بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی مقادیر مختلف نیتروژن و فاصله کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم سنگ طارم، آزمایشی بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1391 در مزرعه آزمایشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس اجرا گردید. نیتروژن خالص از منبع اوره در چهار سطح 0 - ، 40، 80 و 120 کیلوگرم بر هکتار - به عنوان عامل اصلی و فاصله کاشت در سه سطح 15 ×15cm - ، 25 ×25cm و کاشت سنتی - به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند.
نتایج نشان داد که اثر مقادیر مختلف نیتروژن و فاصله کاشت بر ارتفاع گیاه، تعداد پنجه کل، تعداد پنجه بارور، وزن کاه، تعداد دانه پوک، وزن بوته، شاخص برداشت و عملکرد دانه از لحاظ آماری معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمارN4t1 - مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در
هکتار با فاصله کاشت - 15×15 cm و با میزان 2933 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه مربوط به N1t3 - عدم کاربرد کود نیتروژن و با فاصله ی کاشت سنتی - و با میزان 1067 کیلوگرم در هکتار بدست آمد.
.1 مقدمه
با توجه به اینکه برنج بعد از گندم به عنوان یکی از مهم ترین محصولات زراعی تامین کننده غذای مردم کشور است افزایش عملکرد آن در واحد سطح و واحد زمان یکی از اهداف کشاورزی نوین است
از کل کود نیتروژن مصرف شده در جهان، 60 درصد برای تولید غلات مصرف می شود که تنها 33 درصد از کل نیتروژن به کار رفته برای تولید غلات در جهان توسط دانه برداشت می شود و به عبارت دیگر راندمان مصرف کود نیتروژن برای تولید دانه غلات تنها 33 درصد میباشد
با کاربرد سه سطح نیتروژن بر روی سه ژنوتیپ برنج گزارش دادند که ژنوتیپهای مختلف و همچنین اندامهای مختلف در سطوح مختلف نیتروژن از نظر انتقال مجدد ماده خشک رفتارهای متفاوتی دارند .
غلات خصوصا برنج به مقادیر بالایی از عناصر غذایی نیاز دارند و کمبود نیتروژن به شدت عملکرد آن ها را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین مقدار کافی کود نیتروژن برای بدست آمدن عملکرد اقتصادی مطلوب، لازم و ضروری است .
در بین عناصر غذایی، نیتروژن، نقش بسیار مهمی را در نیروی تولید گیاهان زراعی برعهده دارد و کمبود آن یکی از مهمترین عوامل محدود کننده تولید گیاهان زراعی است
بررسی محققان نشان می دهد که کمبود نیتروژن رشد برگ ها را کاهش می دهد و باعث کمرنگتر شدن برگ ها می شود، زیرا میزان کلروفیل در برگ ها کاهش می یابد، پیری برگ تسریع می گردد و بنابراین مقدار دریافت تشعشع خورشیدی کاهش می یابد و در نهایت باعث کاهش تجمع ماده خشک در گیاهان می شود .
بهبود عملیات کاشت می تواند نقش مهمی را در افزایش دادن محصول زراعی برنج بازی کند. برای تولید موفق برنج؛ کاشت به هنگام، کنترل مناسب رشد رویشی در سراسر مدت استمرار محصول زراعی، تراکم های مناسب نشاء کاری در جهت پنجه زنی مطلوب و کنترل رشد برگ به وسیله ی کنترل کردن کود و نهاده های شیمیایی برای بهبود متغیرهای رشد مسئول در عملکرد بالا ضروری اند
کود نیتروژن روی تجمع ماده خشک و تخصیص آن در بخشهای مختلف گیاهان تأثیر می گذارد. اختلاف در تجمع ماده خشک در پاسخ به نیتروژن از اختلاف در میزان دریافت تشعشع فعال فتوسنتزی توسط کانوپی گیاهی در تابش ناشی می شود .
در ارتباط با مقدار نیتروژن و تجمع ماده خشک و دو جزء آن یعنی میزان نور دریافتی راندمان مصرف انرژی، مطالعات زیادی نشان دهنده آن است که کاهش در زیست تودهعمدتاً در اثر کاهش سطح برگ اتفاق می افتد . -
همانطور که می دانیم، سطح بهینه کود نیتروژن به وسیله عوامل زیادی مانند آب و هوا، شرایط خاکی و تقاضای نیتروژن توسط گیاه کنترل می شود .
تراکم کاشت مطلوب، رشد مناسب گیاهان در بخش های هوایی و زیرزمینی را از طریق بهره برداری های مختلف از اشعه خورشید و مواد غذایی تضمین می کند. هنگامی که تراکم گیاه از سطح مطلوب تجاوز کند، رقابت در میان گیاهان برای دریافت نور در بالای سطح زمین یا برای مواد غذایی در زیر سطح زمین شدید می شود، در نتیجه رشد گیاه کند و عملکرد دانه کاهش می یابد .
لذا با توجه به اهداف ایجاد هماهنگی بین نیاز گیاه برنج به مصرف کود نیتروژن جهت بالا بردن عملکرد کمی و کیفی و تعیین بهترین مقدار و همچنین نقش تراکم بوته بر صفات زراعی برنج، این طرح تحقیقاتی اجرا شد.
.2 مواد وروشها
به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن و فاصله کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم سنگ طارم، تحقیقی در مزرعه آزمایشی دانشگاه آزاد اسلامی چالوس با طول جغرافیایی 53 درجه و 69 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 40 درجه و 58 دقیقه شمالی و ارتفاع+ 3 متر از سطح دریا در سال زراعی 1391 انجام شد. قبل از اجرای آزمایش از عمق 30 سانتیمتری خاک نمونه مرکب تهیه شده و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن در آزمایشگاه تعیین گردید - جدول . - 1
خاک دارای بافت رسی با هدایت الکتریکی 0/94 - dS m-1 - و pH = 3/7 بود. آزمایش بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد، ابعاد هر واحد آزمایشی4×3 متر بود. نیتروژن خالص از منبع اوره، در چهار سطح 0 - ، 40، 80 و120 کیلوگرم در هکتار - به عنوان کرتهای اصلی و کرتهای فرعی شامل فواصل کاشت برنج در سه سطح 15 ×15cm - ، 25 ×25cm و کاشت سنتی - در نظر گرفته شد. زمین مزرعه آزمایشی فروردین ماه بوسیله گاوآهن برگرداندار شخم زده شد.
با توجه به نتایج حاصل از آزمایش خاک در آزمایشگاه خاک شناسی، کود های لازم به زمین داده شد. پس از مصرف کود های پایه، عملیات ماله زنی و تسطیح انجام شد. کلیه اعمال آبیاری و کنترل علفهای هرز و آفت کرم ساقه خوار و بیماری بلاست در طی فصل رشد انجام شد. همچنین در انتهای دوره رشد اقدام به اندازه گیری صفاتی همچون ارتفاع گیاه، طول خوشه، تعداد پنجه کل، تعداد پنجه بارور، وزن کاه، تعداد کل دانه، تعداد دانهپر، تعداد دانه پوک، وزن بوته، وزن هزاردانه، شاخص برداشت و عملکرد دانه انجام شد.
