بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیرکود نیتروژنه و قارچ میکوریز آربسکولار Glomus intraradices، ازتوباکتر و آزوسپریلیوم بر عملکرد و کارایی مصرف کود در برنج ، آزمایش در در سال 1392 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، فاکتورهای مورد بررسی شامل مقادیر مختلف کود نیتروژنه در چهار سطح - صفر، 60، 90، 120 کیلوگرم در هکتار - از منبع اوره و تلقیح بذر با کودهای بیولوژیک در چهار سطح - عدم تلقیح، قارچ میکوریزا، ازتوباکتر و آزوسپریلیوم، تلقیح بذر با میکوریزا، ازتوباکتر و آزوسپریلیوم - بودند. نتایج نشان داد که مقادیر مختلف کود نیتروژنه و کودهای بیولوژیک تأثیر معنی داری بر عملکرد دانه و کارایی مصرف کود داشت. به نظر میرسد به منظور افزایش عملکرد باید 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تلقیح بذر برنج با میکوریز، ازتوباکتر و آزوسپریلیوم به کار برده شود.
مقدمه
برنج یکی از مهم ترین گیاهان خانواده غلات میباشد. دانه برنج و فرآوردههای آن بخش عمده ای از غذای مردم جهان را تشکیل میدهد. تغذیه نیتروژنی به واسطه تاثیر قابل توجهی که پارامترهای رشد و صفات فیزیولوژیک گیاه برنج دارد، از اهمیت خاصی برخوردار است. به علاوه مصرف نیتروژن با تاثیرگذاری بر افزایش آنزیمهای فتوسنتزی اثر مستقیمی بر مقدار فتوسنتز واحد سطح برگ، رشد و عملکرد گیاه دارد. همبستگی بین وزن دانه و میزان نیتروژن برگ مثبت و زیاد میباشد، طوری که غلظت بالاتر نیتروژن برگ موجب افزایش سرعت پر شدن دانه و عملکرد دانه میگردد. کاربرد کود نیتروژنه میتواند قابلیت دسترسی این عنصر را در مراحل مختلف رشد در گیاه افزایش دهد
همزیستی بین قارچ های میکوریز و باکتریهای محرک رشد و گونه های زراعی، بدلیل تاثیر روی رشد و جذب عناصر در گیاهان اهمیت زیادی دارد - سادات و همکاران، . - 1389 همزیستی قارچ میکوریز با اغلب گیاهان از طریق جذب بهتر عناصر غذایی، موجب بهبود تولید آنها میشود.
درزی و همکاران - 1388 - گزارش نمودند که تلقیح گیاه رازیانه با قارچ میکوریزا گونه اینترا، موجب افزایش عملکرد زی توده به میزان 19/4 درصد گردید. این محققین افزایش عملکرد زیست توده را نتیجه بهبود میزان فتوسنتز و رشد گیاه دانستند.
علیزاده - 1384 - نیز گزارش نمود که تیمار میکوریز موجب افزایش نسبی عملکرد زیست توده گیاه ذرت گردید. ساجدی و همکاران - - 1388 نیز اظهار داشتند که تلقیح با میکوریزا موجب بهبود عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در ذرت گردید.
جورجیو و همکاران - 2004 - افزایش وزن هزار دانه، عملکرد دانه و ارتفاع بوته در تیمار میکوریزی گندم دوروم را نسبت به شاهد گزارش کردند. افزایش مقاومت به خشکی، شوری و عوامل بیماری زا،تولید هورمونهای محرک رشد، افزایش کارایی مصرف کودهای شیمیایی فسفر دار از جمله فواید قارچ های میکوریزی به حساب می ایند
پوراکایاستا و چونکار - 2001 - گزارش کردند که کلونیزاسیون ریشه برنج با Glomus etunicatum در شرایط خزانه وقتی که به شرایط غرقابی منتقل میشود ادامه پیدا میکند. بارئا - 1991 - گزارش نمود که قارچ میکوریزا میتواند در شرایط غرقابی زنده بماند. این جریان با کلونیزاسیون بالای ریشه برنج به وسیله قارچ Glomus etunicatum که در شرایط غرقاب بهتر زنده بماند به طور مناسبی اثبات شد.
سیلمان و هیراتا - 1998 - در مطالعه ای به منظور بررسی اثرات قارچ میکوریز آربسکولار روی تولید ماده خشک، عملکرد دانه و عناصر معدنی در برنج غرقابی یک آزمایش گلدانی با شرایط متفاوت خاکی - خاک معمول شالیزار و خاک شالیزار با خاک اندوسول زیر سطحی - اظهار داشتند گیاهان تلقیح شده و تلقیح نشده با قارچ میکوریز آربسکولار تحت 4 رژیم آبیاری - شامل غرقاب تا بلوغ، غیر غرقاب با 60 درصد ظرفیت مزرعه، غرقاب به مدت 3 هفته بعد از کشت و سپس غیر غرقابی تا بلوغ و غیر غرقابی به مدت 3 هفته بعد از کاشت و سپس غرقاب تا بلوغ - گزارش کردند.
عمده گیاهان کاشته شده در خاک شالیزار با آبیاری زیر سطحی، ماده خشک و غلظت عناصر پتاسیم، فسفر و نیتروزن بالاتری نشان داد. تیمار میکوریزایی موجب کاهش ماده خشک پنجهها در شرایط غرقابی و همچنین کاهش تولید شلتوک در شرایط غرقابی و همچنین کاهش تولید شلتوک در شرایط غیر غرقابی شد. حاجی بلند و همکاران - 2009 - در مطالعه ای روی برنج غرقابی گزارش کردند که نشاءهای برنج با قارچ GlomusmosseaeوGlomus interaradices در شرایط غیر غرقابی تلقیح شدند و سپس در شرایط غرقاب و غیر غرقاب کاشت شدند. در گیاهان غرقاب شده در مقایسه با گیاهان غیر غرقابی تلقیح با قارچ باعث تحریک رشد - وزن خشک ساقه - به میزان قابل توجهی میشود.
ارتفاع گیاهان و مقدار کلروفیل نیز به طور قابل توجهی تحت تأثیر تلقیح با قارچ در گیاهان غرقابی قرار گرفت اما در گیاهان غیر غرقابی چنین نبود. تا کنون بررسیهای بسیار محدودی در شرایط به طور کامل طبیعی بر نقش همزیستیمیکوریز و باکتریهای آزادزی تثبیت کننده نیتروژندر گیاهان غرقابی به ویژه برنج انجام شده است و بیشتر آزمایشها تحت شرایط کنترل شده و آزمایشگاهی بوده که قابل تعمیم به شرایط مزرعه نیست. به همین علت این مطالعه به منظور بررسی اثر تلقیح برنج با قارچ میکوریزا و نیز باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن اتمسفری بر رشد و نمو برنج تحت شرایط غرقابی در مزرعه به منظور تعدیل اثر مصرف کودهای شیمیایی نیتروژنه انجام گرفت.
مواد و روشها
آزمایش در سال زراعی 1392 در شهرستان سیاهکل استان گیلان با اقلیم معتدل و مرطوب و مختصات جغرافیایی 36 درجه و 41 دقیقه عرض شمالی و 44 درجه و 10 دقیقه طول شرقی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی و با 3 تکراراجرا شد. فاکتورهای این آزمایش، کود نیتروژنه و کودهای بیولوژیک زیر بودند: فاکتور اول مقدار و نحوه ی مصرف کود شیمیایی نیتروژنه در چهار سطح: عدم مصرف کود شیمیایی نیتروژنه - کرت شاهد - ، مصرف %33 مقدار توصیه شده 30 - کیلوگرم اوره در هکتار - کود شیمیایی نیتروژنه 50 - درصد آن به صورت پایه و 50 درصد بعدی در مرحله ظهور خوشه مصرف گردید. -
، مصرف %66 مقدار توصیه شده 60 - کیلوگرم در هکتار - کود شیمیایی نیتروژنه 50 - درصد آن به صورت پایه و 50 درصد بعدی در مرحله ظهور خوشه مصرف گردید. - ، مصرف %100 مقدار توصیه شده 120 - کیلوگرم در هکتار - کود شیمیایی نیتروژنه 50 - درصد آن به صورت پایه و 50 درصد بعدی در مرحله ظهور خوشه مصرف گردید. - فاکتور دوم استفاده از کود بیولوژیک در 4 سطح شامل: عدم مصرف کود های بیولوژیک به عنوان شاهد، تلقیح با قارچ میکوریزا، تلقیح با باکتریهای آزوسپریلوم و ازتوباکتر، تلقیح توام با قارچ میکوریزا و باکتری های آزوسپریلوم و ازتوباکتربود. در اواسط فروردین ماه نسبت به احداث خرانه و بذر پاشی رقم محلی هاشمی اقدام شد.
برای تلقیح با باکتریهای ازتوباکتر و آزوسپریلیوم از ترکیبی از صمغ عربی، آب و باکتری استفاده شد. در زمان انتقال نشاء، مایه ی مربوطه با ریشهها تلقیح گردید. برای آغشته سازی قارچ با خاک، بخش سطحی خاک خزانه با قارچ میکوریزا Glomusintraradicesآغشته گردید. به این صورت که به ازای هر متر مربع، به اندازه 200 گرم قارچ با خاک تلقیح داده شد و سپس خاک در سطح خزانه به صورت یکنواخت پخش گردید - سادات، . - 1389 این قارچها به طور معمول میسیلیومهای بیرون ریشه ای و نیز هیفهای درون و بیرون سلولی، هیفهای مارپیچی، آربسکولها، وزیکولها، سلولهای کمکی چسبنده را تشکیل میدهند
نشاکاری با گیاهچه رقم هاشمی و به صورت تک گیاهچه و یکنواخت انجام گردید. در هر تکرار 16 کرت و مساحت هر کرت شامل 4 متر مربع و فاصله نشا کاری 20 × 20 سانتی متر مربع بود که شامل 5 ردیف کاشت به طول چهار متر بود. طول دوره ی رشد رقم هاشمی از کاشت تا برداشت 120 روز است. رقم هاشمی 25 روز زودتر از ارقام دیگر به محصول می نشیند، میزان آبیاری این رقم یک نوبت کمتر از ارقام دیگر است، ضمن اینکه در مقابل آفتها از مقاومت بیشتری برخوردار است.
در طول دوره رشد سایر علفهای هرز در کلیه کرتها توسط وجین حذف گردید. برای جلوگیری از اختلاط آب کرتها، کانالهای ورود و خروج آب به طور جداگانه تعبیه شدند. آبیاری طبق روش معمول در منطقه است.عمال گردید. مصرف کودهای فسفاته و پتاسه بر اساس نتایج تجزیه خاک و در تمامی کرتهای آزمایش، از جمله تیمار شاهد، قبل از نشاکاری به صورت یکنواخت انجام گردید.
