بخشی از مقاله
مقدمه
شوري خاك و آب یکی از اصلی ترین عوامل محدود کننده ي رشد گیاهان در نواحی خشک و نیمه خشک دنیا محسوب می شود یکی از دلایل شوري خاك کمبود بارندگی و کاهش منابع آب با کیفیت مطلوب است
کاهش منابع آب مهم ترین عامل محدود کننده تولیدات کشاورزي است، ولیکن رشد روز افزون جمعیت و به دنبال آن نیاز به تولید مواد غذایی بیشتر لزوم بهره برداري از منابع آب و خاك شور را به عنوان گامی مهم در افزایش تولید و بهبود وضعیت اقتصادي- اجتماعی مطرح می نماید. ذرت از جمله محصولاتی است که نیاز آبی بالایی دارد، همچنین ذرت محصولی نیمه حساس به شوري به شمار می رود.
همان طور که عنوان شد، شوري باعث کاهش عملکرد و رشد گیاهان زراعی می گردد. یکی از راهکارهاي کاهش افت عملکرد محصولات زراعی در شرایط تنش شوري مدیریت تغذیه گیاه، از جمله استفاده از عناصر کم مصرف به ویژه روي است. در میان گیاهان زراعی ذرت از جمله گیاهانی است که بیشترین حساسیت را به کمبود روي به دلیل نیازهاي بیوشیمیایی دارد
گزارش شده است که مصرف کودهاي روي براي انسجام غشاء سلولی ضروري بوده و افزایش غلظت خارجی این عنصر احتمالا می تواند اثر منفی NaCl را با محدود نمودن جذب سدیم و کلر و یا انتقال این عناصر را در داخل گیاه کاهش دهد
با توجه به اهمیت اقتصادي ذرت علوفه اي، گستردگی سطح خاکهاي آهکی که عمدتا با کمبود روي مواجه می باشند، بروز پدیده خشکسالی در چند سال اخیر و کمبود منابع آب شیرین در کشور ، لزوم بهره برداري از آبهاي نامتعارف از جمله منابع آب شور را در تولید محصولات زراعی مطرح کرده است. همچنین، با توجه به کمبود مطالعات در خصوص مصرف روي در تولید ذرت تحت تنش شوري، انجام این آزمایش اطلاعات مفیدي را در اختیار ذرت کاران قرار خواهد داد.
مواد و روشها
به منظور مشخص کردن وضعیت عناصر غذایی خاك، سایر پارامترهاي لازم و توصیه کودي، به صورت زیگزاگی از سه نقطه یک مزرعه ذرت از عمق 0-30 سانتی متري خاك در منطقه کازرون نمونه برداري به عمل آمد، این خاك در تاکسونامی خاك با نام Coarse Loamy, Mixed Semi Active, Calcareous, Thermic, Typic Torrifluvents شناخته می شود.
ابعاد آماري طرح عبارت بودند از سه سطح شوري آب آبیاري 0/6 - ، 3 و 6 دسی زیمنس بر متر - و هفت سطح روي از منبع سولفات روي 23 درصد 0 - ، 10، 20 و40 میلی گرم روي در کیلوگرم به طریق خاکی و 1، 1/5 و 2 گرم روي بر لیتر به صورت برگپاشی - ، که بصورت فاکتوریل و در قالب بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. در مورد تیمارهاي مصرف خاکی روي، تیمارهاي مورد نظر با خاك گلدان ها قبل از کاشت به خوبی مخلوط شد. در هر گلدان 6 عدد بذر ذرت علوفه اي - رقم - ZP 677 در عمق 2 سانتی متري سطح خاك کاشته شد.
تا زمان اعمال تیمارهاي تنش شوري، آبیاري با آب شهري براي تمام گلدانها انجام گرفت. اولین نوبت آبیاري بعد از اتمام کشت و به میزان 800 میلی لیتر به گلدانها داده شد. لازم به ذکر است که دوره آبیاري هر 3 روز یکبار به میزان 800 میلی لیتر قبل از آبشویی و 1000 میلی لیتر در زمان آبشویی - آبشویی گلدانها همزمان با آغاز تنش شوري انجام شد - انجام پذیرفت.
پس از اینکه گیاه به مرحله 4 برگی یا 10 سانتی متري رسید، گیاهان را به گونه اي که در تمام سطح گلدان یک اندازه باشند به 2 گیاه تنک کرده و برگپاشی کود روي اعمال شد. پس از گذشت 1 هفته از برگپاشی تنش شوري اعمال شد. . آبیاري با آب با شوري کم و سپس تا سرحد شوري مورد نظر براي تمام گلدانها به جز تیمار شاهد انجام گرفت تا گیاهچه ها مورد شوك شدید شوري قرار نگیرند.
آزمایش تا 2 ماه پس از جوانه زدن گیاه ادامه یافت. در طی این مدت نیاز آبشویی 25 درصد اعمال شد. در هنگام برداشت، قسمت هوایی گیاه ذرت علوفه اي از سطح خاك کف بر شده و به آزمایشگاه منتقل شد. با توزین آن وزن تر گیاه بدست آمد. سپس نمونه هاي گیاهی با آب مقطر شستشو، بخش هوایی گیاهان تیمارهاي مختلف به صورت جداگانه در پاکت هاي کاغذي قرار داده و در دماي 68 درجه سلسیوس به مدت 72 ساعت در آون تهویه دار خشک شدند. نمونه هاي خشک گیاه ابتدا آسیاب شده و پس از سوختن کامل در کوره با دماي 550 درجه سانتی گراد، اسنخراج یونها با استفاده از کلریدریک اسید 2 نرمال با روش خاکستر خشک - Dry ashing - و تهیه محلول هاي حاوي یونها انجام گرفت. همچنین غلظت یون هاي سدیم، کلر بر اساس روش - 1982 - Wolf بر روي عصاره گیاه، انجام گرفت.
نتایج و بحث
عملکرد نسبی گیاه برابر نسبت وزن خشک گیاه در هر تیمار کودي و شوري آب آبیاري بر وزن خشک تیمار شاهد - بدون کود و آب غیرشور - می باشد. معادلات رگرسیونی بین عملکرد نسبی گیاه و غلظت سدیم شاخساره در جدول 1 ارائه شده است. مطابق با معادلات رگرسیونی ارائه شده عملکرد نسبی ذرت علوفه اي با افزایش غلظت سدیم شاخساره در سطوح مختلف کود روي کاهش یافت.
همچنین با افزایش مصرف خاکی و محلولپاشی روي، شیب معادله هاي ارائه شده کندتر است. بر اساس این معادلات Na در %50 عملکرد نسبی خشک ذرت علوفه اي براي سطوح مختلف کود روي محاسبه گردید - جدول . - 1 مقایسه این مقادیر نشان می دهد که با افزایش میزان مصرف کود روي به صورت خاکی و یا برگپاشی، Na براي %50 کاهش عملکرد نسبی نیز بطور قابل ملاحظه اي نسبت به شاهد افزایش می یابد، به طوریکه Na براي %50 کاهش عملکرد نسبی از 2/1 درصد در شاهد به 4/1 درصد افزایش یافت - جدول . - 1
این نتایج نشان می دهند که مصرف روي بصورت خاکی و محلولپاشی تحمل گیاه را نسبت به افزایش سدیم شاخساره ذرت علوفه اي را افزایش می دهد. ارتباط عملکرد نسبی گیاه با کلر شاخساره در سطوح مختلف کود روي در جدول 2 ارائه شده است. مطابق با معادلات رگرسیونی ارائه شده، عملکرد نسبی ذرت علوفه اي با افزایش غلظت کلر شاخساره در سطوح مختلف کود روي کاهش یافت
جدول -1 ارتباط عملکرد نسبی خشک ذرت علوفه اي - درصد - و غلظت سدیم شاخساره - درصد -
جدول -2 ارتباط عملکرد نسبی خشک ذرت علوفه اي - درصد - و غلظت کلر شاخساره - درصد -
همچنین با افزایش مصرف خاکی و محلولپاشی روي، شیب معادله هاي ارائه شده کندتر است. بر اساس این معادلات Cl در %50 عملکرد نسبی خشک ذرت علوفه اي براي سطوح مختلف کود روي محاسبه گردید - جدول . - 2 مقایسه این مقادیر نشان می دهد که با افزایش میزان مصرف کود روي به صورت خاکی و یا برگپاشی، Cl براي %50 کاهش عملکرد نسبی نیز بطور قابل ملاحظه اي نسبت به شاهد افزایش می یابد،
