بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف کود نیتروژن و سن نشاء بر عملکرد و اجزاي عملکرد ارقام برنج، آزمایشی به صورتاسپیلتپلات فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1393 در شرق گیلان در زمینجهاد کشاورزي بخش کلاچاي شهرستان رودسر انجام شد. در این طرح کود نیتروژن در سه سطح 90، 120 و 150 کیلوگرمدر هکتار به عنوان فاکتور اصلی و ارقام برنج در دو سطح هاشمی و گوهر و سنین نشاء در سه سطح 14، 21 و 28 روزه بهعنوان فاکتورهاي فرعی در نظر گرفته شد. تجزیه واریانس نشان داد که صفات تعداد خوشه، تعداد دانه پر، عملکرد دانه، تعداد دانه در خوشه، دانه پوك، وزن هزار دانه معنیدار شدند. در اثر متقابل کود × سن، صفت تعداد دانه پر معنیدار شد. بیشترینتعداد دانه در خوشه از رقم گوهر به میزان 172 و کمترین از رقم هاشمی به میزان 107 دانه ثبت شد. هر دو رقم برنج بامصرف کود نیتروژن به مقدار 150 کیلوگرم در هکتار عملکرد بیشتري نسبت به دو سطح دیگر تولید کردند. رقم گوهر در سن نشاء 28 روزه عملکرد بیشتري تولید کرد.
مقدمه:
برنج با سطح زیر کشت حدود 600 هزار هکتار و مصرف سرانه 38 تا 42 کیلوگرم از نظر اهمیت بعد از گندم دومین غله مهم خوراکی کشور میباشد. استانهاي گیلان و مازندران بیش از 70 درصد زیر کشت را به خود اختصاص داده اند .نیتروژن یکی از عوامل موثر در عملکرد برنج میباشد. مصرف کود نیتروژن در تمام دنیا به صورت وسیعی براي افزایش تولید دانه و تامین نیتروژن مورد نیاز گیاه مورد استفاده قرار میگیرد . - 8 - نیتروژن باعث افزایش ارتفاع، تعداد خوشه، اندازه برگ،تعداد دانه در خوشه و دانههاي پر میشود . - 13 - مصرف بیش از اندازهي مناسب کود نیتروژن باعث ورس و کاهش عملکرد دانه میشود . - 12 - برنجهاي اصلاح شده پاکوتاه قدرت کودپذیري بیشتري را دارا هستند 9 - ، . - 13 سن نشاي مناسب موجب بهینه شدن بازده استفاده از عوامل موثر بر عملکرد خواهد شد . - 1 - با افزایش سن نشاء، بوته در خزانه شروع به پنجهزنی میکند که سبب افزایش خسارت به ریشه حین درآوردن نشاء از خزانه میشود .
مواد و روش ها:
این آزمایش بصورت اسپیلتپلات فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کود نیتروژن به عنوان عامل اصلی و رقم و سن نشاء به عنوان عاملهاي فرعی در نظر گرفته شد. در این آزمایش اثر سه سطح کودي 90، 120و 150کیلوگرم نیتروژن خالص و سه سن نشاء 14، 21 و 28 روزه بر روي دو رقم هاشمی و گوهر مورد ارزیابی قرار گرفت.فاصله بین بلوكها نیز یک متر در نظر گرفته شد، سپس هر بلوك به 18 کرت تقسیم، که ابعاد هر کرت 3×5 بود. فواصل کاشت برنج 20×25 سانتیمتر و تراکم آن 20 کپه در متر مربع در نظر گرفته شد. در این آزمایش خصوصیاتی مثل تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه در خوشه، تعداد دانه پوك در خوشه،وزن هزار دانه، عملکرد دانه، اندازهگیري شد.
نتایج و بحث:
بر اساس نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 اثر اصلی رقم، کود، سن نشاء و اثر متقابل کود × رقم در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد دانه معنیدار شدند. اثر متقابل رقم × سن نشاء در سطح احتمال پنج درصد معنیدار شد. رقم گوهر با 7228 کیلوگرم و هاشمی با 4302 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد را ثبت کردند - شکل -1 الف - . کود نیتروژن با مصرف 150 کیلوگرم در هکتار با 6355 کیلوگرم بیشترین و سطح کودي 90 کیلوگرم در هکتار با 5135 کیلوگرم کمترین عملکرد را داشتند. یوسفتبار - 15 - اثر معنیدار سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد دانه را گزارش داده و بیان داشته که با افزایش مصرف کود نیتروزن عملکرد دانه افزایش مییابد. پرامانیک و برا - 10 - افزایش تدریجی عملکرد دانه تا مصرف 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار را گزارش دادند و بیان داشتند که با افزایش مصرف کود نیتروژن به بیش از این مقدار عملکرد دانه کاهش یافته است. فاروك و همکاران - 5 - با مطالعه بر روي چهار سن نشاء 2، 3، 4 و 5 هفته اعلام داشتند که سن نشاء 4 هفته عملکرد دانه بیشتري تولید کرد. گیلانی و همکاران - 6 - بیان داشتند که سن نشاء 25 روزه نسبت به سنهاي 35 و 45 روزه عملکرد دانهي بیشتري تولید کرد. نتایج تجزیه واریانس روي تعداد خوشه در بوته نشان داد که فقط اثر کود نیتروژن در سطح احتمال یک درصد معنیدار شد - جدول 1 و شکل -1 د - . حسن الزمان و همکاران - 7 - حداکثر تعداد خوشه در بوته را با مصرف 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آوردند و کمترین آن را در تیمار بدون کود نیتروژن ثبت کردند. ارقام و سطوح مختلف کود نیتروژن اثر معنیداري در سطح احتمال یک درصد بر تعداد دانه در خوشه دارند. بیشترین تعداد دانه در خوشه از رقم گوهر به میزان 172 و کمترین از رقم هاشمی به میزان 107 ثبت شد. رحیم پور و موسوي - 11 - اثر معنیدار سننشاء را بر روي تعداد دانه در خوشه گزارش دادند. یوسفتبار - 15 - نیز گزارش داده که تعداد دانه در خوشه با افزایش مصرف نیتروژن بصورت معنیداري افزایش یافته بود. احمدي - 1375 - در یک آزمایش بر روي برنج مشاهده کردند که سطوح مختلف تراکم بر روي تعداد دانه پر و دانه کل در خوشه در سطح احتمال 5 درصد معنیدار گردید. صفت تعداد دانه پوك در خوشه بین ارقام اختلاف معنیداري در سطح احتمال یک درصد مشاهده گردید. بیشترین تعداد دانهي پوك از رقم گوهر17/7 - عدد - و کمترین از رقم هاشمی 7 - عدد - ثبت شد - شکل -1 ج - . بابازاده و همکاران - 4 - اعلام کردند که اثر کود نیتروژن بر تعداد دانه پوك معنیدار شد و با مصرف بیشتر کود نیتروژن تعداد دانههاي پوك افزایش یافت. نوع رقم اثر معنیداري در سطح احتمال یک درصد روي وزن هزار دانه داشت. اثر سطوح مختلف کود نیتروژن و سن نشاء و اثرهاي متقابل بر وزن هزار دانه معنیدار نشدند. رقم گوهر با وزن هزار دانهي 28/93 گرم بیشترین و رقم هاشمی با 25/91 گرم کمترین وزن هزار دانه را ثبت نمودند.
جدول -1 تجزیه واریانس تاثیر مقادیر مختلف کود نیتروژنه و سنین مختلف نشا روي عملکرد و اجزا عملکرد دو رقم برنج
