بخشی از مقاله
چکیده
یکی از پدیده هایی که شهرهای امروز جهان و به ویژه شهرهای بزرگ با آن رودررویند بلند مرتبه سازی است ، بررسی مسئله ساختمان های بلند مرتبه در منظر شهری دارای ابعاد مثبت و منفی زیادی است. شناخت این ابعاد می تواند تصمیم گیرندگان را در جهت تقویت ابعاد مثبت و همچنین حذف ابعاد منفی کمک نماید.
ایده ی بلند مرتبه سازی نخست به منظور بهره برداری از زمین های مرکز شهر و در پی توجه به اقتصاد شهر مطرح گردید، به همین دلیل، تعریف ساختمان های بلند در رابطه با مسایل شهری می تواند ترکیبی از متغیرهای کمی و کیفی باشد و در این میان، یکی از جنبه های اصلی تاثیرگذاری ساختمانهای بلند مرتبه، تاثیر بر سیما و منظر شهری است چرا که ساخت این ساختمانها در شهرهای مختلف باعث ارتقاء یا کاهش کیفیت سیما و منظر شهری شده است این پژوهش با هدف بررسی تاثیرات بناهای بلند در سیمای شهر است.
روش پژوهشی در این تحقیق توصیفی B تحلیلی بوده است. از این رو پس از بررسی مفهومی سیمای شهری و بناهای بلند مرتبه، به بررسی تاثیرات بناهای بلند در سیمای شهر پرداخته شده. و در این تحقیق سیمای بام ،خط آسمان، سیمای جداره شهری وسیمای زمین ار نظر زیبا شناسی در ساختمان بلند مرتبه مورد بررسی قرار گرفته است.
.1 مقدمه:
ساختمانهای بلند مرتبه از قرنها قبل مورد توجه آدمی در تمدنهای گوناگون بوده است. خواستگاه این توجه عمدتاً منشاء مذهبی و سیاسی داشته و نتیجه آن احساس تعلق و بند گی توده های فاقد ضرورت، د ر مقابل صاحبان این بناها بوده است.
بر اساس نظر مورخان، نخستین ساختمانهای بلند مسکونی مربوط به رم باستان است که د ر قرن سوم قبل از میلاد به تدریج با افزایش جمعیت به همان نسبت نیز به ارتفاع ساختمانها افزود ه شد ؛ بگونه ای که به منظور کاهش خطر فرو ریختن ساختمانها، ناگزیر محدودیت های ارتفاعی وضع گردید
بلند مرتبه سازی به شکل امروزی آن در آخرین دهه های قرن نوزدهم در کشورهای غربی ظهور کرد و از آن زمان تاکنون خود را به عنوان یکی از اشکال غالب در صحنه معماری و شهرسازی جهان، خود را به ثبت رسانده است. د ر کشور نیز بلند مرتبه سازی بیش از نیم قرن است کهخصوصاً در کلانشهرها و شهرهای بزرگ بکار گرفته شد ه است. این موضوع دردهه های اخیر بیشتر متآثر از نیاز کارکردی عموماً با کاربری مسکونی بوده است.
این روند ساخت و سازهای بلند مرتبه باعث تغیراتی در خط آسمان,المان شاخص، سیمای شهر و نهایتا ادراک مخاطبین از شهر میگردد که این تغیییرات گاها مثبت بوده و در پی آن شهر رونق ونیز خاطرات مناسبی برای مخاطب به جای میگزارد.
اما جنبه ی منفی آن احساس خفگی و عدم انس بنا با محیط است که مخاطب بنا را در راستای تامین نیازهای شهر نمیبیند و یا حد اقل تنها تعداد محدودی از نیازها مانند رفع نیاز مسکن را فراهم می اورد و سیمای شهر کاملا نادیده گرفته می شود. در طول د هه های اخیر موضوع ساختمانهای بلند مرتبه از سوی صاحب نظران رشته های مختلف مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از اینرو لازم است ابعاد مختلف ساختمانهای بلند مرتبه شناخته شد ه و در برنامه ریزی و طراحی شهری مورد توجه قرار گیرد. یکی از جنبه های ساختمانهای بلند مرتبه اثرات آنها بر سیما و منظر شهری است که د ر این تحقیق به آن پرد اخته شده است.
1,1اهداف پژوهش:
بررسی ساختمان های بلند مرتبه بر سیما و منظر شهری تاثیر عناصر کالبدی ساختمان های بلند مرتبه بر سیما و منظر شهری
2.1سوالات و فرضیات:
تحقیق حاضر با توجه به اهداف مورد نظر در پی یافتن پاسخ مناسب برای هر یک از این سوالات است:
آیا با بررسی ساختمان های بلند مرتبه می توان سبب ارتقاء کیفیت سیما و منظر شهری شد؟
آیا عناصر کالبدی ساختمان های بلند مرتبه نقشی بر سیما و منظر شهری دارد؟
3.1قلمرو و روش پژوهش:
در این پژوهش با توجه به اهداف پژوهش و سوالات و فرضیات موجود، سعی به بررسی و تاثیرگذاری ساختمان های بلند مرتبه بر سیمای شهری و بررسی مفهومی سیما و منظر شهری به روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به پژوهش های انجام شده و کتاب ها و مصوبه های شورای عالی شهرسازی بوده است.
.2 مبانی نظری:
1,2ساختمان بلند مرتبه:
در فرهنگ معین، بلند مرتبه به معنای دارای جاه و مقام و درجه و وضع بلند، بلند محل بلند مکان است .برای ساختمانهای بلند از دیدگاههای مختلف تعاریف متفاوتی ارائه شده است که هریک از منظر خود به تعریف بلندمرتبه سازی پرداخته اند.در طول زمان و در مکانهای مختلف نیزتعاریف ساختمانهای بلند متفاوت بوده است.
اگرچه ساختمان های بلند مرتبه در ایران بر اساس ضوابط و مقررات شورای عالی معماری و شهر سازی ایران مصوب سال 1377به ساختمان های بالای 6 طبقه گفته شده ، اما این تعریف بر اساس طرح جامع تهران، مصوب سال 1386 به ساختمان های بالای12 طبقه اطلاق شده است }سند اصلی مصوب طرح جامع شهر تهران،{1386 "ساختمان بلند " دارای یک مفهوم نسبی است که باید علاوه بر ارتفاع آن، به موارد دیگری نیز توجه شود.
2,2 زیبایی شناسی:
هر فضایی را در شهر نمی توان فضای شهری دانست مگر آن که براساس قواعد زیبایی شناسی شکل گرفته باشد و منظور از زیبایی،ترکیب هماهنگ و متناسب توده ساختمانی و فضا می باشد.در واقع هماهنگی تناسب جزء و کل است.به این ترتیب اگر فضای شهری - یک میدان یا خیابان - به عنوان کل در نظر باشد،اجزاء آن شامل کلیه جداره ها و جزئیات آنها خواهد بود که مفهوم زیباشناسانه فضای شهری در ترکیب هماهنگ اجزاء فوق نهقته است.
حصول وحدت و هماهنگی در شکل و دستیابی به کل مطلوب با پیروی از قواعد مسیر می گردد که عبارتند از:.
1اصول هم پیوندی عناصر شهری،.2اصل محصور کردن فضا،3 .اصل مقیاس و تناسب و رعایت مقیاس انسانی و تناسبات در ترکیب فضاها،.4اصل فضای متباین-کاستن از یکنواختی فضاهای مرتبط شهری با استفاده از خصوصیات متفاوت فضایی؛.5اصل قلمرو-وجود سه فضای مشخص با قلمرو متفاوت در شهر:5،.1فضای خصوصی شامل حیاط و عناصر در برگیرنده؛5،. 2فضای نیمه خصوصی –نیمه عمومی به صورت یک بن بست اختصاصی؛5،.3فضای عمومی به صورت گذر و میدان؛و .6اصل ترکیب وجود هماهنگی وحدت شکل در بدنه های محصور کننده فضا
3,2 سیما ومنظر شهری:
برای دستیابی به تعریف درست و همچنین حوزه تحت نفوذ منظر شهری، در ابتدا آرای برخی افراد صاحب نظر در این حوزه مورد بررسی قرار می گیرد در فرهنگ "واژه نامه مفاهیم طراحی شهری " اجز ای تشکیل دهنده منظر شهری را در سه بخش عوامل کالبدی، عوامل غیر کالبدی و فعالیت های انسانی مورد بررسی قرار می دهد - - 2 منظر شهری، فهم شهروندان از شهر است که به واسطه ادراک نمادهای آن ابعاد کالبدی شهر و تداعی معانی مرتبط با آنها ابعاد ذهنی و خاطره ای صورت می گیرد .
اهداف سه گانه منظر شهری .1 زیبا شناختی .2 فرهنگی-هویتی .3 عملکردی است ابعاد و ویژگی های بصری، کالبدی، فضایی، فعالیتی، هویتی و محیطی محلات و مناطق شهری،جمعاً سیمای شهری را تشکیل می دهد
در طرح پژوهشی صورت گرفته توسط عناصر موثر بر سیمای شهر، تحت عنوان سه هدف عمده بیان شده است: .1بصری .2عملکردی .3 معنایی. - - 5 منظر شهری ابزاری برای قرائت شهر نقل قول است و قادر است فصول پی در پی تاریخ یک جامعه شهری را به نمایش بگذارد
منظر شهری واقعیتی عینی است که در مشاهده هر فرد به دیده می آید، به عبارت دیگر منظر شهری توصیفی است از واقعیت موجود کالبد یک شهر که این توصیف، فارغ از تصویری است که به واسطه تجربیات فرد مشاهده کننده در ذهن اونقش می بندد ویژگی های کلیدی در منظر شهری شامل پایداری، هویت، زیبایی و وحدت است
کوین لینچ سه عامل ادراکی، فیزیکی و عملکردی را در منظر شهری حائز اهمیت میداند
بنتلی و همکاران منظر شهری را در سه بعد .1 بصری .2 عملکردی و رفتاری .3 معنایی مورد بررسی قرار می دهند - همان - منظر یک فضای شهری شامل کلیه ی اطلاعات موجود از آن فضا است که توسط حواس دریافت شده، در فرایند ادراک پردازش می گردد. منظر به عنوان فرستنده، در برگیرنده ی اطلاعاتی است که می توان به دو دسته ی عناصر فیزیکی کالبدی و عوامل انسانی تقسیم کرد.
کالبد فیزیکی منظر خود از سه موضوع جداره، بام و زمین تشکیل شده است بنابراین بعد فیزیکی سیمای شهر خود شامل سه لایه است:سیمای جداره، سیمای بام، سیمای زمین. بعد دیگر سیمای شهر جنبه ی ادراکی آن است. طبق تعریف، سیما تصویری است که از راه ادراک و پردازش منظر در ذهن پدید می آید. حضور مردم و نحوه ی فعالیت و عملکرد آنها در فضای شهری به همان اندازه ی سیمای جداره، بام و زمین بر فضای شهری تأثیرگذار است. از این رو سیما و منظر فضاهای شهری باید از هر دو جنبه ی ادراکی و فیزیکی نگریسته شود.
