بخشی از مقاله
مقدمه
گوگرد - سولفور - از جمله عناصر پر مصرف مورد نیاز گیاه بعد از ازت، فسفر، پتاسیم وکلسیم است که در ساختار اسیدهاي آمینه ، پروتئینها و آنزیم هاي داخل گیاه نقش دارد. گوگرد در ساختمان اسیدهاي آمینه سیستئین و متیونین بهکار رفته که هر دوي این اسیدهاي آمینه براي سنتز پروتئین و ساخت دیگر ترکیبات داراي گوگرد مانند کوآنزیمها و فراوردههاي ثانویه در گیاهان لازم است
گوگرد نقش بسزایی درافزایش عملکرد و کیفیت کلزا و روغن آن دارد و علاوه بر مهم بودن در عملکرد روغن کلزا - بخاطر شرکت در پروسه تولید روغن - نقش اصلاح کننده اي هم در خاك دارد . گوگرد در خاك در حضور میکروارگانیسمهاي شیمیولیتوتروف - Thiobacillus - به خوبی اکسید شده و به اسید سولفوریک تبدیل میشود. در این فرایند به ازاء هر مول گوگرد عنصري، دو مول یون H+ آزاد که سبب اسیدي شدن خاك میشود.
شدت اکسیداسیون گوگرد به نوع میکروارگانیسم، مقدار و اندازه ذرات گوگرد، زمان، رطوبت، درصد رس، ماده آلی و آهک خاك وابسته است
گوگرد در تغذیه کلزا از دو جنبه حائز اهمیت است: یکی اینکه گوگرد به همراه باکتري تیو باسیلوس و ماده آلی به دلیل اکسیداسیون و تبدیل آن به شکل قابل جذب و تغییر موضعی pH می-تواند باعث افزایش و تسهیل در جذب عناصر غذایی مورد نیاز گیاه بویژه فسفر و عناصر ریز مغذي همچون Fe، Zn و Mn در خاكهاي آهکی گردد. دوم اینکه گیاه کلزا و دانه آن داراي مقدار زیادي پروتئین است که از آمینو اسیدهاي ساده محتوي گوگرد تشکیل شده است و همچنین براي تشکیل کلروفیل و مراحل مختلف فتوسنتز، گوگرد مورد نیاز است - ملکوتی و همکاران، . - 1382 پایین آوردن pH خاك از طریق استفاده از گوگرد پودري همراه با عناصر میکروبی بهعنوان یکی از راههاي افزایش جذب فسفر، روي و آهن میباشد
براي بررسی اثر مصرف کود گوگرد پودري بر عملکرد و کیفیت کلزا، پژوهشی در زمینی با تناوب آیش در کانادا انجام گرفت که نتایج آن بر افزایش معنیدار عملکرد و میزان روغن در اکثر مناطق دلالت داشت . - Nuttall et al. 1987 - در پژوهشی دیگر میزان کودهاي گوگردي و نیتروژنی بر روي گیاه کلزا مورد آزمایش قرار گرفت و نتیجه این تحقیقات همبستگی زیادي بین میزان افزایش کمی محصول کلزا و میزان مصرف کودهاي گوگردي را در خاكهاي آهکی نشان داد
هدف از اجراي این طرح تاثیر سه عامل گوگرد ، باکتري تیو باسیلوس و ماده آلی بر عملکرد و اجزاء عملکرد کلزا در خاك آهکی منطقه امامزاده جعفر گچساران بود.
مواد و روش ها
به منظور بررسی اثرات کاربرد مقادیر مختلف گوگرد و مایه تلقیح باکتري تیوباسیلوس تیواکسیدان - Thiobacillus - بر رشد کلزا آزمایشی به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهاي کامل تصادفی با 18 تیمار در گچساران با یک رقم کلزاي هایولا- 401 در سه تکرار به اجرا در آمد. بهطوريکه گوگرد - - s در سه سطح مقدار0، 400 و 800 کیلوگرم در هکتار از گوگرد پودري و مایه تلقیح باکتري تیو باسیلوس - - Th با سه مقدار صفر، 2 و 4 کیلوگرم در هکتار استفاده شده و ماده آلی در دو سطح 0 و20 تن بهصورت کود پوسیده دامیمصرف شد.
گوگرد و مایه تلقیح باکتري و کود با توجه به تیمار در سطح کرت پخش شده و با دیسک با خاك مخلوط شد. عناصر ازت، فسفر و پتاسیم بر اساس آزمون خاك قبل از کشت استفاده شد. بذور کلزا در کرتهاي با ابعاد 2 در 6 متر مربع با فاصله خطوط30 سانتیمتر متر کشت شد. به منظور جلوگیري از اختلاط و آلودگی کرت ها فاصله هر کرت از همدیگر 60 سانتی متر و فاصله تکرارها 2 متر در نظر گرفته شد.
عملیات زراعی در مرحله داشت، بهطور منظم و یکنواخت براي تمامیکرتها انجام گرفت.پس از مرحله پر کردن دانه، ارتفاع گیاه، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف ثبت شد. پس از برداشت محصول اجزاء عملکرد دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت اندازهگیري شد . نتایج به وسیله نرم افزارهاي SAS وMSTATC بر اساس موازین آماري طرح مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقایسه میانگینها به روش آزمون چند متغیره دانکن - D.M.R.T - صورت گرفت.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس - جدول - 1 براي صفات ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه و شاخص برداشت نشان داد که فاکتورهاي ماده آلی، گوگرد و تیوباسیلوس در این بررسی اثرات معنی داري را اعمال نمودند به نحوي که می توان نتیجه گرفت که صفات فوق تحت تاثیر تیمارهاي مذکور قرار گرفتند. اثرات متقابل سطوح مختلف گوگرد ، باکتري و ماده آلی بر ارتفاع بوته و عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار گردید.
جدول -1 تجزیه واریانس صفات مورد بررسی
جدول مقایسه میانگین تیمار ها نشان داد که حداکثر عملکرد اقتصادي، تعداد دانه در غلاف و ارتفاع بوته در کاربرد تیمار توام کود بیولوژیک 4 کیلوگرم و گوگرد پودري 800 کیلوگرم در هکتار]به ترتیب 2197 - کیلوگرم در هکتار - ، 25/67 - عدد - و 134/2 - سانتیمتر - بدست آمد. شاخص برداشت در تیمارهاي بدون باکتري و 800 کیلوگرم گوگرد و 2 کیلوگرم باکتري و 800 کیلوگرم گوگرد پودري به ترتیب داراي بیشترین میزان خود - 18/17 درصد و 18 درصد - بود. بیشترین تعداد غلاف در بوته در تیمارهاي 4 کیلوگرم باکتري و 400 کیلوگرم و 800 کیلوگرم گوگرد پودري بدست آمدگزارش نمودند کاربرد توام باکتري و کود گوگردي پودري تاثیر عمده اي در عملکرد کمی محصول کلزا داشته است که این تاثیر می تواند از طریق تاثیر باکتري در جذب عناصر مختلف توسط گیاه باشد .
جدول-2 مقایسات میانگین صفات مورد بررسی درسه سطح گوگرد و سه سطح باکتري
