بخشی از مقاله
مقدمه
فعالیت های کشاورزی و دامپروری حجم زیادی از مواد زاید آلی ایجاد میکند که رها سازی آنها در محیط با آلودگی محیط زیست و اشغال فضا همراه است. هزینههای بالای دفن زباله باعث شده که در کشورهای پیشرفته تمایل به تهیه کمپوست واستفاده از آن در اراضی کشاورزی افزایش یابد
به هر محصولی که تحت فرآیند کمپوست شدن که همان پایداری ترکیبات آلی تحت شرایط هوازی و تولید حرارت بر اثر فعالیت ریز جانداران است می توان کمپوست اطلاق کرد - آنون، . - 1999 در خاکهای با ماده آلی کم کاربرد کمپوست آلی برای افزایش ماده آلی خاک توصیه میشود که به دنبال آن کیفیت خاک بهبود یافته وحفظ می-شود
ورمیکمپوست در حقیقت شامل فضولات کرمهای خاکی، مواد آلی که بطور جزیی تجزیه شدهاند، کپسولهای تخم کرمهای خاکی، کرمهای خاکی و سایر ریز جانداران باشد. فضولات کرمهای خاکی محصول جانبی طبیعی کرمهای خاکی است که از نظر مواد غذایی مورد نیاز گیاهان غنی بوده و به عنوان بهترین ماده بهساز تواند به کار رود
باز گرداندن بقایا به خاک نه تنها فرصتی برای جبران هدر رفت مواد خاک در اثر کشت و کار فراهم می کند بلکه منبع ارزشمندی از عناصر غذایی از جمله نیتروژن می باشد - داناهو، . - 1998 با توجه به این که تحقیقی در سطح استان در خصوص مقایسه تاثیر ورمی کمپوست، کمپوست و بقایای گیاهی در شرایط مزرعه ای بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام نگرفته است لذا این تحقیق در یکی از مزارع اطراف شهر اردبیل به مرحله اجرا در آمد.
مواد و روشها
این تحقیق به منظور بررسی اثرات نوع و مقدار مصرف مواد اصلاح گر آلی در شرایط مزرعه ای در یکی از مزارع اطراف شهر اردبیل در پاییز سال 1391 به مرحله اجرا در آمد. طرح آزمایشی فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی بوده که در آن نوع ماده اصلاح گر به عنوان فاکتور اصلی - کمپوست کود گاوی، ورمی کمپوست کود گاوی و بقایای لوبیا چیتی - و میزان مصرف آنها 0 - ، 20 و 40 تن در هکتار - در سه تکرار در نظر گرفته شد.
خصوصیات شیمیایی نمونه های خاک برداشت شده از کرتهای آزمایشی در زمانهای مختلف شامل pH, EC, OC وفسفر و پتاسیم قابل جذب اندازه گیری شد. برای بررسی تاثیر نوع و میزان مصرف مواد اصلاح گر آلی بر خصوصیات شیمیایی خاک و همچنین تاثیر زمان نمونه برداری بر آنها از مقایسه میانگین با آزمون دانکن با نرم افزار SAS استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس برای بیان تاثیر زمان، نوع و سطح مواد اصلاحی آلی نشان داد که اثر زمان بر هدایت الکتریکی و کربن آلی خاک در سطح 1 درصد، اثر نوع کود بر کربن آلی خاک، فسفر قابل جذب خاک و پتاسیم قابل جذب خاک در سطح 1 درصد و اثر متقابل 3 جانبه زمان، نوع و سطح کود بر هدایت الکتریکی خاک در سطح 1 درصد معنی دار بود - جدول . - 1
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس برای بیان تاثیر زمان، نوع و سطوح مواد اصلاحی آلی بر خصوصیات شیمیایی خاک
نتایج مقایسه میانگین برای اثرات متقابل زمان، نوع و سطح مواد اصلاحی آلی بر هدایت الکتریکی خاک نشان داد که بیشترین هدایت الکتریکی در تیمار 40 تن کمپوست در هکتار در زمان 1 ماه مشاهده شد که از نظر آماری با تیمارهای 40 تن لوبیا در زمان 1 ماه و 40 تن ورمی کمپوست در زمان 2 ماه تفاوت معنی داری نداشت - شکل . - 1 این نتایج با نتایج روغنیان و همکاران - 2012 - که گزارش نمودند کاربرد کمپوست زباله باعث افزایش EC خاک شد و علت آن را مقدار زیاد کلسیم ، منیزیم و کلر در آن دانستند مطابقت دارد.
شکل -1 تاثیر زمان نمونه برداری، نوع و سطح مواد اصلاحی بر هدایت الکتریکی خاک.
نتایج مقایسه میانگین با آزمون دانکن نشان داد که بیشترین میزان کربن آلی خاک در تیمار بقایای لوبیا به دست آمد که از نظر آماری با تیمار کمپوست کود گاوی یکسان بود. کمترین میزان این صفت مربوط به تیمار شاهد بود - شکل . - 2 این نتایج با نتایج داناهو - 1998 - که نشان دادند کاربرد بقایای لوبیا باعث افزایش کربن آلی خاک می شود مطابقت داشتند. همچنین بیشترین میزان کربن آلی خاک در زمان شش ماه به دست آمده است و کمترین میزان مربوط به یک ماه اول بود که از نظر آماری تفاوت معنی داری با سه ماه نداشت. جمله شیرانی - 2002 - گزارش نمود مصرف کود دامی در نواحی مرکزی ایران در طول زمان به مدت دو سال باعث افزایش مواد آلی خاک شد.
شکل -1-2 تاثیر نوع مواد اصلاحی و زمان بر کربن آلی خاک - % - .
بیشترین میزان فسفر قابل جذب خاک مربوط به تیمار ورمی کمپوست کود گاوی به دست آمد و کمترین میزان آن مربوط به تیمار شاهد بود که از نظر آماری با تیمار کمپوست کود گاوی و تیمار بقایای لوبیا تفاوت معنیداری نداشت شکل . - 3 - قانشیام و همکاران - 2010 - گزارش کردند که فسفر قابل استفاده بعد از برداشت نخود سبز در تیمار ورمیکمپوست نسبت به خاک شاهد افزایش یافت. بیشترین میزان پتاسیم قابل جذب خاک مربوط به تیمار کمپوست کود گاوی به دست آمد و کمترین میزان آن مربوط به تیمار شاهد بود که از نظر آماری با تیمار ورمی کمپوست کود گاوی و تیمار بقایای لوبیا تفاوت معنی داری نداشت. باسکر و همکاران - 1993 - گزارش کردند که قابلیت استفاده پتاسیم بطور معنی داری بعد از فعالیت کرمهای خاکی در خاک افزایش مییابد که دلیل آن باید تغییر توزیع پتاسیم بین شکلهای غیر تبادلی به تبادلی باشد.
