بخشی از مقاله
چکیده
به منظور ارزیابی تاثیر آبیاري با پساب کارخانه ایران مایه - تولید کننده خمیر مایه - یک آزمایش در مزارع کارخانه ایران مایه در قراملک تبریز در ایران انجام شد.آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوك هاي کامل تصادفی - RCBD - در سه تکرار درپاییز سال 1390 اجرا گردید. در این تحقیق تاثیر دفعات آبیاري و غلظت پساب بر برخی ویژگیهاي مورفولوژیکی و عملکرد دانه در کلزا مورد بررسی قرار گرفت.
فاکتور هاي آزمایشی شامل دفعات آبیاري در سه سطح = I1 - یک بار آبیاري با پساب با درصد تعیین شده، = I2 دو بار آبیاري با پساب با درصد تعیین شده، = I3 آبیاري در کل دوره رشد با پساب با درصد تعیین شده - و غلظت پساب در 6 سطح - =P0 آبیاري با آب معمولی - شاهد - ، 15% =P15 پساب % 85 + آب آبیاري، =P30 30% پساب%70 +آب آبیاري، 45% =P45 پساب %55+ آب معمولی، 60% =P60 پساب %40 + آب آبیاري و %100 =P100 پساب - پساب خالص -
نتایج نشان داد که دفعات آبیاري بر برخی خصوصیات موفولوژیکی و عملکرد دانه معنی دار بود. اثر متقابل دفعات آبیاري و غلظت پساب بر وزن و تعداد خور جین، ارتفاع گیاه، وزن ساقه، وزن برگ، تعدادشاخه بارور در بوته و عملکرد دانه معنی دار گردید، اگرچه این تاثیر برارتفاع وتعداد خورجین در بوته معنی دار نبود. همچنین نتایج نشان داد که غلظت پساب بر عملکرد دانه معنی دار نشد.
مقدمه
کمبود آب یکی از بحرانهاي مهم در دنیاي امروز است. کمبود آب باعث افزایش نواحی خشک و نیمه خشک در تمام مناطق دنیا شده است. بنابر استفاده از پساب براي آبیاري به عنوان یک منبع ارزان و قابل دسترس در بسیاري از کشورهاي دنیا مورد توجه قرار دارد. امروزه، استفاده از پساب در کشاورزي در بسیاري از کشورها متدوال شده است. استفاده از پساب شهري برخصوصیات کیفی و عملکرد ذرت علوفهاي که حاوي مواد معدنی و شیمیایی حاصلخیز میباشد، نشان داد که تیمار با پساب باعث افزایش عملکرد دراین گیاه شد.
شفق و همکاران . - Shafagh et al.,2015 - اثر سطوح مختلف آبیاري با پساب را برروي گیاه گندم آزمایش کردند آنها به این نتیجه رسیدند که تعداد سنبله و تعدادگلچه بارور در متر مربع در سطوح یک بار، دوبار و آبیاري در کل دوره رشد گندم روند افزایشی داشته است. چنانچه بیشترین تعداد گلچه بارور در هر سنبله در100 درصد پساب در مقایسه با شاهد - آب معمولی - بدست آمد. هدف از این تحقیق بررسی میزان تاثیر پساب کارخانه تولید خمیر مایه برخصوصیات مورفولوژیکی و میزان عملکرد در کلزا و همچنین تعیین نسبت مناسب پساب و آب جهت آیباري در راستاي سنجش امکان استفاده از پساب و مقادیر مناسب آن در تولید این گیاه بوده است.
مواد وروش
به منظور ارزیابی تاثیر غلظت و دفعات آبیاري با پساب کارخانه تولید خمیر مایه - کارخانه ایران مایه - بر برخی ویژگیهاي مورفولوژیکی و عملکرد دانه کلزا، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی در محل مزارع کارخانه ایران مایه، واقع در قراملک تبریز در سال 1391 انجام گردید.
فاکتورهاي آزمایشی شامل دفعات آبیاري در 3 سطح =I1 - یک بار آبیاري با پساب با درصد تعیین شده، = I2 دو بار آبیاري با پساب با درصد تعیین شده، = I3 آبیاري در کل دوره رشد با پساب با درصد تعیین شده - و غلظت پساب در 6 سطح - =P0 آبیاري با آب معمولی - شاهد - ، 15% =P15 پساب % 85 + آب آبیاري، 30% =P30 پساب%70 +آب آبیاري، 45% =P45 پساب %55+ آب معمولی، 60% =P60 پساب %40 + آب آبیاري و 100% =P100 پساب - پساب خالص - و در سه تکرار اجرا گردید.
بلافاصله بعد از کاشت آبیاري - با پساب کارخانه تولید کننده خمیر مایه بانسبتهاي تعیین شده - انجام شد بهطوريکه نه نوبت آبیاري در کل دوره رشد انجام گرفت. در هر کرت 5 بوته در زمان پر شدن کامل خورجینها و قبل از خشک شدن کامل بوتهها برداشت و بعد از خشک کردن در سایه صفاتی نظیر وزن برگ، وزن ساقه، ارتفاع گیاه، تعداد خورجینها در هر گیاه، وزن خورجین در هر گیاه و عملکرد دانه از مجموع یک متر مربعی در هر پلات پس از برداشت در هر مرحله ذکر شده و به صورت آفتاب خشک مورد اندازهگیري قرار گرفت. پس از جمع آوري دادهها، تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار MSTATC و مقایسه میانگین داده ها به روش آزمون چند دامنه دانکن صورت گرفت.
نتایج وبحث
براساس نتایج تجزیه واریانس - جدول یک - ارتفاع بوته تحت تاثیر دفعات آبیاري با پساب با نسبت هاي تعیین شده قرار گرفت. بیشترین ارتفاع گیاه در تیمار I1P45 - یکبار آبیاري با45درصد پساب55 + درصد آب آبیاري - مشاهده شد. قنبري و همکاران - Ganbari., 2006 - نشان دادند که فاضلاب تصفیه شده خانگی به علت دارا بودن عناصر غذایی مختلف مورد نیاز گیاه، خصوصا نیتروژن باعث افزایش اندام هوایی کل تر و خشک گیاهی در تیمارهاي آبیاري با فاضلاب نسبت به سایر تیمارها شده است.
تجزیه واریانس داده ها - جدول یک - حاکی از آن است که اثر هیچ کدام از تیمارهاي آزمایشی بر تعداد برگ معنی دار نبود. فیضی ورضوانی مقدم - - Feizi and Rezvani Mogadam, 2011 نشان دادند که نسبت هاي مختلف آب چاه و فاضلاب تاثیر معنی داري بر تعداد برگ گیاهان مورد مطالعه - ذرت و گندم - نداشته است. براساس نتایج تجزیه واریانس - جدول یک - اثر متقابل دفعات آبیاري و درصد پساب با غلظت هاي تعیین شده بر تعداد ساقه بارور در تک بوته معنی دار بود.
بر اساس جدول مقایسه میانگین - جدول دو - بیشترین وکمترین تعداد ساقه بارور به ترتیب در تیمارهاي با غلطت 30در صد70+ درصد اب ابیاري وتیمار 100 درصد پساب به دست امد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که دفعات آبیاري و درصد پساب با نسبت هاي تعیین شده بر تعداد خورجین در هر بوته معنی دار بود - جدول یک - .
بیشترین تعداد خورجین در بوته درتیمار دوبار آبیاري با غلظت پساب 100درصد مشاهده شد. بنابراین به دلیل جلوگیري از شوري خاك در غلظت هاي بالاي پساب تیمار دوبار آبیاري با 15درصدپساب85 + درصدآب آبیاري توصیه می گردد. این افزایش احتمالاً به دلیل نیتروژن و فسفر موجود در لجن و همچنین وجود مواد آلی پساب که باعث بهبود شرایط خاك جهت رشد بهتر گیاهان میشود میباشد میتوان اظهار نمود با جذب این عناصر میزان کلروفیل افزایش یافت.
مطالعات حاکی از آن است که اثر متقابل دفعات آبیاري و در صد پساب با غلظت هاي تعیین شده بروزن خورجین در بوته معنی دارگردید. تیماردوبار آبیاري با 15 درصد پساب 85 + درصد آب آبیاري داراي بیشترین وزن خورجین در بوته بود
- جدول یک - .این افزایش شاید به علت وجود عناصر غذایی چون فسفر که دومین عنصر محدود کننده رشد گیاه پس از نیتروژن محسوب می شود باشد
طبق جدول یک تیمار هاي مورد مطالعه بر روي وزن ساقه در سطح احتمال 0/01 معنی دار گردید. بیشترین وزن ساقه در تیمار یکبار با آبیاري با 15 درصد پساب 85+ درصد آب آبیاري بدست آمد. دفعات آبیاري و درصد پساب و ترکیب تیماري آنها بر روي وزن برگ معنی دار گردید - جدول یک - . عملکرد دانه نیز تحت تاثیر تیمار هاي مورد مطالعه در سطح احتمال0/05 درصد قرار گرفت.
تجزیه واریانس داده ها - جدول یک - نشان داد که اثر سطوح آبیاري و ترکیب تیماري آنها بر عملکرد دانه معنی دار می باشد - .Morera et al ., 2002 - نتایج این آزمایش نشان داد که پساب با داشتن مواد الی و عناصر مهم، باعث افزایش هوموس خاك و در نهایت خواص فیزیکی ، شیمیایی و حاصلخیزي خاك می شود. چنانچه نسبت به آب آبیاري توانسته باعث افزایش خصوصیات مورفولوژیکی ، عملکرد دانه و افزایش رشد گیاه شود.
جدول یک- نتایج تجزیه واریانس ویژگی هاي مورفولوژیکی وعملکرد کلزا
