بخشی از مقاله
مقدمه
شوري خاك و آب یکی از اصلی ترین عوامل محدود کننده ي رشد گیاهان در نواحی خشک و نیمه خشک دنیا محسوب می شود - حجازي مهریزي و همکاران . - 1390 در شرایط شوري، وجود غلظت بالاي یون هاي سدیم و کلر در محلول خاك، آثار مخربی بر فعالیت یون هاي مورد نیاز گیاه گذاشته و طی آن گیاه مستعد متحمل خسارات ناشی از آثار اسمزي و سمیت بعضی از یون ها می شود. در این شرایط حلالیت عناصر کم مصرف ممکن است افزایش یا کاهش یابد و یا هیچ تغییري نکند
ذرت جزء گیاهان نیمه حساس به شوري به شمار می رود و تحت شرایط شوري متوسط خسارت شدیدي در عملکرد آن حاصل می شود. نتایج برخی از مطالعات نشان داده است که مصرف روي اثر مثبتی در ایجاد تعادل یونی و افزایش تحمل به شوري در گیاه داشته است . - Grattan and Grieve 1999 - بر این اساس هدف از این پژوهش بررسی تاثیر سطوح کود روي بر غلظت عناصر کم مصرف تحت شرایط آبیاري با آب شور می باشد.
مواد و روشها
به منظور مشخص کردن وضعیت عناصر غذایی خاك، سایر پارامترهاي لازم و توصیه کودي، به صورت زیگزاگی از سه نقطه یک مزرعه ذرت از عمق 0-30 سانتی متري خاك در منطقه کازرون نمونه برداري به عمل آمد، این خاك در تاکسونامی خاك با نام Coarse Loamy, Mixed Semi Active, Calcareous, Thermic, Typic Torrifluvents شناخته می شود.
ابعاد آماري طرح عبارت بودند از سه سطح شوري آب آبیاري 0/6 - ، 3 و 6 دسی زیمنس بر متر - و هفت سطح روي از منبع سولفات روي 23 درصد 0 - ، 10، 20 و40 میلی گرم روي در کیلوگرم به طریق خاکی و 1، 1/5 و 2 گرم روي بر لیتر به صورت برگپاشی - ، که بصورت فاکتوریل و در قالب بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. در مورد تیمارهاي مصرف خاکی روي، تیمارهاي مورد نظر با خاك گلدان ها قبل از کاشت به خوبی مخلوط شد.
در هر گلدان 6 عدد بذر ذرت علوفه اي - رقم - ZP 677 در عمق 2 سانتی متري سطح خاك کاشته شد. تا زمان اعمال تیمارهاي تنش شوري، آبیاري با آب شهري براي تمام گلدانها انجام گرفت. اولین نوبت آبیاري بعد از اتمام کشت و به میزان 800 میلی لیتر به گلدانها داده شد. لازم به ذکر است که دوره آبیاري هر 3 روز یکبار به میزان 800 میلی لیتر قبل از آبشویی و 1000 میلی لیتر در زمان آبشویی - آبشویی گلدانها همزمان با آغاز تنش شوري انجام شد - انجام پذیرفت.
پس از اینکه گیاه به مرحله 4 برگی یا 10 سانتی متري رسید، گیاهان را به گونه اي که در تمام سطح گلدان یک اندازه باشند به 2 گیاه تنک کرده و برگپاشی کود روي اعمال شد. پس از گذشت 1 هفته از برگپاشی تنش شوري اعمال شد. . آبیاري با آب با شوري کم و سپس تا سرحد شوري مورد نظر براي تمام گلدانها به جز تیمار شاهد انجام گرفت تا گیاهچه ها مورد شوك شدید شوري قرار نگیرند. آزمایش تا 2 ماه پس از جوانه زدن گیاه ادامه یافت. در طی این مدت نیاز آبشویی 25 درصد اعمال شد.
در هنگام برداشت، قسمت هوایی گیاه ذرت علوفه اياز سطح خاك کف بر شده و به آزمایشگاه منتقل شد سپس نمونه هاي گیاهی با آب مقطر شستشو، بخش هوایی گیاهان تیمارهاي مختلف به صورت جداگانه در پاکت هاي کاغذي قرار داده و در دماي 68 درجه سلسیوس به مدت 72 ساعت در آون تهویه دار خشک شدند. نمونه هاي خشک گیاه ابتدا آسیاب شده و پس از سوختن کامل در کوره با دماي 550 درجه سانتی گراد، اسنخراج یونها با استفاده از کلریدریک اسید 2 نرمال با روش خاکستر خشک - Dry ashing - و تهیه محلول هاي حاوي یونها انجام گرفت. همچنین غلظت عناصر کم مصرف بر اساس روش - 1979 - Lindsay بر روي عصاره گیاه، انجام گرفت.
نتایج و بحث
غلظت روي در شاخساره گیاه بطور معنی داري با افزایش شوري آب آبیاري افزایش یافت، بطوري که این پدیده در تیمار شاهد - بدون کود روي - نیز قابل مشاهده است - جدول Grattan . - 1 و - 1999 - Grieve افزایش غلظت روي در گوجه فرنگی، سویا، کدو، ذرت، جو و لوبیا را در شرایط شور به محدود شدن رشد قسمت هاي هوایی نسبت داده اند. در کلیه سطوح شوري آب آبیاري، استفاده از روي بصورت مصرف خاکی و محلولپاشی سبب افزایش معنی دار غلظت روي در شاخساره ذرت شده است - جدول . - 1 بطوریکه در آب با شوري 0/6، 3 و 6 دسی زیمنس بر متر در بین مصارف خاکی، مصرف40 میلی گرم بر کیلوگرم و در بین مصارف محلولپاشی، مصرف 2 گرم بر لیتر، غلظت روي را در شاخساره بیش از بقیه تیمارها افزایش دادند. نتایج مشابهی توسط احمدي و همکاران - 1385 - و Saleh و - 2008 - Maftoun گزارش شده است.
با افزایش شوري آب آبیاري غلظت آهن در شاخساره گیاه بطور معنی داري کاهش یافت - جدول . - 1 این نتیجه با نتایج Alpaslan - 1999 - مشابه است. Grattan و - 1999 - Grieve اظهار داشتند رابطه بین شوري و عناصر کم مصرف پیچیده است و شوري می تواند غلظت عناصر کم مصرف را کاهش یا افزایش داده و یا اثري بر آن نداشته باشد. Hu و - 2001 - Schmidhalter گزارش کردند غلظت آهن در جو و ذرت کاهش و در نخود، برنج و گوجه فرنگی افزایش می یابد.
همچنین استفاده از سولفات روي بصورت مصرف خاکی و محلولپاشی سبب افزایش معنی دار غلظت آهن در شاخساره ذرت شده است - جدول . - 1 در آب غیرشور، مصارف خاکی کود روي غلظت آهن را در شاخساره افزایش دادند، اما این افزایش نسبت به تیمار شاهد و نسبت به هم معنی دار نبود. در بین مصارف محلولپاشی، مصرف 2 گرم بر لیتر غلظت آهن را بیش از بقیه تیمارها افزایش دادد. در شوري 3 و 6 دسی زیمنس بر متر، در بین مصارف خاکی مصرف 20 میلی گرم بر کیلوگرم و در بین مصارف محلولپاشی، مصرف 2 گرم بر لیتر غلظت آهن را بیشتر از بقیه تیمارها افزایش دادند.
نتایج مشابهی توسط احمدي و همکاران - 1385 - گزارش شد. غلظت منگنز در شاخساره ذرت با افزایش شوري آب آبیاري افزایش یافت - جدول Hu . - 1 و - 2001 - Schmidhalter گزارش کردند شوري غلظت عناصر کم مصرف را در گیاه بسته به نوع گونه گیاهی و سطح شوري و نوع آن تغییر می دهد. همچنین آنان بیان داشتند شوري غلظت منگنز را در اندام هوایی جو، گوجه فرنگی و برنج افزایش و در ذرت کاهش می دهد.
جدول -1 تأثیر شوري آب آبیاري و سطوح روي بر غلظت روي، آهن، منگنز و مس در شاخساره ذرت علوفه اي
در هر ستون و ردیف میانگین هاي داراي حروف مشترك لاتین بزرگ در سطح احتمال %5 آزمون دانکن اختلاف معنی دار ندارند. اعداد داراي حروف مشترك لاتین کوچک در سطح احتمال %5 آزمون دانکن اختلاف معنی دار ندارند.
با افزایش مصرف روي بصورت خاکی و محلولپاشی، غلظت منگنز در شاخساره ذرت روند مشخصی نداشت - جدول. - 1 بطور کلی بجز تیمار 10 میلی گرم بر کیلوگرم مصرف خاکی روي که سبب کاهش معنی دار غلظت منگنز شد، بقیه تیمارها تغییرات معنی داري نداشتند.
احمدي و همکاران - 1385 - گزارش کردند که در شرایط تنش شوري تأثیر مصرف روي بر غلظت منگنز از روند خاصی پیروي نکرد، که با نتیجه این پژوهش مشابه است. با افزایش شوري آب آبیاري غلظت مس شاخساره نسبت به شاهد افزایش یافت - جدول Turan . - 1 و همکاران - 2008 - عنوان کردند که مقدار مس در گیاه متفاوت بوده که تحت تنش شوري در بعضی ارقام سویا باعث افزایش مس و در برخی دیگر باعث کاهش مس می گردد
