بخشی از مقاله
چکیده
میوه ها و سبزیجات حاوی مقادیر قابل توجه از ترکیباتی هستند که از نظر بیولوژیکی فعال بوده و دارای اثرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی مفیدی بر روی سلامتی انسان هستند. در واقع میوه غذایی سالم است که دارای کالری کم و میزان بالایی از ترکیبات آنتی اکسیدانی می باشند که قادرند از طیف گسترده ای از بیماری ها از جمله سرطان، بیماری های قلبی و عروقی و همچنین بیماری هایی که به فرآیندهای پیری مرتبط می باشند،جلوگیری کنند، مرکبات،به عنوان یک منبع غنی از ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند ترکیبات فنلی،ویتامین c و کاروتنوئیدها - ما نند بتا کاروتن، گزانتوفیل، کریپتوگزانتین و ویلو گزانتین که باعث ایجاد رنگ پوست و آب میوه مرکبات می شوند - محسوب می شوند.
همچنین میوه های مرکبات غنی از ویتامینA و B،فیبر،کربوهیدرات - قندهای ساده فروکتوز،گلوکز و ساکارز - و مقادیری کلسیم، پتاسیم، نیاسین و اسید فولیک می باشد که میزان این ترکیبات با توجه به نوع مرکبات و همچنین شرایط تولید و ذخیره سازی آنها متفاوت می باشد .تحقیقات نشان داده است که مصرف مرکبات در رژیم غذایی،به دلیل وجود ترکیبات نام برده باعث افزایش سلامتی و طول عمر انسان و نیز کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی،برخی از انواع سرطان ها وتصلب شراین می شود. پوست مرکبات نیز حاوی غلظت های بالایی از مواد آنتی اکسیدانی هستند.پوست مرکبات بعد از تولید آبمیوه یک محصول زائد تلقی می شود.اما می توان با استخراج اسانس از آن،این ضایعات را به محصولی با ارزش تبدیل کرد.
مقدمه
امروزه مرکبات اهمیت ویژه ای در کشاورزی داشته و منبع مهم درآمد برای کشور صادر کننده می باشد.تولید مرکبات در مناطق استوایی، نیمه گرمسیری و مدیترانه ای میباشد و همین باعث می شود که مرکبات در زمره ی میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری قرار بگیرد - - 4 به طور کلی آسیا جنوب شرقی به ویژه ویتنام و نواحی جنوبی چین را موطن اصلی مرکبات می دانند.قدمت استفاده از میوه ی درختان مرکبات در جهان به طور دقیق را نمی توان تعیین کرد.آنچه از مطالعه ی تاریخ مثل قدیم نتیجه گرفته می شوند,این است که ایرانیان و یونانی های قدیم بار های انواع مرکبات را می شناخته و مورد استفاده قرار می داده اند
امروزه درختان مرکبات در بیش از 113 کشور جهان که شرایط آب و هوایی آنها برای این گیاه مناسب است کاشته می شوند.برخی از این کشورها عبارتند از: برزیل،آمریکا ،چین ،مکزیک ،نیجریه ،اسپانیا ، هندوستان، ایران، ایتالیا و آرژانتین که ده کشور عمده تولید کننده مرکبات در دنیا از نظر میزان تولید محسوب می شوند
مرکبات با سطح زیر کشت حدود 240 هزار هکتار و تولید حدود 4/2 میلیون تن مرکبات در سال ، مقام اول تولید محصول ها ی باغی کشور ایران را دارا می باشد. سالانه به طور متوسط 25 تا 30 درصد محصولات کشاورزی کشور ضایع می شود . میزانی که میتوانست غذای 10 میلیون نفر را تأمین کرده و ارز قابل توجهی را در کشور حفظ نماید. بر اساس آخرین آمار، میزان ضایعات مرکبات کشور 25 درصد گزارش شده است. استان مازندران با تقریبا 50 درصد سطح زیر کشت و تولید،در بالاترین سطح تولید مرکبات کشور قرار دارد. غالب این میزان تولید به صورت تازه و یا پس از ذخیره سازی به مصرف داخل می رسد.مصرف سرانه مرکبات در ایران حدود 48 کیلوگرم برآورد شده است. در حالی که این رقم در جهان 17 کیلوگرم است .
گیاه شناسی مرکبات
مرکبات گیاهانی همیشه سبز هستند که از میوه ی آنها جهت تغذیه و از گل و برگ و پوست انواع مختلف آنها جهت تهیه ی عطر استفاده می شود. مرکبات گیاهانی همیشه سبز،جزء گیاهان نیمه گرمسیر و متعلق به خانواده روتاسه1وزیر خانواده اورانتوییده2هستند. این زیر خانواده بیش از33 جنس مختلف دارد که تنها یک جنس پونسیروس3، فوروچونلا4و سیتروس5جنبه اقتصادی دارند و در کشورهای تولید کننده مرکبات به عنوان پایه و یا ارقام پیوندی حائز اهمیت هستند. سایر جنس های این زیر تیره کمتر مورد توجه بوده و بیشتر در برنامه های به نژادی مورد استفاده قرار می گیرند
مرکبات تقریبا در 50 کشور در سراسر دنیا بعمل می آید و به خاطر طعم و کیفیت خوب میو ه شان شناخته شده اند . میوه های آنها بر خلاف سایر درختان میوه با داشتن کیسه های کوچک محتوی آب میوه که هر یک بخش های درون میوه را پر می کنند با سایر درختان میوه فرق دارند ، این ویژگی و دیگر خصوصیات مرکبات، آنها را یک محصول مهم تجارتی و با ارزش نموده است.جنس مرکبات شامل حدود 60 گونه است که آنها را بومی اندونزی و چین دانسته اند. گونه هایی مانند پرتقال لیمو ترش ، Citrus sinenesis - L - Citrus paradisi osbeckگریپ فروت ، Citrus aurantifolia از دیدگاه اقتصادی از Citrus aurantium Link و نارنج اهمیت خاصی برخوردار می باشند، ولی پرتقال در میان این گروه میوه ای است که بیشترین بهره وری بالقوه را دارا است و از لحاظ طعم مرکبات در صنایع غذایی در ردیف اول قرار دارد.
میوه مرکبات از دو قسمت اصلی پوست - پریکارپ - 1 و گوشت تشکیل شده است. پوست شامل فلاودو - اگزوکارپ - 2 که بخش رنگی است و آلبیدو - مزوکارپ - 3 که همان لایه سفید رنگ است.فلاویدو،خارجی ترین قسمت میوه است غده های روغنی را در میان گرفته است و مشتمل بر اپی کارپ،هیپودرم و مزوکارپ خارجی می شود. مزوکارپ داخلی یا آلبیدو،عمدتاً اشاره به مغز میوه داردو به خاطر داشتن فضای بین یاخته ای زیاد، حالت اسفنجی دارد. بخش خوراکی میوه اندوکارپ است و به هر قاچ داخلی میوه یک برچه گفته می شود.
اندوکارپ متشکل از آبدان ها و غشای آبدان ها تشکیل شده که آبدانک را دربر گرفته اند و مملو از کیسه هستند - شکل. - 1 آنها مصرف کننده نهایی مواد پرورده در درختان مرکبات محسوب می شوند.
شکل - - 1 برش عرضی میوه مرکبات
