بخشی از مقاله
مقدمه
هدفهای اصلی عملیات سالانهی خاکورزی عبارت اند از ایجاد شرایطی مطلوب و پایدار در خاک که ضمن ایجاد بستر مناسب برای بذر، زمینهی مطلوبی برای تکامل ساقه و ریشه یا غدهی گیاه فراهم کند. علاوه بر این، در انجام این عملیات اختلاط کامل بقایای گیاهی و کودهای مختلف با خاک، سهولت حرکت و کار ماشینهای کاشت و داشت، و نیز مبارزه با عوامل زیانآور برای گیاه مورد نظر است.
به طور خلاصه میتوان ایجاد و حفظ نرمی یا پوکی خاک را مهمترین هدف خاکورزی دانست. - شفیعی، . - 1387 کشاورزان، در مرحله عملیات خاکورزی ثانویه شالیزارها، طی عملیاتی تحت عنوان پادلینگ - گل خرابی، گلآب، شله زنی - خاک را با آب مخلوط می کنند تا ضمن نرم و آماده نمودن زمین برای نشاکاری، تلفات نفوذ آب به خاک را کاهش دهند.
از هدفهای عمده گلخرابی میتوان موارد زیر را نام برد:- 1 تسهیل در عمل نشاکاری، - 2 مبارزه با علفهای هرز، -3 مخلوط کردن یکنواخت کود با خاک، -4 جلوگیری از نفوذ زیاد آب به خاک، -5 تسطیح زمین، -6 تسهیل در جذب عناص ر غذایی خاک توسط ریشه و -7 فراهم نمودن محیط مناسب برای رشد و توسعه ریشه
آماده سازی یک زمین شالیزاری شامل خیساندن، شخم و گلخرابی - پادلینگ - است. گلخرابی - پادلینگ - عمدتا برای کنترل علفهای هرز انجام می شود، همچنین احتباس آب را افزایش داده، نفوذپذیری خاک را کاهش میدهد و زمینه تسطیح زمین برای نشاء را فراهم میکند.
کوکال و سیدهو در بررسیهای سه ساله خود روی یک خاک لوم شنی نشان دادند که با افزایش شدت پادلینگ، سرعت نفوذ آب به خاک بطور معنیداری تا 30 درصد کاهش مییابد.
مواد و روشها
طرح بصورت اسپلیت پلات و بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. در این پژوهش زمین مورد مطالعه تحت دو تیمار اصلی، T1 - بدون شخم - و T2 - با شخم - و چهار تیمار فرعی، P1 - یک بار عبور رتیواتور - ، P2 - دو بار عبور رتیواتور - ، P3 - سه بار عبور رتیواتور - و P4 - چهار بار عبور رتیواتور - قرار گرفت و نمونهها تهیه و اندازهگیریها در آزمایشگاه انجام شد. سطوح مختلف گلخرابی به صورت عملی روی خاک زمین شالیزاری با بافت لوم اعمال و پارامترهای نفوذپذیری خاک در آن اندازهگیری شد.
اندازهگیری نفوذپذیری بهروش سریع
اندازهگیری نفوذپذیری پس از اعمال خاکورزی و گلخرابی صورت گرفت. برای اندازهگیری نفوذ از روش سریع - مخصوص زمینهای شالیزاری - استفاده شد. این روش در اکثر کشورهای آسیایی جنوب شرقی که زراعت برنج در اراضی شالیزاری آنها کشت غالب محسوب می گردد، اجرا میشود.
برای این منظور دستگاهی شامل سیلندر آهنی به قطر داخلی 2 و طول 30 سانتی متر، مخزن آب به حجم 5 لیتر با شیر قطع و وصل و لوله پلاستیکی به قطر داخلی یک سانتیمتر و یک خطکش مدرج به طول 30 سانتی متر که در کنار لوله پلاستیکی کار گذاشته میشود، ساخته شد. در این روش، سیلندر آهنی تا عمق 15 الی 20 سانتی متر داخل خاک نصب گردید و سپس برای ایجاد بالاترین ارتفاع آب در لوله پلاستیکی، آب از مخزن به سمت لوله پلاستیکی هدایت شد. پس از آن شیر مخزن را بسته و افت آب در لو له پلاستیکی نسبت به زمان های مختلف یادداشت شد . نفوذ عمقی آب در خاک با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد :
که در این معادله P مقدار نفوذپذیری - cm/day - ، a سطح مقطع لوله شاخص و مدرج - cm2 - ، A سطح مقطع داخلی استوانه فلزی - cm2 - ، L عمق کوبیده شده استوانه فلزی در نیمرخ خاک - cm - ، : h 1 ارتفاع اولیه سطح آب در لوله شاخص و مدرج نسبت به سطح آب استغراقی در مزرعه - - cm ، در زمان ti، : h 2 ارتفاع سطح آب در لوله شاخص و مدرج نسبت به سطح آب استغراقی در مزرعه - cm - ، در زمان tf و : tn مدت زمان تجمعی از شروع اندازه گیری افت سطح ایستابی در لوله شاخص - s - و برابر با، tf - ti می باشد.
شکل -1 تصویر فرضی برای اندازهگیری نفوذپذیری به روش سریع
پس از اندازهگیریها و ثبت تمامی دادهها، دادهها با استفاده از نرم افزار MSTAT-C مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. مقایسه میانگینها به کمک آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شده و نمودارها به کمک نرمافزار - Excel - ترسیم شدند.
نتایج و بحث
نفوذپذیری
نتایج تجزیه واریانس دادههای حاصل از اندازهگیری نفوذپذیری نشان دهنده تاثیر هر دو عامل خاکورزی و گلخرابی روی نفوذپذیری در سطح 5 درصد بود.
جدول 3، نشان دهنده کاهش نرخ نفوذپذیری در بین تیمارهای فرعی با افزایش سطح گلخرابی میباشد. بطوریکه در هر تیمار اصلی هر چه از P1 - گلخرابی کم - به P4 - گلخرابی بسیار زیاد - پیش میرویم کاهش معنیداری در سطح نفوذپذیری مشاهده میشود که نشانگر کاهش بیشتر تعداد خلل و فرج در تیمار های گلخرابی زیاد است که در نتیجه سبب اختلاف معنیداری در هر تیمار نسبت به تیمار بعد خود شده است.
همانطور که در شکل 2، ملاحظه میشود اختلاف معنیداری در میزان میانگین نفوذپذیری بین دو تیمار اصلی وجود دارد، به طوریکه تیمار بدون خاکورزی با میانگین نفوذپذیری 4/828 میلیمتر بر روز بالاتر از تیمار خاکورزی با میانگین نفوذپذیری 4/262 میلیمتر بر روز قرار گرفته است، که این اختلاف معنیدار به سبب ناپایداری خاکدانهها در تیمار خاکورزی در نتیجه شخم و متعاقب آن عملیات گلخرابی پس از آن میباشد که دو عامل مذکور در برخورد با هم سبب بروز تعداد حداقلی خلل و فرج درشت و حداکثری خلل و فرج ریز میشوند.
شکل 3، نشان دهنده روند نزولی میزان نفوذپذیری در سطوح مختلف گلخرابی است. همانطوری که ملاحظه میشود تیمار P1 بیشترین میانگین نفوذپذیری و تیمار P4 کمترین میانگین نفوذپذیری را دارا هستند. لازم به ذکر است که چهار تیمار گلخرابی در روند کاهشی نفوذ نسبت به هم اختلاف معنیداری نیز دارند. کوکال و سیدهو - - 2004 دریافتند که هر چه به سمت شدتهای بالاتر گلخرابی پیش رویم به دلیل افزایش نسبت خلل و فرج ریز به خلل و فرج درشت میزان نفوذپذیری بطور معنیداری کاهش مییابد.
شکل 4، اثرات متقابل دو تیمار خاکورزی و گلخرابی را بر روی میزان نفوذپذیری نشان میدهد. بطوریکه در شکل4 ملاحظه میشود، در هر تیمار اصلی خاکورزی با افزایش میزان شدت گلخرابی میزان نفوذپذیری کاهش یافته، حال آنکه این کاهش نفوذ در تیمار با خاکورزی بیشتر از تیمار بدون خاکورزی است. همینطور در تیمارهای گلخرابی متناظر تیمار مربوط به اعمال خاکورزی - - T2 دارای میزان نفوذپذیری کمتری نسبت به تیمار بدون خاکورزی است، که با اختلافی معنیدار نسبت به تیمار مجاور خود قرار گرفته است.
جدول-1 برخی خصوصیات فیزیکو شیمیائی خاک محل آزمایش
