بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر تلقیح بذر با باکتریهای محرک رشد و محلولپاشی نانو اکسید آهن در شرایط کمبود آب بر عملکرد و انتقال مجدد مادهی خشک تریتیکاله، آزمایشی در سال زراعی1394 در گلخانهی تحقیقاتی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی شامل نانو اکسید آهن در سه سطح - عدم محلولپاشی، محلولپاشی 0/3 و0/6گرم در لیتر - و تلقیح بذر با باکتریهای محرک رشد در سه سطح - عدم تلقیح، تلقیح با آزوسپریلیوم و تلقیح با سودوموناس - و سطوح آبیاری - آبیاری کامل، آبیاری تا 50 درصد چکمهزنی و آبیاری تا 50 درصد سنبلهدهی - بودند.
بر اساس نتایج جدول مقایسه میانگین اثرات اصلی بیشترین میزان عملکرد دانه در شرایط محلولپاشی 0/6گرم در لیتر - 0/56 گرم - ، آبیاری کامل 0/58 - گرم - ، و تلقیح با آزوسپریلیوم 0/59 - گرم - و کمترین مقدار آن در شرایط محلوپاشی 0/3گرم در لیتر 0/477 - گرم - ، آبیاری تا50 درصد چکمهزنی 0/46 - گرم - و عدم تلقیح با باکتری 0/48 - گرم - بدست آمد. نتایج جدول مقایسه میانگین اثر دو گانهی آهن در محدودیت آبی بر مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد نشان داد بیشترین میزان 73/76 - درصد - مربوط به عدم محلولپاشی آبیاری تا50 درصد چکمهزنی و کمترین میزان 20/04 - درصد - مربوط به محلولپاشی 0/6گرم در لیتر آهن آبیاری کامل میباشد.
بر اساس جدول مقایسه میانگین اثر دو گانهی آهن و باکتری بیشترین میزان انتقال مجدد از کل اندام هوایی، میزان انتقال مجدد از ساقه، سهم فرآیند انتقال مجدد از ساقه، مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه به ترتیب 0/37 - گرم، 0/31گرم، 69/50 درصد، 67/65 درصد - مربوط به عدم محلولپاشی و عدم تلقیح و کمترین میزان به ترتیب 0/17 - گرم بر بوته، /086 گرم بر بوته، 27/73 درصد و14/22درصد - مربوط به محلول-پاشی0/6 گرم در لیتر آهن × آزوسپریلیوم میباشد. بیشترین عملکرد دانه در شرایط محلولپاشی 0/6 گرم در لیتر - 0/560گرم - ، آبیاری کامل 0/58 - گرم - ، و تلقیح با آزوسپریلیوم 0/59 - گرم - و کمترین مقدار آن در شرایط محلولپاشی 0/3گرم در لیتر 0/477 - گرم - ، آبیاری تا50 درصد چکمه زنی 0/46 - گرم - و عدم تلقیح با باکتری 0/48 - گرم - بدست آمد.
مقدمه
کم بود آب، مهمترین تنش محیطی است که اثرات شدید منفی بر عملکرد محصولات کشاورزی در سرتاسر جهان دارد، به خصوص هنگامی که تنش آب در مرحلهی رشد زایشی رخ دهد، تولید محصول را بیشتر تحت تاثیر قرار میدهد . - 12 - یکی از موضوعاتی که در شکلگیری عملکرد دانه اهمیت زیادی دارد، چگونگی توزیع مواد فتوسنتزی در گیاهان میباشد - . - 1 همچنین یکی از روشهای مهم و مفیدی که بهنژادگران در معرفی ارقام پر محصول برای مناطق با محدودیت آبی به خصوص در پایان فصل رشد بهکار میبرند، شناخت بهتر صفات فیزیولوژیکی موثر در پایداری عملکرد از جمله دوام فتوسنتز جاری گیاه و کارایی توزیع مجدد مواد به دانه است
تنش خشکی در دورهی پر شدن دانه موجب کاهش فتوسنتز جاری شده و وزن نهایی دانهها را کاهش میدهد 7 - و. - 8 و در این زمان انتقال مجدد مواد نقش مهمی را در پر کردن دانه بازی میکند. توزیع مجدد کربوهیدراتهایی که قبل و بعد از گردهافشانی در اندامهای رویشی ذخیره میگردند، یک عامل مهم تعدیل تغییرات عملکرد دانه در شرایط بروز تنش در دورهی پرشدن دانهها بهشمار میرود
فناوری نانو را پیشتاز حرکت علمی جهان نامیدهاند. نانو مواد و نانو تکنولوژی کاربردهای بسیاری در جهان دارند. به تازگی ترکیبات کودی نانو در کشاورزی استفاده میشوند. بررسیهای کمی بر روی اثر نانو مواد در کشاورزی انجام شده است . - 11 - آهن از عناصر ضروری و کم مصرف در گیاهان است. این عنصر به عنوان عامل اکسایش و کاهش در بخشی از ساختمان نظیر سیتوکروم و پروتئینهای غیر هم وجود دارد که در فتوسنتز، تنفس و تثبیت نیتروژن نقش دارند، وجود دارد .
باکتریهای افزایندهی رشد گیاهان: این اصطلاح اولین بار برای باکتریهای متعلق به گروه سودوموناسهای فلورسنت - Fluorescent - Pseudomonas استفاده گردید. باکتریهای افزایندهی رشد به طور مستقیم و غیر مستقیم میتوانند به رشد گیاه کمک کنند. این باکتریها به طور غیرمستقیم با بازداشتن فعالیت پاتوژنها در جلوگیری از رشد و گسترش گیاه، موجب تحریک رشد گیاه میشوند و به طور مستقیم با تثبیت نیتروژن، تولید هورمونهای گیاهی، تولید سیدروفورهای کلاته کننده آهن و محلول ساختن فسفات، موجب تحریک و افزایش رشد گیاهان میشوند
مواد و روشها
آزمایش در سال1394 درگلخانهی تحقیقاتی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی بر روی تریتیکاله به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی درسه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل محلولپاشی نانو اکسید آهن در سه سطح - عدم محلولپاشی، 0/3 و 0/6 گرم در لیتر - و سه سطح تلقیح بذر - عدم تلقیح، تلقیح با آزوسپریلیوم و تلقیح با سودوموناس - و سه سطح آبیاری - آبیاری کامل، آبیاری تا50 درصد چکمهزنی و آبیاری تا50 درصد سنبلهدهی - بودند.
برای تلقیح بذرها با باکتریهای مورد نظر، میزان هفت گرم مایه تلقیح که هر گرم آن حاوی107 عدد باکتری زنده و فعال بود استفاده شد. از محلول صمغ عربی به نسبتپ 10 درصد وزنی حجمی برای چسبندگی بهتر باکتریها به بذر استفاده گردید. تمام بذرها به مدت 4 ساعت درون مایه تلقیح مورد نظر، در شرایط تاریکی قرار گرفتند. سپس در گلدانهای مربوطه کشت شدند. محلولپاشی در دو مرحله از دورهی رویشی - مرحلهی 3 تا 4 برگی و مرحلهی قبل ظهور سنبله - انجام گرفت.
میزان انتقال مجدد مواد از اندامهای رویشی گیاه به دانه، از زمان پر شدن دانه تا مرحلهی رسیدگی فیزیولوژیکی اندازهگیری شد، بدین ترتیب که در این مرحله در هر گلدان10 بوتهی مشابه و یکنواخت علامت گذاری شد و از ده روز بعد از مرحلهی چکمهزنی تا رسیدگی فیزیولوژیکی، هر4روز یکبار برداشت نمونه انجام گرفت. بوتههای برداشت شده به ساقه، برگ، سنبله و دانه تفکیک شدند. پس از خشک کردن - قرار دادن در آون با دمای 75 درجه سانتیگراد به مدت 72 ساعت - ، اندامهای مختلف توزین و میزان انتقال مادهی خشک، سهم فرآیند انتقال مجدد از بخش رویشی به دانه و میزان مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه از طریق روابط زیر برآورد گردید
در این روابط کاهش ناشی از تنفس در نظر گرفته نشده است و فرض شده که تنفس برای شرایط محیطی مورد استفاده در این بررسی یکسان است. اهدایی-ونیز - 1996 - هم در بررسیهای مربوط به تنوع ژنتیکی انتقال مجدد در گندم چنین فرضی را بکار بردهاند
تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده با استفاده از نرمافزارهایSAS و Exelانجام شد و میانگینها با آزمون LSD مقایسه شدند.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که عملکرد دانه، انتقال مادهی خشک از کل بوته، سهم فرآیند انتقال مجدد در عملکرد دانه، انتقال مادهی خشک از ساقه، سهم مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه به صورت معنیداری تحت تاثیر سطوح مختلف آبیاری، باکتریهای محرک رشد، محلولپاشی نانو اکسید آهن قرار گرفت. همچنین میزان مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه به صورت معنیداری در سطح احتمال 1درصد تحت تاثیر ترکیب تیماری دوگانهی آهن و محدودیت آبی قرار گرفت و بقیهی صفات در این ترکیب تیماری غیر معنی دار شدند. و همچنین اثر ترکیب تیماری آهن و باکتری بر روی عملکرد دانه غیر معنی دار و بقیهی صفات در سطح 1 درصد معنیدار شدند.
برحسب نتایج حاصل از جدول مقایسه میانگین اثرات اصلی بیشترین میزان عملکرد دانه در تلقیح با باکتری 0/59 - گرم - ، محلول پاشی نانو اکسید آهن 0/560 - گرم - ومحدودیت آبیاری 0/58 - گرم - ، مربوط به تلقیح با آزوسپریلیوم و 0/6گرم در لیتر نانو اکسید آهن و آبیاری کامل، وکم ترین میزان آن 0/48 - گرم - در شرایط عدم تلقیح، 0/46 - گرم - در شرایط آبیاری تا50 درصدچکمه زنی، 0/477 - گرم - درشرایط محلولپاشی0/3گرم در لیتر نانو اکسید آهن بدست آمد.
مقایسه میانگین اثر ترکیب تیماری دو گانه - نانواکسیدآهن × باکتریهای محرک رشدی - نشان داد که حداکر انتقال مادهی خشک از کل اندام هوایی، میزان انتقال مجدد از ساقه، سهم فرآیند انتقال مجدد در عملکرد دانه و مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه به ترتیب 0/37 - گرم، 0/31گرم، 79/5 درصد و 67/65 درصد - مربوط به عدم محلول پاشی× عدم تلقیح با باکتری
