بخشی از مقاله
چکیده
این آزمایش درمرکزتحقبقات قزوینبه صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 12 تیمار در 4 تکرار انجام شد. در این بررسی 3 مقدار مختلف کود ورمی کمپوست 10 - و20 و30 درصد حجم گلدان ها - با 4 سطح کود ازت 0 - و50 و100 و150 کیلوگرم در هکتار - مورد ارزیابی قرار گرفت.
تجزیه واریانس صفات نشان داد که اثر متقابل کود ورمی کمپوست و کود ازت بین تمامی صفات بغیر از ارتفاع بوته، شاخص برداشت و درصد اسانس اختلاف معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین صفات نشان داد که تیمار 20 درصد کود ورمی کمپوست منجر به افزایش تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و نهایتا عملکرد دانه شده است. همچنین مقایسه میانگین صفات حاکی از افزایش صفات اندازه گیری شده در تیمار 100 کیلوگرم کود ازته بود. مقایسه میانگین اثرات متقابل صفات نشان داد که تیمار 100 کیلو گرم کود ازت و 20 کیلوگرم کود کمپوست نقش موثرتری در افزایش عملکرد دانه زیره داشته است.
مقدمه
زیره سبز با نام علمی .Cuminum ciminum L از خانواده چتریان و گیاهی علفی و یکساله است. در بررسی بعمل آمده در خصوص تاثیر سطوح مختلف ورمی کمپوست برروی اسانس ریحان نتیجه گرفتند که تاثیر بسیار معنی داری بر رشد، نمو و عملکرد ریحان اصلاح شده دارد. در این مطاله بهترین تیمار شامل کاربرد 20 درصد ورمی کمپوست بود که نسبت به شاهد و کودهای شیمیائی برتری قابل توجهی داشت. این تیمار توانست دوره رشد و و زمان رسیدن به گلدهی را تا یک سوم بوته های تیمار نشده کاهش دهد.
همچنین در بررسی مربوط به میزان اسانس تیمار 15 درصد ورمی کمپوست بالاترین میزان اسانس بدست آمد که با شاهد و بقیه تیمارها اختلاف معنی داری داشت و کمترین میزان اسانس در تیمار شاهد بدست آمد. در تیمار 25 درصد ورمی کمپوست بیشترین عملکرد بذر بدست آمد که نسبت به شاهد و بقیه تیمارها اختلاف معنی داری داشت
بابائی و فرحزاد کاظمی - 1383 - طی بررسی انجام شده گزارش نمودند که افزایش نیتروژن مصرفی بر وزن هزار دانه، تعداد چتر، وزن اندام هوایی، طول ساقه، وزن ریشه، طول ریشه، عملکرد دانه، میزان کلروفیل و تعداد روزنه ها در گیاه زیره سبز افزایش داشته، ولی کیفیت اسانس آن را کاهش داد.
در آزمایشی گزارش شد، بعضی از کود های آلی بطور معنی داری باعث افزایش محصول و میزان روغن در زیره سبز می شوند - امین پور و موسوی، . - 1385 در تحقیق انجام شده به منظور بررسی تأثیر دفعات آبیاری و کوددامی بر عملکرد کمی و کیفی زیره سبز نتیجه شد که صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکردهای بیولوژیک، کاه و دانه بطور معنیداری تحت تأثیر تیمارهای آبیاری واقع شدند و عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه درصورت استفاده از کوددامی افزایش معنیداری نشان داد.
در این مطالعه کود دامی و دفعات آبیاری بطور معنیداری بر درصد اسانس و میزان ترکیبات شیمیایی آن موثر بودند بطوریکه بیشترین میزان کومینآلدهید و پاراسیمن و کمترین میزان بتاپینن، گاماترپینن و آلفاپینن در تیمار سهبار آبیاری با مصرف کوددامی بدست آمد - احمدیان،. - 1387 مصرف کود دامی تاثیر مثبت و معنی داری بر تعداد دانه در هر بوته زیره داشته است
در بررسی تاثیر کود¬های شیمائی، دامی و تلفیقی از آنها بر عملکرد و میزان اسانس گیاه دارویی زنیان - Carum copticum Heirn - گزارش کردند که کودهای شیمیائی باعث افزایش عملکرد دانه شدند ولی هیچگونه تاثیری بر میزان اسانس دانه نداشتند ، در حالیکه کود دامی عملکرد دانه و میزان عملکرد اسانس را بطور معنی داری افزایش داده و مقادیر این صفات در تیمارهای تلفیق کودهای شیمیائی و دامی در مقایسه با کاربرد جداگانه هر یک از آنها بالاتر بودند.
کود ورمیکمپوست در رشد محصولات زراعی ، گل ها و گیاهان زینتی مورد آزمایش قرار گرفته و نتایج نشان داده اند که این کود در مقایسه با سایر کودهای دیگر مانند پیت و کودهای شیمیائی شاخص های رشد گیاهان را بصورت چشمگیری افزایش داده است و همچنین باعث افزایش ضخامت ساقه، افزایش رشد ریشه، وزن خشک محصول و بهبود گل دهی در گیاهان میشود.
تحقیقات نشان داده است که مخلوط کود ورمیکمپوست با کود گیاهی خاک و پیت در مقایسه با استفاده کود ورمی به تنهایی عملکرد بهتری در عوامل رشد درگیاهان داشته است. گیاهانی که از کود ورمی کمپوست تغذیه می کنند دارای ارتفاع بلندتر و رشدی سریعتر می باشند. بر اساس تحقیقی استفاده از ورمی کمپوست در مقادیر کمتر در رشد و نمو گیاهان تاثیر بیشتری دارد
با توجه به اهمیت کود آلی ورمی کمپوست و زیره سبز درطب گیاهی و نبود اطلاعات کافی در خصوص کشت این گیاه در منطقه میانه، این آزمایش به منظور بررسی اثر سطوح کود ورمی کمپوست و کود نیتروژن برروی رشد زیره درگلخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه اجراء خواهد شد، تا ضمن تعیین تاثیر کود ورمی کمپوست بررشد زیره و مناسب ترین سطح کود ورمی کمپوست ونیتروژن بر روی رشد و عمکرد دانه و اسانس آن مشخص شود.
مواد و روشها
آزمایش در مرکزتحقیقات قزوینبه صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 12 تیمار در 4 تکرار انجام شد. در این بررسی 3 مقدار مختلف کود ورمی کمپوست 10 - و20 و30 درصد حجم گلدان ها - با 4 سطح کود اوره 0 - و50 و100 و150 کیلوگرم در هکتار - مورد ارزیابی قرار گرفت. در این آزمایش از گلدان هایی به ابعاد 25×25 سانتی متر از جنس یونولیت استفاده شد، بدین ترتیب که ابتدا گلدان ها با حجم مشخصی از پرلیت و ورمی کمپوست پر شده و پس از مخلوط کردن کشت در عمق 1/5 سانتی متری و اولین آبیاری بلافاصله بعداز کاشت صورت گرفت.
کود نیتروژنه بر اساس نتایج تجزیه خاک پس از جوانه زدن بذور با آب ترکیب شده و به گلدان ها بر اساس میزان تعریف شده اضافه شد. بعد از اتمام مرحله رویشی، بوته های زیره را از گلدان خارج کرده و پرلیت های چسبیده به ریشه با آب مقطر شستشو داده شد.
ارتفاع ساقه برای هر یک از بوتهها، جداگانه اندازه گرفته شده و سپس میانگین گیریی شد. میانگین تعداد دانه در 10 بوته مورد آزمایش اندازه گیری و یادداشت برداری شد. در آزمایشگاه به وسیله ترازوی دیجیتالی موجود - بادقت 0/001 گرم - وزن تر اندامهای هوایی هر یک از بوتههای مربوط به گلدان به طور جداگانه اندازهگیری و میانگین آنها محاسبه شد. به منظور اندازه گیری وزن هزار دانه، تعداد 400 عدد بذر از هر تیمار در آزمایشگاه توسط دستگاه بذر شمار شمارش شده و سپس توسط ترازوی دیجیتالی با دقت 0/001 گرم توزین و از روی آن وزن هزاردانه محاسبه شد.
از تقسیم عملکرد اقتصادی بر عملکرد بیولوژیکی حاصل گردید و به صورت درصد بیان شد بعد از برداشت، خشک کردن دانه ها در سایه تا رطوبت 11-12 درصد انجام شد. استحصال اسانس دانه به روش تقطیر با بخار آب و با استفاده از سولفات سدیم بدون آب و دی اتیل اتر انجام شد. در مرحله نهایی ماده به دست آمده مربوط به هر تیمار توزین و ثبت شد.
در نهایت در این تحقیق بررسی و تجزیه واریانس با استفاده از نرمافزار SAS و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال یک درصد انجام شد و پس از مقایسه میانگین نمودارهای مربوطه توسط نرمافزار Excel رسم گردید.
نتایج و بحث
ارتفاع بوته
باتوجه به جدول تجزیه واریانس صفات اثر تیمارهای ورمی کمپوست و مقدار کود نیتروژن بر ارتفاع بوته در سطح احتمال 1 درصد معنی دار گردید. در حالیکه اثرات متقابل ورمی کمپوست و مقدار کود ازت بر این صفت معنی دار نبود. نتایج مقایسه میانگین صفات طبق جدول1، نشان داد که اثر سطوح مختلف ورمی کمپوست باعث افزایش ارتفاع بوته می شود.
بطوریکه با مقدار 30 درصد ورمی کمپوست بیشترین ارتفاع بوته بدست آمد. نتایج این تحقیق در مورد تاثیر ورمی کمپوست بر افزایش ارتفاع با نتایج بدست آمده بر روی بادمجان ، بابونه و گوجه فرنگی - Gajalakshmi and Abbasi, 2002 - مطابقت دارد. می توان نتیجه گرفت که احتمالا خواص شیمیایی و فیزیکی هیومیک اسید موجود در ورمی کمپوست، از طریق افزایش ظرفیت نگهداری عناصر غذایی و افزایش هورمون های تنظیم کننده رشد و همچنین افزایش فعالیت میکرو ارگانیسم ها باعث افزایش تجمع نیتروژن توسط گیاه می شود و با افزایش نیتروژن، رشد گیاه و از جمله ارتفاع ساقه آن افزایش می یابد.
مطابق جدول مقایسه میانگین صفات سطوح مختلف کود نیتروژن بر ارتفاع بوته اثر افزایشی داشته و با مقدار 150 کیلو گرم ازت خالص بیشترین ارتفاع بوته حاصل گردیددر حالی که اثر100 کیلو گرم کود نیتروژن بر ارتفاع بوته اختلاف معنی داری را نشان نداد - جدول . - 1 افزایش ارتفاع احتمالا به دلیل فراهمی بیشتر عناصر غذایی به ویژه نیتروژن می باشد که رشد گیاه را تسریع نموده است.
جدول .1 مقایسه میانگینهای اثر ورمی کمپوست و مقدار کود ازت در زیره سبز.
بیوماس
با توجه به جدول تجزیه واریانس صفات اثر مقدارکود ازت و اثرات متقابل ورمی کمپوست و مقدارکود ازت بر بیوماس معنی دار گردید. در حالیکه اثر سطوح مختلف کود ورمی کمپوست بر این صفت معنی دار نبود. نتایج مقایسه میانگین صفات - جدول - 1 نشان داد، که با افزایش سطوح مختلف ازت مقدار بیوماس تقریبا روندی افزایشی داشته است بطوریکه کمترین بیوماس در تیمار شاهد و بیشترین مقدار این صفت در تیمار 100 کیلوگرم کود ازت با 3/40 تن در هکتار مشاهده گردید. کاربرد تمامی کودهای ازته، وزن اندام های رویشی گیاهان را افزایشمی دهد که این مساله از معایب عمده مصرف کودهای ازته در شرایط دیم بشمار می رود، زیرا که در اینصورت راندمان استفاده از آب توسط گیاه کاهش می یابد
