بخشی از مقاله
چکیده
اثر سطوح مختلف آبیاري و تلقیح بذور گلرنگ با باکتري ازتوباکتر و قارچ میکوریزا در یک آزمایش گلخانه اي مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که اثر تنش کم آبی بر روي صفات قطر طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه گلرنگ در سطح احتمال %1 معنی دار میباشد.
همچنین اثر تلقیح بذور با ازتو باکتر و قارچ میکوریزا و اثر متقابل تنش کم آبی و تلقیح بذور با باکتري و قارچ بر روي صفات ذکر شده - قطر طبق، تعداد دانه درطبق و وزن هزاردانه - معنی دار به دست آمد. با افزایش سطوح تنش از شاهد به طرف سطوح بالاتر تنش از میانگین تمام صفات ذکر شده کاسته شد به طوري که شاهد بیشترین و تنش آبی %40ظرفیت مزرعه پایین ترین میانگین را در صفات فوق ذکر دارا بودند. تلقیح بذر با مخلوط ازتوباکتر و میکوریزا بیشترین تاثیر مثبت را بر روي صفات داشت.
مقدمه
گلرنگ به عنوان یک گیاه بومی کشور ایران، تحملنسبتاً بالایی به شوري و خشکی نشان میدهد و همچنین به علت دارا بودن روغنی با کیفیت عالی میتواند نقش مهمی در تولید روغن گیاهی مورد نیاز کشور داشته باشد. استفاده بیش از حد کودهاي شیمیایی در کشاورزي براي تأمین فسفات و نیتروژن مورد نیاز گیاهان همواره موجب ایجاد آثار سوء زیست محیطی شده است. جهت کاهش این اثرات، کودهاي جایگزین منسوب به کودهاي بیولوژیک مورد توجه زیاد قرار گرفته است.
قارچ هاي میکوریزا و باکتري ازتوباکتر از جمله میکروارگانیسمهائی هستند که درارتباط با کاربرد آنها به عنوان کود بیولوژیک تحقیقات زیادي صورت گرفته است. تحقیقات انجام شده نشان دادهاند که قارچ هاي میکوریزا نقش عمدهاي در جذب فسفات از مناطق و منابع غیر قابل دسترس براي گیاهان ایفا مینماید
استفاده از قارچ هاي میکوریزا سرعت رشد گیاه را افزایش داده و بر تخصیص بیوماس بین ریشه و ساقه و نسبت آنها اثر میگذارد، به طوري که با جذب بیشتر عناصر غذایی و انتقال آنها، وزن خشک اندامهاي هوائی افزایش مییابد. هدف از عملیات کشاورزي ارگانیک افزایش تنوع زیستی، ایجاد چرخه هاي بیولوژیک و فعالیت بیولوژیک خاك در سیستم هاي زراعی به شکلی است که همانند اکوسیستم هاي طبیعی از نظر اجتماعی، اکولوژیکی و اقتصادي پایدار باشد - سامان و همکاران، . - 2008 مصرف بی رویه کودهاي شیمیایی نیتروژنه یکی از دلایل اصلی آلودگی منابع آب میباشد و علاوه بر این تولید آن ها بسیار پرهزینه میباشد.
کشاورزي ارگانیک یک سیستم تولیدي است که در آن کاربرد کودهاي شیمیایی، حشرهکش ها،علف کش ها و تنظیم کننده هاي رشد که به صورت مصنوعی تهیه می شوند مجاز نیست و کاربرد گسترده و مناسب کودهاي زیستی، بقایاي گیاهی، کودهاي دامی، بقولات و کودهاي سبز توصیه می شود
هدف از بهبود کیفیت خاك می تواند براساس بهبود شاخص هاي کمی و کیفی جامعهي زیستی آن ارزیابی شود. به همین دلیل استفاده از کودهاي بیولوژیک از مؤثرترین شیوه هاي مدیریتی براي حفظ کیفیت خاك در سطح مطلوب محسوب می گردد
افزایش این جمعیت هاي مفید از میکروارگانیسم ها می تواند همچنین مقاومت گیاه به تنش هاي مختلف محیطی مانند کمبودآب، عناصر غذایی و سمیت عناصر سنگین را افزایش دهد
کودهاي زیستی - PGPR - 1 به طور معمول به عنوان مایه تلقیح میکروبی که توانایی متحرك سازي عناصر غذایی خاك را براي گیاه زراعی از حالت غیرقابل دسترس به دسترس از طریق فرآیندهاي بیولوژیک شان دارند بیان می شوند. در یک دهه گذشته، کودهاي زیستی به طور فشرده به عنوان نهاده هاي بوم سازگار به کار برده میشوند که سبب کاهش استفاده از کودهاي شیمیایی، بهبود وضعیت حاصلخیزي خاك براي افزایش تولیدات گیاه که با فعالیت بیولوژیک آنها در ریزوسفر همراه است میشوند.
مواد و روشها:
این آزمایش در سال زراعی 1389 در گلخانه دانشکده کشاورزي دانشگاه محقق اردبیلی، به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام شد . فاکتورهاي آزمایشی عبارت بودند از: تنش کم آبی در سطوح شاهد، %80، %60 و %40 ظرفیت مزرعه که در واقع شاهد همان ظرفیت مزرعه که با استفاده از سیلندرهاي نمونه برداري و با تفاضل وزن خیس و خشک به دست آمده طوري که 3 عدد گلدان از گلدان-هایی که کشت در آنها انجام میگرفت به طور تصادفی انتخاب شده و سپس تا حد اشباع آبیاري شدند و بعد از خروج آب سقلی ابتدا سیلندر ها را وزن کرده - wc - و قطر - - d و ارتفاع سیلندر - h - را اندازه گرفته و سپس توسط همین سیلندرهاي نمونه برداري نمونه هایی را تهیه کرده و داخل آون در دماي 104درجه سانتیگراد قرار دادیم و همزمان سطح گلدان ها را با پلاستیک پوشانده تا از تبخیر جلوگیري شود بعد از 24 ساعت وزن خشک را اندازه گرفتیم - - wcd رطوبت اشباع را به دست آوردیم و بعد از 24ساعت توسط سیلندرهاي نمونه برداري نمونه هاي مساوي خیس از هر سه گلدان تهیه شد و بعد از وزن کردن در داخل آون در دماي 104درجه سانتیگراد قرار داده شد و بعد از 24 ساعت دوباره نمونه هاي خشک شده را وزن کردیم تفاضل وزن آنها را به دست آورده و مساوي ظرفیت مزرعه قرار داده شد، سپس با داشتن رطوبت اشباع و ظرفیت مزرعه و رطوبت نقطه پژمردگی دائم که از روش صفحات فشار به دست آمد و عمق ریشه دوانی گیاه حجم آب آبیاري را براي دوره هاي مختلف محاسبه شد.
فاکتور دوم تلقیح بذور در چهار سطح - شاهد، تلقیح مخلوط ازتوباکتر و میکوریزاآربوسکولار - Glomus hoi - تلقیح با میکوریزا و تلقیح با ازتوباکتر - تلقیح بذور با باکتريهاي محرك رشد به مدت 3 ساعت و در شرایط تاریکی و با استفاده از صمغ عربی انجام شد. صفات مورد نظر در مراحل مختلف یادداشت برداري شدند و دادهها با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه گردید. براي مقایسه میانگین از آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد استفاده گردید.
نتایج و بحث
نتایج جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که اثر اصلی تنش کم آبی، اثر اصلی تلقیح بذور با باکتري و قارچ و همچنین اثر متقابل تنش کم آبی و تلقیح بذور بر روي صفات قطر طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه در سطح احتمال %1 معنی دار بدست آمد. عقیقی شاهوردي کندي و همکاران - 1389 - گزارش کردند که تلقیح بذور
با باکتري محرك رشد ازتوباکتر تاثیر معنی داري بر روي تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه دارد که با نتایج حاصل مطابقت دارد.
ماریوس و همکاران - - 2005 نشان دادند که تأثیر تلقیح باکتریایی بر گیاه آفتابگردان موجب افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز و میزان رنگ دانههاي کاروتن وکلروفیل A و B و بعد از گلدهی در فرآیند فتوسنتز، تولید انرژي و در نهایت بهبود رشد آفتابگردان در تیمار کود زیستی نسبت به کنترل شده است. با افزایش سطوح تنش کم آبی از طرف بدون تنش به% 40 ظرفیت زراعی صفات - قطر طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه - کاهش معنی دار پیدا کردند.
در بین تلقیح بذور با باکتري و قارچ نیز تلقیح بذور با مخلوط ازتو باکتر و قارچ میکوریزا بهترین نتیجه را در هر سه صفت ذکر شده بوجود آورده و اختلاف معنی داري را با دیگر تیمارهاي مختلف نشان داده است. نتایج حاصله از جدول مقایسه میانگین نشان میدهد که تلقیح بذور با مخلوط ازتوباکتر و قارچ میکوریزا توانست اثرات منفی ناشی از تنش کم آبی را تا حدي جبران نموده و خسارت تنش کم آبی بر روي اجزاي عملکرد اندازه گیري شده کاهش دهد.
در تمام سطوح تنش کم آبی تلقیح با مخلوط بهتر از تلقیح با جداگانه باکتري و قارچ ذکر شده عمل نموده و توانسته بهترین نتیجه را نسبت به بقیه نشان بدهد. استفاده از قارچ هاي میکوریزا سرعت رشد گیاه را افزایش داده و بر تخصیص بیوماس بین ریشه و ساقه و نسبت آنها اثر میگذارد، به طوري که با جذب بیشتر عناصر غذایی و انتقال آنها، وزن خشک اندام هاي هوائی افزایش مییابد و از این طریق تولید یعنی فتوسنتز بیشتر شده و تولید عملکرد و اجزاي عملکرد بالاتري ایجاد میکند.
وو و همکاران - 2005 - اعلام کردند استفاده از میکروارگانیزم هاي مفید در عملیات کشاورزي از 60 سال پیش تاکنون آغاز شده است، افزایش این جمعیتهاي مفید - مانند باکتري هاي محرك رشد و قارچ ها - میتواند مقاومت گیاه به تنشهاي مختلف محیطی مانند کمبود آب، عناصر غذایی و سمیت عناصر سنگین را افزایش دهد.
جدول -1 تجزیه واریانس تاثیر تنش کم آبی و تلقیح بذر با ازتوباکتر و میکوریز بر روي اجزاي عملکرد
