بخشی از مقاله
چکیده
گیاه دراگونفروت یک گیاه چندساله، رونده و یکگونه کاکتوس بومی آمریکای مرکزی و جنوبی است. در حال حاضر کشت تجاری اینگونه در جنوب شرقی آسیا انجام میشود. گونههای تریکودرما قارچهای آزاد زی هستند، کهغالباً بهعنوان عوامل بیوکنترل قارچهای بیماریزا گیاهی مدنظر میباشند. همچنین سویههایی از این قارچ دارای اثر تحریککننده و تنظیمکننده رشد گیاهان میباشد. پریفورموسپرا یکی از قارچهای اندوفیت شبه میکوریزا میباشد. این قارچ همزیست اختیاری است و بهآسانی در محیطهای کشت در شرایط آزمایشگاهی قابلکشت میباشد. بدین منظور آزمایش گلخانهای در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی بهصورت فاکتوریل با دو سطح قارچ و یک سطح نمونهی شاهد با 4 تکرار و هر تکرار با 10 مشاهده انجام شد. دو ماه پس از تلقیح قارچ، قطر ریشه و طول ریشه اندازهگیری شد. همچنین تعداد ریشه، تعداد شاخه، طول شاخه و درصد ریشهزایی نیز محاسبه شد. با توجه به نتایج بهدست آمده بهنظر میرسد این دو قارچ، بهویژه قارچ پریفورموسپرا، توانستند سبب تسهیل ریشهزایی میشوند. همچنین طول قلمه 15 سانتیمتری بهترین اندازه قلمه در این کاکتوس بود.
کلمات کلیدی: پرلایت، تکثیر، تولید انبوه، تلقیح، کاکتوس، دانهال،
مقدمه
گیاه دراگون فروت - Hylocereus undatus - گیاه چندساله، رونده و یکگونه کاکتوس بومی آمریکای مرکزی و جنوبی است. در حال حاضر کشت تجاری اینگونه در جنوب شرقی آسیا انجام میشود. میوههای این گیاه باپوست ضخیم و چرمی مانند، به رنگ قرمز یا صورتی است و گوشت داخل میوه همراه با بذرهای ریز آن توسط قاشق و یا بهصورت برشهای نازک مصرف میشود. میوه این گیاه برای تهیه آبمیوه، بستنی و تزیین سالاد و میوهها نیز استفاده میشود. گیاه دراگون فروت با گلهای زیبا، فقط در شب باز میشوند، گلهای این گیاه علاوه بر اینکه جنبه زینتی دارند، در تهیه نوعی دمنوش مورداستفاده قرار میگیرند. یکی از نکات مهم در مورد این گیاه، سازگاری آن با شرایط گرم و خشک و انواع خاکها میباشد - . - Nandwani, 2011 با توجه به اینکه طی سالهای گذشته تغییرات اقلیمی در سطح جهانی و کمبود آب افزایشیافته است، کاشت گونههای مختلف خانواده کاکتوس - Cactaceae - که در شرایط کمبود آب بهخوبی رشد نموده و عملکرد مناسب دارند، موردتوجه قرارگرفته است. گیاه دراگون فروت به شرایط آب و هوایی مختلف سازگاری داشته و به دلیل مقاومت به شرایط نامساعد محیطی میتواند برای کاشت در شرایط نامناسب مورداستفاده قرار گیرد - Ortiz et. - al.,2014
گونههای تریکودرما قارچهای آزاد زی هستند،که عموماً بهصورت ساپروفیت روی بقایای موجود در خاک به سر میبرند. سویههای تریکودرما بهوسیله مکانیسمهای مختلف مانند مایکوپارازیتسم، رقابت بر سر غذا و فضا، تحریک مکانسیمهای مقاومت گیاه، تحریک رشد و توسعه گیاه، تغییر شرایط محیطی خصوصاً ریزوسفر و افزایش حلالیت عناصر معدنی جهت جذب آنها توسط گیاه، فعالیت بیوکنترلی خود را اعمال میکنند. بسته به نوع سویه تریکودرما، استفاده از آنها در کشاورزی میتواند باعث کنترل بیماریهای قارچی، بهبود سلامت گیاه، تحریک رشد ریشه و قسمت هوایی گیاه شود.
پریفورموسپرا یکی از قارچهای اندوفیت شبه مایکوریزایی است با کلنیزاسیون ریشه گیاهان میزبان مختلف سبب تحریک رشد و مقاومت به تنشهای زیستی و غیر زیستی میگردد. در پژوهشی سالاری و همکاران - 1392 - کارایی دو روش بذر مال و خاک-مصرف تریکودرما ری شاخصهای رشدی گیاه گوجهفرنگی به روش فاکتوریل در قالب طرحکاملاً تصادفی در پنج تکرار انجام دادند که نتایج این تحقیق نشان داد که نوع سویهی تریکودرما و روش تلقیح تأثیر قابلتوجهی بر روی شاخصهای رشدی گوجهفرنگی دارد.
هدف از این پژوهش بررسی اثر اندازه قلمه بر ریشهزایی قلمه گیاه دراگون فروت و رشد اولیه گیاه و مقایسه اثرات قارچ Trichoderma و Piriformospora بر ریشهزایی قلمه گیاه دراگون فروت بود.
مواد و روشها
بهمنظور بررسی اثر اندازه قلمه بر ریشهزایی قلمه گیاه دراگون فروت و رشد اولیه گیاه و مقایسه اثرات قارچ Trichoderma و Piriformospora بر ریشهزایی قلمه گیاه دراگون فروت این پژوهش در گلخانه پژوهشی گروه علوم و مهندسی باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال 1397به اجرا درآمد. آزمایش بر اساس فاکتوریلدر قالب طرح کاملاً تصادفی در 2 عامل بود. عامل اول شامل تلقیح با قارچ تریکودرما و قارچ پریفورموسپرا و عامل دوم شامل 4 طول قلمه بود. اندازه قلمهها در4 طول 5، 10، 15 و 20 سانتیمتر مورداستفاده قرار گرفت. هر تیمار شامل 10 تکرار - قلمه - بود.
دانهالهای 3 ساله بهدستآمده از بذرهای مستخرج از میوههای دراگون فروت، تولید کشور ویتنام از بازار تجاری در کشور امارت متحده عربی، بهعنوان نمونههای مادری مورداستفاده قرار گرفت. زمان قلمه گیری اوایل صبح آبان ماه انجام و بهمنظور جلوگیری از تنش آبی قلمههای به دست بیدرنگ در محیط کشت شامل پرلایت و کوکوپیت قرار گرفت. برای تلقیح قارچهای موردنظر با قلمه دراگون فروت در محل کاشت قلمه ابتدا حفرهی به عمق 2سانتیمتر ایجاد و درون حفره به میزان 2 گرم مایه تلقیح قارچ رشد یافته روی جو سبوسدار ریخته شد. پس از 3 ماه قلمههای ریشهدار شده از محیط کشت خارج شدند و ویژگیهای زیر موردبررسی قرار گرفت:تعداد ریشه، قطر ریشه، طول ریشه، درصد ریشهزایی و اندازهگیری شد. برای مقایسه میانگین صفات موردبررسی، از نرمافزار SAS استفاده شد.مقایسه میانگین دادهها با استفاده روش چند دامنهای دانکن در سطح 5 درصد انجام گرفت. همچنین، برای رسم نمودار از نرمافزار Excel - 2010 - استفاده گردید.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج مقایسه میانگین دادهها بیشترین تعداد ریشه مربوط به قلمه 15 سانتیمتر تلقیح شده با قارچ پریفورموسپرا بود، که ازنظر آماری با قلمه 15 سانتیمتری تلقیح شده با قارچ تریکودرما در سطح %5 اختلاف معنیداری نداشت. کمترین تعداد ریشه مربوط به تیمار قلمههای 5 سانتیمتری تلقیح شده با قارچ تریکودرما بود - نمودار. - 1
بیشترین درصد ریشهزایی مربوط به قلمه 15سانتیمتری تلقیح شده با پریفورموسپرا بود و کمترین درصد ریشه زایی مربوط به تیمار با قلمههای 5سانتیمتری تلقیح شده با قارچ پریفورموسپرا بود، که از نظر آماری با سایر تیمارها در سطح پنج درصد اختلاف معنی دار داشتند - نمودار . - 2
بیشترین قطر ریشه مربوط به قلمه 15سانتیمتری تلقیح شده با پریفورموسپرا بود و کمترین قطر ریشه مربوط به تیمار قلمههای 5سانتیمتری بدون تلقیح بود که با قلمههای تیمارهای 5سانتیمتری تلقیح شده با قارچ تریکودرما 15سانتیمتری بدون تلقیح و 20سانتیمتری تلقیح شده با پریفورموسپرا در سطح %5اختلاف معنی دار نداشت - نمودار . - 3
بیشترین طول ریشه مربوط به تیمار قلمهی 10 سانتیمتری تلقیح شده با قارچ تریکودرما بود و کمترین طول ریشه مربوط به قلمهی 5 سانتیمتری تلقیح شده با قارچ تلقیح شده تریکودرما بود که در سطح %5 با تیمار قلمه 5سانتیمتری پریفورموسپورا اختلاف معنیدار نداشت - نمودار . - 4
بیو پرایم بذور با تریکودرما باعث کوتاه شدن طول ریشه و افزایش ریشههای جانبی و درنتیجه بالا رفتن حجم و وزن ریشه در کلزا میشود، که به استقرار بهتر در خاک و مقاومت به تنش بر سیستم ریشهای منجر خواهد شد - رضالو و همکاران،. - 1395
انیس و همکاران در بررسی اثر توأم قارچهای تریکودرما و پریفورموسپرا روی گیاه فلفل سیاه افزایش ارتفاع بوته و تعداد برگ بوته را گزارش نمودند - ,.. - Anith et al
برخی محققین بر این باورند که گونهی قارچی تریکودرما به دلیل افزایش جذب مواد مغذی از قبیل پتاسیم، فسفر و نیتروژن و حل کنندگی فسفات و عناصر کم مصرف سبب افزایش رشد گیاهان میشوند . - Singh et al,2010 -
با توجه به نتایج بهدست آمده بهنظر میرسد این دو قارچ، بهویژه قارچ پریفورموسپرا، توانستند سبب تسهیل ریشهزایی میشوند. همچنین طول قلمه 15 سانتیمتری بهترین اندازه قلمه در این کاکتوس بود.
