بخشی از مقاله
چکیده
حمایت های قابل توجهی در زمینه مزایای اقتصادی کاربرد فناوری اطلاعات در ایجاد مزیت رقابتی و افزایش بهره وری در سازمان ها وجود داردام. ا تاکنون دانشمندان علم مدیریت نوشته ها و آثار مکتوبی در زمینه معایب ناشی از کاربرد فناوری اطلاعات - 1ع - ومشکلات شان در این زمینه مطر ح نکرده اند, با این وجود امروزه تا اندازه زیادی بحث ها وچالش ها در ارتباط با مخاطرات کاربرد فنآوری اطلاعات در عملکرد ابرکارکنا موسسات وجود دارد. به این دلیل مقاله حاضر بر تأثیر مخاطرات ناشی از کاربرد 1ع بر ابعاد غیر اقتصادی عملکرد تمرکز یافته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که عوامل مخاطره آمیز در1ع توسط ابرکارکنان سازمان،به اندازه زیادی توانایی سامانه اطلاعاتی مدیریت وعملکرد سازمان را تحت تأثیر قرار میدهد و مهم ترین این عوامل عبارتند از: توانایی مدیریتی، انسجام اطلاعاتی، قابلیت کنترل پذیری و انحصاری بودن. با اجرای تحقیق حاضر در حقیقت ابعاد راهبردی مخاطرات کاربرد 1ع توسط ابرکارکنان در سازمان شناسایی و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
۱- مقدمه :
بدون تردید فعالیت های کسب و کار شامل مخاطراتی می گرددکه تواناییهای شرکت را به شکلی موثر در اجرای فرآیندهای تجاری به چالش می کشد - بل، مارس، سالمون و توماس ,۷۹۹۱ - . تعداد زیادی از رؤسای شرکت ها بر این باورند که استفاده از یک برنامه اصولی برای ارزیابی مخاطرات تجاری، مبنایی برای حفظ مزیت رقابتی خواهد بود. شرکتهایی که تمایل به مدیریت خطر بر مبنای فرآیندهای گسترده سازمانی دارند بایدتوجه خود را به فراتر از انواع متداول و کلاسیک خطر معطوف داشته و انواع ریسک های اقتصادی همراه با مخاطرات مرتبط با اعتبار و انسجام اطلاعاتی را مدنظر قرار دهند - پرایس واترهوز کوپر۲۰۰۲ - . این موضوع توسط گاوس - ۳۰۰۲ - که اشاره میکند شرکتها باید اهمیت تمامی انواع مخاطرات را شناسایی نمایند و فقط به مخاطرات شناسایی شده نپردازند، مورد حمایت قرار میگیرد. مدیریت خطر در موسسات اشاره به یک فرآیند دانش محور مستمر دارد که بر تعریف تجاری خطر، پیشبینیها و مدیریت، متمرکز است. - ۳۰۰۲ ، حAه - . مدیریت مخاطرات با عوامل بنیادی که شرکتها سعی در مدیریت آنها به منظور شناسایی مخاطرات احتمالی دارند، سر و کار دارد - طالقانی,۲۸۳۱ - بنابراین، مدیریت مخاطرات مبناییکلّی برای ارزیابیها و تجزیه و تحلیلهای وسیع خطر در شرکتها ارائه میکند - مومنی,۷۸۳۱ - به. طور کلّی شرکتها توسط چهار نوع از مخاطرات تهدید میشوند:
مخاطرات اجتماعی، مخاطرات اقتصادی، مخاطرات راهبردی و مخاطرات عملکردی و مدیریت مخاطرات تمامی چهار نوع خطر را که شامل مخاطرات کوچکتر دیگری نیز میباشد، تحت پوشش قرار میدهند - رضایی نژاد,۸۸۳۱ - . برای مثال، مخاطرات نوع عملکردی شامل مخاطرات منتج از اقدامات تجاری، قدرت و تفویض اختیار و فنآوری اطلاعاتی است - حAه، ۳۰۰۲ - . این مقاله به بخش خاصی از فرآیند مدیریت مخاطرات اختصاص یافته و به طور خاص تأثیر مخاطرات حاصل از استفاده ابرکارکنان فناوری اطلاعات را بر ابعاد استراتژیک سامانه اطلاعاتی مورد بررسی قرار می دهد.
بسیاری از دانشمندان و متخصصان سیستم های اطلاعاتی تعدادقابل توجهی از تحقیقات را در قالب انواع مختلفی از سامانه های اطلاعاتی را - به منظور سنجش پیشرفت عملکرد و قدرت رقابتی شرکتی و سازمانی مربوط به آنها بررسی نمودند
- کلمونس و زو، ۱۹۹۱ ، پورتر، ۵۸۹۱، پاول، ۶۹۹۱، پاول و دنت میکالف، ۷۹۹۱ - . اتخاذ، اجرا و توسعه یک سامانه اطلاعاتی ، بر روشی که وظایف و عملکردهای تجاری درون یک شرکت به ابرکارکنان آن تفویض می شود تاثیری مهم خواهد داشت. این تأثیر میتواند به دو گروه اصلی تقسیم بندی شود، اثرات اقتصادی و اثرات غیراقتصادی.اثرات اقتصادی میتواند در قالب عوامل پولی مانند سودآوری و هزینه بیان شود، در حالی که اثرات غیراقتصادی در قالب اصطلاحاتی هم چون منشاء کارگری و کار گروهی بیان میشود.طبق اظهارات ویجنهاون و ویسنار - ۰۹۹۱ - ، میزان خطرات واقعی یک سامانه اطلاعاتی از طریق محاسبه هر دو نوع تأثیر میتواند تخمین زده شود. بنابراین ارزیابی یک سامانه اطلاعاتی از نظر خطرات حاصل شده توسط ابرکارکنان در زمانی که یک سازمان تصمیم به ایجاد سامانه اطلاعاتی می گیرد، تصمیمی حیاتی است. این تحقیق اشاره به تأثیر غیراقتصادی اجرای سامانه های اطلاعاتی برابعاد استراتژیک سامانه های اطلاعاتی مدیریت و توسعه قدرت ابرکارکنان سازمان دارد. این مخاطرات به طور خلاصه شامل موارد زیر می گردد:
۱- انحصاری بودن ۲- انسجام اطلاعاتی ۳- قابلیت کنترل۴-اقدامات کاربر ۵- استمرار ۶- توانایی مدیریت در دست ابرکارکنان
ابعاد عملکرد راهبردی شرکت ها در راستای کاربرد سامانه های اطلاعاتی از طریق میزان تولید، استانداردها و نظام شرکت - توانایی اطلاعاتی - ارزیابی میشود. بنابراین مقاله حاضر در تلاش است تا رابطه بین هر متغیر خطر با هر یک از سه نوع متغیر عملکرد راهبردی را به شکلی متفاوت مورد بررسی قرار دهد. همچنین در تعریف ابرکارکنان باید گفته شود :سامانه اطلاعاتی مدیریت برای برخی از کارکنان انحصارات و قدرتی مجازی ایجاد نموده که دیگر کارکنان سازمان از آن برخوردار نمی باشند.
۲- مبانی نظری پیشینه تحقیق:
علی رغم مزایای مطرح شده در زمینه 1ع اجرای یک سامانه اطلاعاتی توسط سازمان باتوجه به تشکیل گروه ابرکارکنان فرآیندی بیضرر و بیخطر نیست. باید این نکته را درنظر داشت که با اجرای فنآوری اطلاعاتی، فقط منافع و مزایا حاصل نمیشود، بلکه تعدادی از هزینهها و مخاطرات محسوس و نامحسوس وجود دارد که به فرآیند اجرا مربوط هستند. هالیکایفن، کایوی جاروی و نورمیمیک - ۲۰۰۲ - اشاره می کنند که استفاده از فنآوری اطلاعات شامل هم مخاطرات ساختار یافته و هم مخاطرات غیر ساختاری میباشد که ممکن است از نفوذ ابرکارکنان نشات بگیرد. علاوه بر این، آنها اعتقاد داشتند که چشم انداز خطر اجرای 1ع میتواند در قالب ۵ گروه زیرتقسیمبندی شود:
۱- پیچیدگی کاربرد- به تعداد ارتباطاتی که با دیگر سامانه های موجود دارد، اشاره میکند.
۲- گستردگی کاربرد- بر تعداد کاربران مورد نیاز که به استفاده و گسترش سامانه اطلاعاتی میپردازند، اشاره دارد.
۳- محیط سازمانیبه- شدت تعاملات، بین اعضای گروه - سامانه اطلاعاتی - ۱ و کاربران مربوط میشود.
۴- مهارت گروه- به مهارت کاربر و مهارت گروه در پیشرفت و توسعه سامانه مربوط می شود.
۵- تازگی فناوری- بر نیازهای به روز سامانه اطلاعاتی و تعداد عرضه کنندهای نرمافزاری و سختافزاری تمرکز میکند -
هالیکایفن و دیگران،۲۰۰۲ - .
طبق کتابچه راهنمای تجزیه و تحلیل مخاطرات بانک ملّی هلند - کلاطک2غهئطک2کشکخ فغهB ، ۱۰۰۲ - ، خطر فنآوری اطلاعات،از نظر ایجاد ابرکارمندان پرقدرت،خطری قابل پیشبینی و بهانه ای است که به دلیل استفاده نامناسب و مدیریت ضعیف از سامانه اطلاعاتی موجود حادث میشود و میتواند با استفاده از اصطلاحات استمرار و قابلیت مدیریت، انحصاری بودن، انسجام، قابلیت کنترل وعملکرد کاربر تعریف شود.اصطلاح ل انحصاری بودن ل به دسترسی مجاز و غیرمجاز یا نامناسب سطح سامانه اطلاعاتی اشاره دارد. به عنوان مثال، در یک سامانه اطلاعاتی با میزان خطرپذیری بالا، یک کاربری دارای این اختیار است که دادههای ثابت و محرمانه را تغییر دهد .این در حقیقت یک ابرکارمند است که می تواند سامانه اطلاعاتی را در مقابل کاربران غیرمجاز بسیار آسیبپذیر سازد. هم چنین اصطلاح لخطر انسجامل به میزان دادههای نادرست و بیقاعده استفاده شده و پردازش شده اشاره میکند. علاوه بر این سطح قابلیت کنترل سامانه اطلاعاتی میتواند با استفاده از آن درجه و میزانی که به وسیله آن عملکرد سامانه اطلاعاتی توسط ابرکارکنان ارزیابی شده است و با استفاده از ارزیابی کیفیت اسنادی که از فرآیندهای کنترل سامانه اطلاعاتی پیروی میکنند، تعیین شود. هم چنین این احتمال نیز وجود دارد که استفاده نامناسب از فنآوری اطلاعاتی، از کمبود مهارت و تجربه که با سامانه اطلاعاتی در ارتباط است - خطر عملکردهای کاربر - نشأت بگیرد. علاوه بر این، یک سامانه اطلاعاتی میتواند در معرض خطر استمرار قرار بگیرد، یعنی زمانی که سطح قابل توجهی از دادهها و اطلاعات در دسترس نبوده و میزان زیادی از خطاها و اختلالات به دلیل مداخله ابرکارکنان در سامانه به طورمستمر وجود داشته است. - فغهB کلاطک2غهئطک2کش کخ ، ۱۰۰۲ - .
۲-۱ ملاحظات اقتصادی محسوس در مخاطرات Tق ش
اکثر شرکتها در حال بررسی سامانه های اطلاعاتی به منظور جذب و بهرهبرداری از منافع اجرای فناوری اطلاعات هستند.در عین حال تعداد زیادی از محققان همچون کوکس و کلارک، - ۴۸۹۱ - داکسی، اسکیننگر و هابس - ۹۸۹۱ - ؛ مک آلیستر و کارلیسل، - ۳۹۹۱ - تحقیقات خود را بر تأثیر مالی و اقتصادی ابرکارکنان فنآوری اطلاعات بر اقدامات شرکت متمرکز نمودند. علاوه بر این ایرنی - ۹۹۹۱ - بیان نمود که تغییرات فنآوری موجب یک سلسله اقدامات شرکت به طور مداوم میشود و روشی را که شرکتها از اطلاعات استفاده و بهرهبرداری میکنند، تغییر داده و اصلاح میکند. اصطلاح مالی را میتوان به
