مثـل خراســان رضــوي، آذربایجــان غربــی، فــارس و کرمانــشاه از محصولات اساسی است 2) و.(3
علفهاي هرز در کنار سایر عوامل بازدارنده رشد گیاه، از
عملکرد محصول میکاهند .(6) روشهاي مـدیریت علفهـاي هرز شامل پیشگیري، ریشه کنی و کنترل میباشـد. در بحـث کنترل از روشهاي مدیریت مختلف شـیمیایی و غیرشـیمیایی استفاده میشود .(15) با توجه بـه اینکـه اکثـر علـفکـشهاي مــورد اســتفاده در چغندرقنــد در ایــران داراي محــل عمــل مشترك هستند، احتمال بروز مقاومت علفهـاي هـرز در ایـن محصول زیاد است .(1) عـلاوه بـر آن بـا توجـه بـه مـصرف بالاي علفکش ها در چغندرقند نسبت به سطح زیـر کـشت آن در کــشور و بــه دلیــل اثــرات ســوء اقتــصادي و زیــست محیطی مصرف علفکشها، لازم است در ایـن بـاره چـاره
.1 به ترتیب عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات وکارشناس ارشد علفهاي هرز، عضو هیأت علمی بخـش تحقیقـات علفهـاي هرز موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور و عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران
اندیشی شود .(9) از راه کارهاي کاهش مصرف علفکـش، استفاده از روشهاي تلفیقی در کنترل علفهاي هرز میباشد.
هدف مدیریت تلفیقی استفاده از تمام روشهاي مختلف براي کنترل جمعیت علفهاي هـرز مـیباشـد. از اهـداف مـدیریت تلفیقـــی، جـــایگزینی آن بـــا ســـایر روشـــهاي شـــیمیایی و علفکشها، استفاده بهینه از نیروي کار، حفظ سلامتی فـرد و محیط زیست، افزایش سود و کاهش ریسک تولید میباشـد
.(14) مدیریت علفهـاي هـرز در چغندرقنـد زمـانی موفقیـت آمیز خواهد بود که در آن تلفیقی از روشها، اعم از شیمیایی و غیر شیمیایی به کار رفته و مدیریت علفهـاي هـرز فراتـر از انتخاب یک علفکش باشد .(14) امـروزه یکـی از اهـداف مهم کشت گیاهان به صورت ردیفی این است کـه بتـوان بـه کمک نیروي انسانی یا ماشین آلات به کنتـرل علفهـاي هـرز در بین ردیفهاي آنهـا پرداخـت 16)و.(20 قنبـري بیرگـانی و همکاران در تحقیی سه ساله به بررسی کنتـرل علفهـاي هـرز پهــن بــرگ چغندرقنــد بــه صــورت تلفیقــی بــا اســتفاده از علفکشهاي فـن مـدیفام+ دسـمدیفام + اتوفومزیـت (بتانـال پروگــرس) و تریفلوســولفورون- متیــل (ســافاري) در کنــار خاکورزي پرداختنـد. نتـایج ایـن بررسـی نـشان داد کـه ایـن روش 41 درصد از تراکم علفهـاي هـرز نـسبت بـه روشـهاي شــیمیایی تنهــا، کاســته و حــدود11 تــا 27 درصــد افــزایش عملکــرد را در پــی داشــته اســت .(12) در تحقیــق دیگــري درهمــدان سمپاشــی نــواري در تلفیــق بــا روشــهاي کنتــرل مکــانیکی (خــاکورزي بــین ردیفــی) توانــسته اســت مــصرف علفکش ها در یک هکتار چغندرقنـد را تـا 60 درصـد نیـز کاهش دهد .(5) همچنین ساعتی و شیخ بیگلو در تحقیقـات تقریبا مشابه با استفاده از خاکورزي بین ردیفی به همین نتایج دست یافتهاند 10) و.(11 عبدالهی و غـدیري نیـز در سـالهاي
2000 و 2001 در شــیراز توانــستند بــا اســتفاده از روشــهاي تلفیقــی و اســتفاده از نــسبتهاي کــاهش یافتــه علــفکــشهاي دسمدیفام+ پیرامین+ اتوفیومسات بـا مقـادیر 0/23 کیلـوگرم در هکتار ماده موثره، مقـدار مـصرف علـفکـش را در ایـن محصول کاهش دهند .(17)
در انگلستان عقیده بر ایـن اسـت کـه بـا خـاکورزي بـین ردیفی و مصرف نـواري علـفکـشها حتـی مـیتـوان تـا 70
درصد در میزان مصرف علفکش صـرفه جـویی کـرد .(7)
در تحقیقـــی در ســـالهـــاي 1999 و 2000 در انگلـــستان از
خاکورزي به همراه سمپاشی نواري براي کنترل علفهاي هرز استفاده شده است. نتایج این بررسی نـشان داد کـه روشـهاي اعمـــال شـــده توانـــسته اســـت علفهـــاي هـــرز ســـلمک
(Chenopodium album) و شیرتیغک (Sonchousspp.) را به
خــوبی کنتــرل کنــد و باعــث کــاهش هزینــه تولیــد و مقــدار علـفکـش مــصرفی در چغندرقنـد شــود .(7) در ترکیـه نیــز درتحقیقی که در سـالهاي 2002 تـا 2004 صـورت گرفـت، مصرف نسبتهاي کـاهش یافتـه در کنـار روشـهاي مکـانیکی باعــث کــاهش مــصرف علــفکــش و افــزایش عملکــرد در چغندرقند گردید .(21)
بنابراین با توجه به مطالب گفته شده و مـسائل مربـوط بـه مصرف بالاي علفکش در چغندرقند و همچنـین تحقیقـات انجام شده در زمینه راههاي موثر کاهش مصرف علفکش، در این تحقیق امکان استفاده از روشهاي کنترل علفهاي هـرز همانند خاکورزي بین ردیفی، سمپاشی نـواري و سراسـري و نسبتهاي کاهش یافته، براي کـاهش مـصرف علـفکـش در چغندرقند مورد مطالعه قرار گرفت.
مواد و روشها
