بخشی از مقاله
چکیده:
اوّلین گام برای تعیین استانداردهای کیفی محصولات کشاورزی و باغی و همچنین بهبود خطوط مختلف فرآوری محصولات، تشخیص ویژگی های متنوع فیزیکی و مکانیکی محصولات و تغییرات آنها دراثر عوامل گوناگون است گلرنگ از جمله محصولات استراتژیک مورد نظر در بخش دانه های روغنی می باشد، دانه گلرنگ منبع غنی از روغن می باشد. هدف از این تحقیق تعیین خواص فیزیکی دانه های گلرنگ بوده است .
هشت رقم خالص گلرنگ - پدیده، محلی اصفهان ، فرامال، اصفهان14، گلدشت، سینا411،آسنتریا، ورامین - از مراکز تحقیقات کشاورزی داراب، اصفهان و کرج تهیه شد . طول، عرض، ارتفاع، قطر میانگین هندسی، قطر میانگین حسابی، وزن هزار دانه، حجم و مساحت سطح رویه، ضریب کرویت بذر، چگالی جامد، چگالی توده و تخلخل برای هر 8 رقم گلرنگ اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بین ارقام و ابعاد هندسی - طول، عرض، ضخامت - رابطه معنی داری وجود دارد و بیشترین وزن هزار دانه را رقم سینا - 60 3 g - 411 و کمترین را رقم محلی اصفهان - 29 0/ 2 g - داشتند .
ضریب اصطکاک ایستایی بذر گلرنگ نیز در میانگین رطوبتی - %4 1 - بر پایه تر بر روی چهار سطح آهن گالوانیزه، تخته سه لایه، شیشه و لاستیک مورد بررسی قرار گرفت . اختلاف معنی داری بین ارقام مختلف و ضریب اصطکاک بود که بیش ترین ضریب اصطکاک برای رقم پدیده بر روی سطح لاستیکی - 0/47 0/01 - و کمترین مقدار را رقم آسنتریا و ورامین بر روی سطح شیشهای - 0/33 0/01 - داشت.
مقدمه
گلرنگ از جمله محصولات استراتژیک مورد نظر در بخش دانه های روغنی می باشد .دانه گلرنگ منبع غنی از روغن - %40-35 - میباشد] مهدی زاده، آ، س. و همکاران .[1388 شناخت خواص فیزیکی گلرنگ می تواند در اعمال فرآیندهای برداشت جداسازی، روغن گیری، پوست گیری، انتقال نقش اساسی ایفا کند. در این تحقیق ویژگی های فیزیکی 8 رقم دانه گلرنگ در طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. دانه ای روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می دهند، بر اساس گزارشات سازمان خوارو بار - FAO - میزان تولید گلرنگ در سال 2010 به 600 هزار تن میرسد.
درایران علیرغم وجود اراضی وسیع قابل کشت و زمینههای نسبتا زیادی که برای تولید دانههای روغنی وجود دارد، هنوز هم بیش از 85 درصد از روغن مورد نیاز از خارج - به ارزش تقریبی 647 میلیون دلار در سال - 1385 وارد میشود. مهدی زاده و همکاران در سال 1388 تحقیقی را بر روی تعیین برخی از خواص مهندسی بذر گلرنگ به منظور استخراج روغن و کاهش ضایعات انجام دادند .آنها نشان دادند که افزایش رطوبت باعث افزایش برخی از خواص مهندسی بذر گلرنگ می شود
]مهدی زاده، آ، س. و همکاران .[1388 بامولر و همکاران در سال 2006 تحقیقی را بر روی بذر گلرنگ در 6 سطح رطوبتی - 15/6-3/7 بر پایه خشک - انجام دادند . نتایج نشان می دهد که افزایش رطوبت باعث افزایش جزئی در اندازه می شود، همچنین معادلات رگرسیونی حجم، جرم، و ابعاد بذر گلرنگ به صورت خطی می باشد
کالیسیر و همکاران در سال 2005 تحقیقی را در سه سطح رطوبتی %5/61 - ، %14/08 و%23/32 بر پایه خشک - بر روی بذر گلرنگ به منظور تعیین خواص فیزیکی انجام دادند که مقادیر اندازه، جرم، قطر میانگین هندسی، کرویت، مساحت سطح با افزایش رطوبت به ترتیب 7/56-6/89 میلیمتر، 0/054-0/035 گرم، 4/7-4/13 میلی-متر، 0/623-0/6، 27/5-24/6 میلیمتر مربع افزایش یافتند
هدف از این تحقیق، بررسی خصوصیات فیزیکی 8 رقم دانه گلرنگ میباشد. دادههای جمع آوری شده با استفاده از طرح کاملا تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار در آنالیز و مقایسه میانگینها از نرم افزار و از روش آزمون آماری ANOVA استفاده شد. مقایسه میانگین اثرات اصلی و متقابل از طریق آزمون چند دامنه ای دانکن مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
دو رقم بذر گلرنگ از مرکز تحقیقات کشاورزی داراب- فارس - پدیده، گلدشت - ، سه رقم از مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان - محلی اصفهان، اصفهان 14 و سینا - 411 و سه رقم از مرکز نهال و بذر کرج - ورامین، فرامال و آسنتریا - تهیه و به صورت دستی تمیز گردید تا هر گونه ناخالصی و مواد زائد از آن خارج شود. به منظور تعیین رطوبت بذرها، به مقدار 15 گرم در سه تکرار در آون 1300c به مدت 72 ساعت قرار داده شدند . - ASAE S 352.1 - 60 بذر گلرنگ از هر رقم به طور تصادفی انتخاب شده و با استفاده از کولیس دیجیتالی با دقت 0/01 mm، ابعاد اصلی a - طول،b عرض،c ضخامت - ارقام مختلف اندازه گیری شدند. با استفاده از سه ابعاد اصلی، ضریب کرویت، میانگین هندسی و حسابی، ضریب رعنایی مساحت رویه و حجم آنها به ترتیب با روابط - 1 - ، - - 2، - 3 - ، - 4 - ، - 5 - ، - 6 - بدست می آمدند .
شکل شماره :1 شکل شماتیکی بذر گلرنگ و ابعاد آن
در روابط فوق ضریب کرویت، Dg میانگین هندسی بر حسبmm، Da میانگین حسابی بر حسبmm، S مساحت رویه بر حسبmm2، V حجم بر حسبmm3، a طول، b عرض، cضخامت بر حسب mm میباشند. برای تعیین جرم هزار دانه، 500 بذر را به صورت تصادفی و در دسته های صدتایی انتخاب کردیم و با استفاده از ترازوی دیجیتالی با دقت اندازه گیری 0/001 گرم برای هشت رقم اندازه گیری شد و میانگین آنها در ده ضرب شد و به عنوان جرم هزار دانه گزارش شد.
- × رابطه - 7 - میانگین 5 قسمت 100تایی - = 10× وزن هزاردانه
برای تعیین چگالی ذره که به صورت نسبت جرم دانه ها به حجم واقعی دانه ها تعریف می شود، از روش جا به جائی مایع استفاده گردید .در این روش ابتدا مقداری الکل در یک استوانه مدرج 100ml ریخته و پس از یادداشت حجم، جرم مشخصی از دانه به آن اضافه گردید، آنگاه حجم جابه جا شده مایع توسط دانه ثبت شد .از نسبت جرم دانه به حجم مایع جا به جا شده چگالی ذره دانه به دست آمد .[Stroshine, R. 1998@
رابطه - 8 - ؛ = m/v
برای اندازه گیری دانسیته ظاهری - b - ظرفی با حجم و جرم مشخص انتخاب و از دانه های گلرنگ آن هم بیشتر از
گنجایش پر شدند. دانه ها باید با سرعتی ثابت و از ارتفاع حدود 150 میلیمتری ریخته شوند . ریختن دانه ها از ارتفاع 150 میلیمتری با ایجاد ضربه در ظرف به هنگام پرکردن باعث اثر ته نشینی در حین ذخیره سازی می شود .[Kashaninejad., et al.2006] بعد از پرکردن ظرف، دانه های اضافی با عبور دادن یک تکه چوب صاف روی سطح ظرف با حرکت زیگزاگی برداشته می شوند. دانه ها به هیچ وجه فشرده نمی شوند. ظرف با استفاده از یک ترازوی
دیجیتال که دقت آن 0/001 بود وزن شد
دانسیته ظاهری - - b از نسبت جرم دانه در ظرف - - mb به حجم کل آن - - vb به دست می آید. طبق رابطه زیر:
تخلخل در دانه ها پس از به دست آوردن چگالی های توده و ذره به وسیله رابطه هارائ شده توسط محسنین مطابق زیر محاسبه گردید:
رابطه - P = - 1- E/ - ×100 - 10 برای اندازهگیری ضریب اصطکاک استاتیکی، از سطوح اصطکاکی شیبدار متفاوتی از جنس آهن گالوانیزه، لاستیک، شیشه و چوب متصل به یک نقاله مدرج استفاده شد. با تغییر زاویه سطح شیب دار با اولین حرکت زاویه اصطکاک ایستایی به دست میآمد .[ Razavi and Milani, 2006; Ghasemi et al., 2008 @ این آزمایش برای هر 8 رقم در 15 تکرار انجام شد.
