بخشی از مقاله
مقدمه
استان هرمزگان واقع در جنوب ایران داراي متوسط بارندگی حدود 200 میلیمتر در سال است. این مقدار بارندگی در طی سالهاي اخیر کمتر هم شده است. علت این امر به سبب خشکسالیهاي متوالی است که بیش از یک دهه است این استان را درگیر کرده است و هنوز هم ادامه دارد. به همین دلیل کمبود آب در سالهاي اخیر به شدت کشاورزي استان بویژه باغهاي مرکبات را تهدید مینماید.
سطح زیر کشت مرکبات استان هرمزگان 32500 هکتار - بارور و غیر بارور - و مقدار تولید آن 385239 تن محصول با عملکرد متوسط 11/85 تن در هکتار و مناطق عمده کشت شامل رودان، حاجی آباد، میناب و هشتبندي می باشد - آمارنامه کشاورزي، . - 1390 دانش نیا - - 1377 در جهرم با آزمایشی بر روي پرتقال محلی با مصرف500 گرم سولفات پتاسیم به ازاء هر درخت به همراه 11500 متر مکعب آب در هکتار - تیمار 55 درصد - به عملکرد اقتصادي 38 تن در هکتار دست یافت.
تحقیقات انجام شده در اسپانیا نشان داد که کاهش آب مصرفی به مقدار 20 و 40 درصد نسبت به تیمار %100 نیاز آبی در تمام طول سال، محصول را به ترتیب به میزان 5 و 15 درصد کاهش داد. کاهش آب مصرفی به میزان40 درصد در دوران گلدهی و استقرار میوه،14 درصد عملکرد میوه را نسبت به تیمار%100 نیاز آبی در تمام طول سال کاهش داد، ضمن اینکه ضخامت پوست میوه و میزان اسیدیته آن نیز کاهش یافت
بررسیهاي دورن باسی و کاسام - 1986 - نشان داد که کاهش آب آبیاري در هر یک از دوره هاي رشد میوه مرکبات، اثر متناسب با آن دوره را به جاي می گذارد. ولی آنچه اهمیت دارد آن است که حتی المقدور از تنش خشکی مرکبات در فصل بهار باید دوري نمود. دانش نیا - - 1363 بهترین ضریب آبیاري براي لیمو ترش را 75 درصد و براي پرتقال و نارنگی70 در صد تبخیر از تشت کلاس A با دور یکروز در میان بدست آورد.
رستگار و همکاران - 1372 - در تولید لیمو شیرین با تولید بیش از 63 تن در هکتار، مصرف 100 کیلو گرم نیتروژن و آبیاري بر مبناي 75 درصد تبخیر از تشت کلاس A را براي منطقه جهرم، قابل توصیه دانستند. بر اساس برآورد موسسه تحقیقات خاك و آب کشور نیاز آبی مرکبات در منطقه میناب سالانه 1075 میلیمتر می باشد - فرشی و همکاران،. - 1376 در این تحقیق تاثیر مقدار مصرف آب بر عملکرد، کارایی مصرف آب و برخی کیفیتهاي میوه درخت لیموترش مورد بررسی قرار گرفته است.
مواد و روش ها
این پژوهش در برگیرنده چهار تیمار آبیاري بود که به منظور بررسی مناسبترین میزان مصرف آب در درخت لیموترش در منطقه میناب طی سه سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزي میناب با مختصات جغرافیایی 27 درجه شمالی و 24 درجه و 56 دقیقه طول شرقی به مدت 3 سال از 1385 تا 1388 به اجراء در آمد. تیمارهاي آبیاري در چهار سطح - I1 - مصرف آب آبیاري به میزان 100 درصد روش پنمن مانتیث، -I2 مصرف آب آبیاري به میزان 25 درصد بیشتر از تیمار اول، -I3 مصرف آب آبیاري به میزان 25 درصد کمتر از تیمار اول و -I4 مصرف آب آبیاري به میزان 50 درصد کمتر از تیمار اول - اعمال شدند. آزمایش در قالب طرح بلوکهاي کامل و در سه تکرار، در هر کرت آزمایشی سه درخت، مجموعاً بر روي 36 اصله درخت لیموترش 6 - Citrus.aurantifolia - ساله انجام گرفت.
فواصل درختان 7× 7 متر و روش آبیاري قطره اي بود. در سراسر دوره آزمایش، آبیاري با استفاده از قطره چکانهاي 4 لیتر در ساعت 14 - قطره چکان به ازاي هر درخت - بصورت لوپ در اطراف درخت با دور یک روز در میان در فصول خشک و دور مناسب در ماههاي داراي بارندگی - با توجه به میزان بارندگی و نیاز آبی گیاه - صورت گرفت. در طول انجام آزمایش مراقبت هاي معمول باغی انجام گردید.
صفات مورد بررسی شامل عملکرد، کارایی مصرف آب، درصد کل مواد جامد محلول، در صد اسیدیته قابل تیتراسیون، ضخامت متوسط پوست، در صد وزنی تفاله و درصد حجمی عصاره بود. اندازه گیري مقادیر آب مصرفی بوسیله کنتور حجمی صورت گرفت. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار آماري SAS تجزیه و تحلیل آماري شد و میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه اي دانکن مقایسه شدند.
نتایج و بحث
در جداول شماره 1 و 2 نتایج تجزیه واریانس و مقدار آب مصرفی تیمارهاي آزمایش نشان داده شده است. براساس جدول تجزیه واریانس مرکب سه ساله - جدول شماره - 1 اثر سال بر عملکرد کمی و کیفی میوه و کارایی مصرف آب به استثناء در صد اسیدیته قابل تیتراسیون در سطح %1معنی دار شد که احتمالاٌ به دلیل سال آوري مرکبات - جیحونی،1390و فتوحی قزوینی و فتاحی مقدم، - 1385 می باشد.
بین تیمارهاي آبیاري از لحاظ عملکرد و کارایی مصرف آب به ترتیب در سطح یک و پنج در صد اختلاف معنی دار وجود داشت. همانگونه که این جدول نشان میدهد افزایش و یا کاهش مقدار آب مصرفی بر کیفیت میوه لیمو ترش تأثیر گذار نبوده و در مواقع تنش آبی باید بیشتر نگران کاهش عملکرد محصول بود تا ویژگیهاي کیفی میوه. شکل شماره 1 تاثیر تیمارهاي آبیاري بر عملکرد و کاریی مصرف آب را نشان می دهد، همانگونه که ملاحظه میگردد تیمارهاي I1 و I2 در گروه A و تیمارهاي I3 و I4 در گروه B قرار گرفته اند. با افزایش مقدار مصرف آب میزان عملکرد نیز افزایش یافت، که نتیجه دور از انتظاري نیست.
در پژوهشی کاستل و باج - 1988 - مشاهده کردند که با کاهش آب مصرفی به مقدار 20 و 40 درصد نسبت به تیمار %100 نیاز آبی، عملکرد به ترتیب به میزان 5 و 15 درصد کاهش یافت. بالاترین عملکرد به مقدار 6731 کیلوگرم در هکتار از تیمار I2 با بیشترین مقدار مصرف آب به مقدار17210 متر مکعب در هکتار - جدول - 2 و پایینترین عملکرد به مقدار 3896 کیلوگرم در هکتار از تیمار I4 با کمترین مقدار مصرف آب به مقدار 6884 متر مکعب در هکتار - جدول - 2 به دست آمد. در شکل 1 - سمت چپ - تاثیر تیمارهاي آبیاري بر کارایی مصرف آب نشان داده شده است.
همان طور که در شکل مشاهده میشود تیمارهاي I1 ، I2 و I3 در گروه A و تیمار I4 در گروه B قرار گرفت. با افزایش مصرف آب، کارایی مصرف آب کاهش یافت - با اغماض از اختلاف جزئی دو تیمارI1 و . - I3 بالاترین کارایی مصرف آب به مقدار 0/57 از تیمار I4 با کمترین مقدار مصرف آب 6884 - متر مکعب در هکتار - و پایین ترین کارایی مصرف آب به مقدار 0/39 از تیمار I2 با بیشترین مقدار مصرف آب 17210 - متر مکعب در هکتار - به دست آمد. یکی از نکات قابل توجه در این آزمایش اختلاف 22 در صدي آب مصرفی در تیمار I1 به مقدار 1377 میلیمتر - جدول - 2 با مقدار آب مورد نیاز محاسبه شده مرکبات 1075 - میلیمتر - بوسیله موسسه تحقیقات خاك و آب کشور می باشد
جدول :1تجزیه واریانس مرکب 3 ساله
جدول-2 متوسط حجم آب آبیاري تیمارها - 85-87 متر مکعب در هکتار -
