بخشی از مقاله
چکیده
گلرنگ از جمله محصولات استراتژیک مورد نظر در بخش دانه هاي روغنی می باشد. دانه گلرنگ منبع غنی از روغن - %40 -35 - می باشد . - 2 - شناخت خواص فیزیکی گلرنگ می تواند در اعمال فرآیندهاي برداشت، جداسازي، روغن گیري، پوست گیري، انتقال نقش اساسی ایفا کند.
در این تحقیق ویژگی هاي فیزیکی دانه گلرنگ بومی مشهد در طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار و در چهار سطح رطوبتی 4/3 - ، 8، 12/3، 16/3 درصد بر پایه خشک - مورد بررسی قرار گرفت. با افزایش رطوبت طول، عرض، ضخامت، قطر میانگین حسابی، قطر میانگین هندسی، حجم، مساحت سطح، ضریب کرویت، ضریب رعنایی افزایش می یابد. افزایش رطوبت باعث افزایش ضریب اصطکاك بر روس سطوح مختلف شده است.کلیه خواص فیزیکی ذکر شده - به جزء ضریب کرویت و رعنایی که در سطح احتمال % 5 معنی دارند - در سطح احتمال %1 معنی دار شدند.
مقدمه
دانه اي روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می دهند، بر اساس گزارشات سازمان خوارو بار جهانی - FAO - میزان تولید روغن جهانی در طول سال هاي 2005-06 حدود 2 درصد افزایش یافته است، در ایران علیرغم وجود اراضی وسیع قابل کشت و زمینه هاي نسبتا زیادي که براي تولید دانه هاي روغنی وجود دارد، هنوز هم بیش از 85 درصد از روغن مورد نیاز از خارج - به ارزش تقریبی 647 میلیون دلار در سال - 1385 وارد می شود.
مهدي زاده و همکاران در سال 1388 تحقیقی را بر روي تعیین برخی از خواص مهندسی بذر گلرنگ به منظور استخراج روغن و کاهش ضایعات انجام دادند.آنها نشان دادند که افزایش رطوبت 15-5 - درصد بر پایه خشک - باعث افزایش برخی از خواص مهندسی بذر گلرنگ می شود. بوملر و همکاران در سال 2006 تحقیقی را بر روي بذر گلرنگ در 6 سطح رطوبتی 15/6-3/7 - بر پایه خشک - انجام دادند، نتایج نشان می دهد که افزایش رطوبت باعث افزایش جزئی در اندازه می شود، همچنین معادلات رگرسیونی حجم، جرم، و ابعاد بذر گلرنگ به صورت خطی می باشد
کالیسیر و همکاران در سال 2005 تحقیقی را در سه سطح رطوبتی %5/61 - ، %14/08 و % 23/32 بر پایه خشک - بر روي بذر گلرنگ به منظور تعیین خواص فیزیکی انجام دادند که مقادیر اندازه، جرم، قطر میانگین هندسی، کرویت، مساحت سطح با افزایش رطوبت به ترتیب 7/56-6/89 میلیمتر، 0/054- 0/035 گرم، 4/7 – 4/13 میلیمتر، 0/623 – 0/6، 27/5 – 24/6 میلیمتر مربع افزایش یافتند.
ساکیلیک و همکاران در سال 2007 به بررسی تاثیر رظوبت و حجم توده بر خواص دي الکتریک بذر گلرنگ در دامنه فرکانسی مختلف پرداختند، نتایج نشان می دهد که رطوبت و حجم توده تاثیر معنی داري بر خواص دي الکتریک گلرنگ دارد. هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر رطوبت بر برخی از خواص فیزیکی بذر گلرنگ بومی مشهد می باشد که توسط محققین قبلی انجام نگرفته است. داده هاي جمع آوري شده با استفاده از طرح کاملا تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در آنالیز و مقایسه میانگین ها از نرم افزار SPSS 11.5 و از روش آزمون آماري ANOVA استفاده شد. نمودار ها به وسیله نرم افزار EXCEL 2007 رسم شد. مقایسه میانگین اثرات اصلی و متقابل از طریق آزمون چند دامنه اي دانکن مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش ها
بذر گلرنگ رقم بومی مشهدي، از مزره دانشکده کشاورزي، دانشگاه فردوسی مشهد تهیه و به صورت دستی تمیز گردید تا هر گونه ناخالصی و مواد زائد از آن خارج شود. بذر ها به منظور تعیین رطوبت، به مقدار 15 گرم در سه تکرار در آون 1300c به مدت 72 ساعت قرار داده شدند . - ASAE S 352.1 - سپس به منظور رسیدن بذرها به سطوح رطوبتی مورد نظر براي آزمایش از رابطه 1 استفاده شد
که در این رابطه مقدار آب اضافه شده به بذر ها - kg - ، وزن اولیه نمونه - kg - ، رطوبت اولیه بذر ها - % - d.b و رطوبت نهایی بذر ها - % d.b - می باشند. 50 بذر گلرنگ به طور تصادفی انتخاب شده و بااستفاده از کولیس دیجیتاالی با دقت ./.2 mm، ابعاد اصلی a - طول،b عرض، c ضخامت - آنها در چهار سطح رطوبتی مختلف در سه تکرار اندازه گیري شدند. با استفاده از سه ابعاد اصلی، ضریب کرویت، میانگین هندسی و حسابی، ضریب رعنایی مساحت رویه و حجم آنها به ترتیب با روابط - 2 - ، - 3 - ، - - 4، - - 5، - 6 - ، - 7 - و بدست می آمدند - . - 6
شکل -1 شکل شماتیکی بذر گلرنگ و ابعاد آن
براي تعیین جرم جرم 1000 دانه نیز، 100 بذر گلرنگ به شکل تصادفی انتخاب شده و با استفاده از ترازوي دیجیتالی با دقت اندازه گیري 0/001 گرم در چهار سطح رطوبتی اندازه گیري شدو و ده برابر جرم آنها به عنوان جرم هزار دانه گزارش شد - . - 1 زاویه اصطکاك استاتیکی بذر گلرنگ بر روي چهار سطح چوبی، شیشه اي، ورق گالوانیزه و آلومینیوم در هر چهار سطح رطوبتی و در سه تکرار بر روي سطح شیب دار اندازه گیري شد، این مواد معمول ترین جنس مواد مورد استفاده در فرآیند انتقال،فرآوري، انبارداري و خشک کردن هستند.لازم به ذکر است که اندازه گیري ها به صورت توده اي بوده و بذر ها درون یک سیلندر آهن گالوانیزه اي با قطر 50 و ارتفاع 50 میلیمتر که از دو طرف باز بودند، ریخته شده، و سیلندر را به آرامی بالا آورده، بطوري که با سطح در تماس نباشد، با تغییر زاویه سطح شیبدار و قرائت آن، و قرار دادن در رابطه - 8 - ضریب اصطکاك استاتیکی تعیین می شود. که در آن ضریب اصطکاك ایستایی و زاویه سطح شیب دار با افق می باشد.
نتایج و بحث
جدول 1 نتایج مقادیر میانگین و انحراف از معیار ویژگی هاي ابعادي - طول، عرض، ضخامت - ، قطر میانگین حسابی، قطر میانگین هندسی، حجم، مساحت سطح، ضریب کرویت، ضریب رعنایی، جرم هزار دانه، را در چهار سطح رطوبتی مورد مطالع نشان می دهد، با توجه به مقدار میانگین هاي موجود در جدول 1، افزایش رطوبت باعث افزایش خواص فیزیکی بذر گلرنگ شده است.با افزایش رطوبت از %4/3 تا %16/3، باعث افزایش طول بذر گلرنگ از 7/47 تا 7/68 میلیمتر ، عرض از 4/27 تا 45ٌ4/ میلیمتر، ضخامت از 3/37 تا 3/49 میلیمتر، قطر میانگین حسابی از 5/04 تا 5/21 میلیمتر، قطر میانگین هندسی از 4/75 تا 4/92 میلیمتر
