بخشی از مقاله
خلاصه
مطالعه حاضر به منظور بررسی ارتباط میان غلظت عناصر مس،آهن،مولیبدن،روی و گوگرد خاک و علوفه در شهرستان مسجدسلیمان انجام گرفت. تعداد 4 نمونه خاک، 4 نمونه علوفه مرتعی از 4 روستای شهرستان مسجدسلیمان نمونه برداری شد و پس از آماده سازی اولیه به مرکز مطالعات مواد معدنی زرآزما ارسال شدند. نمونه های خاک توسط دستگاه ICP-OES آنالیز و غلظت عناصر اندازه گیری شد. غلظت عناصر نمونههای علوفه، پس از هضم در اسید کلریدریک و اسید نیتریک و آمادهسازی به وسیله مایکروویو، با دستگاه ICP-MS اندازه گیری شدند.
میانگین مقادیر گوگرد، آهن، مولیبدن، روی و مس خاک مناطق مورد بررسی به ترتیب 470 130، 17772/7 5489، 0/96 0/15، 48/75 13/3 و 19 4/5 تعیین گردید. مقایسه این مقادیر با استاندارد بینالمللی و مطالعات مشابه، نشان داد که همه عناصر مورد بررسی خاک در محدوده طبیعی قرار دارند. مقایسه میانگین عناصر مورد بررسی در علوفه با مقدار بحرانی و سایر تحقیقات نشان داد که آهن، بالاتر از حد استاندارد بینالمللی و مقدار بحرانی آن در علوفه میباشد. در حالی که میانگین مقدار گوگرد، مس، مولیبدن و روی علوفه مناطق تحت بررسی در محدوده طبیعی قرار داشت.
میانگین نسبت مس به مولیبدن علوفه در این بررسی نیز 29/6 23/6 بدست آمد.نتایج نشان داد، به رغم اینکه مقدار مس علوفه در کمترین حد طبیعی 1/5 - 6/2 میلیگرم/ کیلوگرم - قرار دارد، به دلیل طبیعی بودن مقادیر گوگرد و مولیبدن خاک و علوفه، کمبود مس در گوسفندان منطقه وجود نخواهد داشت. اما به رغم وجود مقادیر طبیعی روی، بواسطه بالا بودن آهن خاک و علوفه و کاهش زیستدسترس پذیری روی، احتمال کمبود روی گوسفندان وجود دارد.
مقدمه:
خاک به مجموعه فعالی گفته می شود که در سطح زمین، از اثر مشترک آب و هوا و موجودات زنده - گیاهان و جانوران - ، در طول زمان و پس از تکامل تدریجی به وجود می آید و نقش مهمی در تمام جنبههای محیطزیست و وجود انسان دارد،خاک مخلوط پیچیده ای از مواد معدنی، آلی و موجودات زنده است که یکی از منابع ارزشمند طبیعت میباشد و در حدود 96 درصد غذای مورد نیاز انسان از آن تامین می گردد . در نبود خاک سالم حیات نیز روی کره زمین امکانپذیر نخواهد بود.
خاک در فیلترکردن، بافری کردن و نیز ذخیره و انتقال عناصر نقش دارد. - Kareem, 2013 - میزان عناصر موجود در محصولات گیاهی، در وحله اول به مقدار آنها در خاک، سپس گونه گیاه، شرایط زهکشی و نیز pH خاک بستگی دارد.
خاک حاوی عناصر حیاتبخشی میباشد و غلظت این عناصردر خاک هر منطقه بسیار حائز اهمیت است..تاثیرات برهمکنش بین عناصر خاک و ارگانیسمهای زنده و فرایندهای انتقال عناصر بسیار مهم هستند.تعیین غلظت عناصر خاک فاکتور مهمی است که نشاندهندهی شرایط محیطی در یک منطقه خاص میباشد.
از بین عوامل محیطی، خاک یکی از مهمترین منابع تامین کننده عناصر مغزی گیاه است از این رو منبع اولیه انواع عناصری میباشد که در علوفه وجود دارند.عناصر موجود در علوفه به طور مستقیم وارد بدن دام میشوند و کمبود یا غلظت بیش از حد مجاز آن ها در دام باعث ایجاد بیماری و در خطرا افتادن سلامت دامها میگردد.
از آنجا که فلز سنگین یکی از آلاینده های پایدار غیرقابل تجزیه بیولوژیکی است که می تواند در محیط زیست به آب و خاک وارد شود و از آنجا جذب گیاه شده و بدین ترتیب وارد زنجیره غذایی شود، بنابراین برای هرکدام از فلزات سنگین حدی تعیین شده است که بالاتر از آن می تواند سمی و خطرناک باشد ؟در واقع به علت پایداری زیست محیطی فلزات سنگین و نیز افزایش استفاده از این مواد ، امروزه مشکل آلودگی حاصله از آنها تبدیل به یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی بشر شده است.
تحرک این فلزات در خاک کم بوده و به لایه های زیرین خاک، انتقال نمییابند .بنابراین با افزایش غلظت این عناصر به خاک، آنها در لایه سطحی خاک و حداکثر عمق 30 سانتی متری تجمع مییابد و بنابراین بیشتر در معرض جذب و انتقال به گیاه قرار میگیرند - شیرانی، . - 1387 بیماریزایی برخی عناصر تنها ناشی از افزایش بیش از حد آستانه آنها در محیط زیست نمیباشد، بلکه کمبود این عناصر در رژیم غذایی نیز اثرات مخربی بر سامانههای زیستی مختلف داشته و موجب بروز بیماریهای مختلفی خواهد شد.
علوفه عناصر خود را مستقیما از خاک گرفته و پس از مصرف توسط دام و خورده شدن دام به وسیله انسان به طور غیر مستقیم عناصر را به بدن انسان منتقل میکنند. سازندهای حاضر در یک ناحیه و نحوه پراکنش عناصر گوناگون در این سازندها، نقش بسزایی در چرخه عنصری روی داده در طبیعت ایفا میکند ؟نوع و میزان عناصر و متعاقب آن شیوع ناهنجاری های زیستی در یک منطقه تا حد زیادی از ویژگی های زمین شناسی و زمین شیمی ناحیه ای تأثیر می پذیرد ؟
این شهر در میان کوههای زاگرس به ارتفاع متر از سطح دریا و در کیلومتری شهر اهواز واقع شده استپ .وشش گیاهی غالب در مناطق اطرف مسجد سلیمان اکثرا مربوط به جنگل های بلوط و ون در ناحیه زاگرس است مسجد سلیمان از لحاظ اقلیمی دارای آب وهوای نیمه بیابانی است انواع مختلفی از کارست شامل، کارست های در معرض، کارست پوشیده شده توسط خاک، و کارست بین چین های در سنگهای تبخیری سازند گچساران و سیما های کارستی از قبیل کارن، دره خشک، غار، شکاف های انحلالی و غیره در سازندهای آهکی و گچی منطقه قابل مشاهده می باشند.
روستاهای رضا آباد و امیر آباد، از توابع بخش مرکزی شهرستان مسجد سلیمان است،این روستا در دهستان تل بزان قرار دارد. گلگیر در 45 کیلومتری مسجدسلیمان واقع است و از پل سی میلی تا شهرستان هفتگل 15 کیلومتر و تا شهرستان رامهرمز حدود 40 کیلومتر و به عبارتی دیگر گلگیر از طرف جنوب شرق به شهرستان های هفتگل و رامهرمز و از طرف شمال شرق به شهرستان ایذه و از سوی غرب به شهرستان مسجد سلیمان و از جانب غرب و جنوب غرب به منطقه نفت سفید و شهرستان شوشتر منتهی می شود.از ویژگی های این روستا، همجواری با کارخانه سیمان کارون، مجاورت در پناه کوه آسماری، برخورداری از چشمه های آب درمانی گوگرد، قدمت تاریخی و داشتن حیات وحش است.
آب انجیرک سفلی، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان مسجد سلیمان است. این روستا در دهستان جهانگیری قرار دارد.
مواد و روش کار:
در بررسی حاضر، تعداد 4 نمونه خاک از 4 منطقه مختلف شهرستان مسجد سلیمان - گلگیر، آب انجیر، امیر آباد و رضا آباد - از عمق 5-15 سانتیمتری خاک - وزن هر نمونه 3 کیلوگرم برداشت شده و به آزمایشگاه منتقل شد و به مدت 4 روز در هوای ازاد ازمایشگاه خشک شدند، سپس 100 گرم از نمونه از الک مش0/063 - 230 میلیمتر - عبور داده شدند . تعداد 4 نمونه علوفه بالغ مرتعی که ترکیب همگنی از یونجه و علف گندم بودند - وزن خشک شده هر نمونه 50 گرم - ، چیده و پس از انتقال به ازمایشگاه و خشک شدن به مدت 4 روز در هوای ازمایشگاه پس از بستهبندی در پلاستیک، جهت اندازهگیری مقادیر عناصر مس، گوگرد، آهن، مولیبدن و روی به آزمایشگاه مطالعات مواد معدنی زرازما در تهران ارسال شدند.
آماده سازی و اندازهگیری عناصر مذکور در نمونههای خاک، بر اساس روش هضم قلیایی 1 و با استفاده از دستگاه اسپکترومتر نشر اتمی پلاسمای جفت شده القایی - ICP-OES - 2 به طریق زیر انجام شد
ابتدا مقدار 0/2 گرم از نمونه خاک با 1 گرم از محلول لیتیوم تترابورات در یک بوته پلاتینی 25 سیسی وزن شده و برای مدت 1 ساعت در کوره مافل با دمای 1000 درجه سانتیگراد قرار داده شد. بوتههای پلاتینی پس از ذوب نمونه، از کوره بیرون آمده و داخل بطریهای حاوی اسید نیتریک %5 با حجم 100 سیسی انداخته و تا حل شدن کامل محتویات بوته، تکان داده شدند. پس از حل شدن نمونههای مذاب در اسید نیتریک،غلظت عناصر محلول حاصلمستقیماّ توسط دستگاه ICP-OES - شرکت Varian، کشور استرالیا - اندازه گیری شد.
غلظت عناصر نمونههای علوفه، طبق روش - Kalra and Maynard, 1998 - ، پس از هضم در اسید کلریدریک و اسید نیتریک و آمادهسازی به وسیله مایکروویو، با دستگاه اسپکترومتر جرمی پلاسمای جفت شده القایی - ICP-MS -
