بخشی از مقاله
مقدمه
مدیریت مصرف کود نیتروژن بسیار مهم می باشد و مصرف آن تحت تاثیر شرایط محیطی قرار دارد لذا به نظر می رسد میزان و زمان مصرف نیتروژن در هرمنطقه با مناطق دیگر متفاوت باشد. مطالعات گوناگون نشان داده است که نیتروژن عنصر غذایی محدود کننده رشد گیاه به شمار می آید. تقسیط هر چه بیشتر سبب افزایش کارایی کودهای نیتروژن گردیده و باعث افزایش عملکرد خواهد شد. مصرف کود سرک کودهای نیتروژن دار در مراحل شروع ساقه دهی و گل دهی بایستی مورد توجه قرار گیرد ضن اینکه مصرف بیش از حد کود نیتروژن به دلیل افزایش رشد رویشی باعث نازک تر شدن ساقه گیاه شده و منجر به ایجاد حساسیت بیشتر به خوابیدگی و دیررسی گیاه می شود.
- بوتار . - 2006 کارزانی - 1383 - بیان کرد میزان مصرف نیتروژن اثر معنی داری بر عملکرد دانه و تعداد خورجین در ساقه اصلی و گلدهی کلزا داشت ولی عملکرد دانه و سایر صفات تحت تاثیر زمان مصرف قرار گرفتند. ضمن اینکه برهمکنش زمان و مقدار نیتروژن بر عملکرد دانه و تعداد خورجین تاثیر معنی داری داشتند. پهلوان راد و همکاران - 1388 - دریافتند که زمان های تقسیط اثر معنی داری بر وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه کلزا داشت به گونه ای که حداکثر عمکرد دانه در تیمار یک دوم نیتروژن به صورت پایه و یک دوم در مرحله روزت از منبع اوره بدست آمد. احمدی و بحرانی - 2009 - دریافتند که حداکثر عملکرد دانه کلزا در سطح 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر نیتروژن و تقسیط آن با توجه به کارایی زراعیمصرف نیتروژن بر عملکرد دانه کلزا میباشد.
مواد و روش ها
به منظور بررسی تاثیر مقدار و تقسیط نیتروژن بر عملکرد اجزای عملکرد دانه کلزا آزمایشی در سال 1389 در ایستگاه زراعی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در باجگاه در قالب طرح کرت های یک بار خرد شده با چهار تکرار انجام شد. تیمارها شامل نیتروژن درچهار سطح - صفر، 50، 100 و150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار - ، و زمان کاربرد نیتروژن در چهار سطح - یک دوم در زمان کاشت+یک دوم در زمان روزت - ، - یک دوم در زمان کاشت + یک دوم در زمان ساقه رفتن - ، - یک سوم در زمان کاشت+یک سوم در زمان روزت + یک سوم در زمان ساقه رفتن - و - یک سوم در زمان کاشت + یک سوم در زمان ساقه رفتنو یک سوم در زمان پرشدن دانه - بود.عملیات زراعی انجام شده شامل شخم،دیسک جهت خرد کردن کلوخه ها و لولر و مرزبندی بود.
ابعاد کرت ها 4×4متر بود و بذر رقم طلایه با کمک خطی کار پنوماتیک به فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگربر اساس 10 کیلوگرم در هکتار کشت گردید . قبل از کاشت مقدار 100 کیلوگرم کود سوپر فسفات تریپل در مزرعه پخش و با کمک دیسک با خاک مخلوط گردید. جهت مبارزه با علف های هرز از علفکش ترفلان به میزان 2 لیتر درهکتار بصورت پیش رویشی استفاده گردید. در پایان فصل رشد از هر کرت فرعی مساحت دو مترمربع را بطور تصادفی برداشت کرده و پس از جدا نمودن دانه از بقایا عملکرد دانه و اجزای آن محاسبه گردید.سپس داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزارSAS تجزیه شده و میانگین ها به وسیله آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال %5 مقایسه گردیدند.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که با افزایش نیتروژن عملکرد دانه افزایش یافت و این افزایش از صفر به 100 کیلوگرم نیتروژن درهکتار 610 - در مقابل 2250 کیلوگرم در هکتار - و از 100 به 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار - 2250 در مقابل 3350 کیلوگرم در هکتار - معنیدار بود - جدول - 1 اما افزودن بیشتر نیتروژن تفاوت معنی داری در عملکرد دانه ایجاد ننمود. مقدار ماده خشک تولیدی نیز تحت تاثیر مصرف نیتروژن افزایش یافت به گونهای که تا سطح 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بطور معنیداری افزایش نشان داد - جدول. - 1 به عبارت دیگر به نظر می رسد افزودن نیتروژن تا سطح 200 کیلوگرم، تاثیر بیشتری در تولید کل ماده خشک نسبت به عملکرد دانه داشته است به گونهای در این سطح، شاخص برداشت کلزا - % 42 - بطور معنی داری کاهش یافته است - جدول. - 1
از بین اجزای عملکرد دانه، با افزایش نیتروژن از صفر به 150 کیلوگرم در هکتار تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در خورجین بطور معنی داری افزایش یافت. حداکثر وزن هزار دانه 3/8 - گرم - در سطح 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. به عبارت دیگر در سطوح بیشتر نیتروژن تعداد دانه در خورجین و تعداد خورجین در بوته نقش مهم تری ایفا خواهد کرد که می تواند مربوط به افزایش بیشتر شاخه دهی در اثر افزایش نیتروژن باشد - جدول. - 1 محاسبه شاخص کارایی زراعی مصرف نیتروژن نیز نتایج بدست آمده را تایید می کند به گونه ای که حداکثر کارایی زراعی استفاده از نیتروژن در سطح 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار - - 18/2 بدست آمد و با افزایش نیتروژن به 200 مقدار آن - 14/5 - کاهش یافت - شکل . - 1
تقسیط نیتروژن بطور معنی داری عملکرد دانه را تحت تاثیر قرار داد به گونه ای که بطور کلی در تقسیط سه تایی در مقایسه با دوتایی عملکرد دانه - 3825 در مقابل 2210 کیلوگرم در هکتار - بطور معنیداری افزایش یافت - شکل - 2 و حداکثر عملکرد دانه در تیمار تقسیط - یک سوم کاشت+یک سوم ساقه رفتن و یک سوم پرشدن دانه - به میزان 4120 کیلوگرم در هکتار بدست آمد - جدول. - 1 از بین اجزای عملکرد دانه در تقسیط سه تایی علاوه بر تعداد خورجین و دانه در متر مربع وزن هزار دانه بطور معنی داری افزایش یافت - جدول - 1 و بطور کلی بیشترین سهم در افزایش عملکرد دانه در تقسیط سه تایی در مقابل دوتایی مربوط به افزایش تعداد دانه می باشد.بطور کلی از بررسی نتایج بدست آمده می توان چنین استنباط نمود که کاربرد کودهای نیتروژنه باید با توجه به کارایی زراعی مصرف آنها مدیریت گردد و همیشه حداکثر عملکرد دانه با افزایش مصرف نیتروژن به دست نمی آید. علاوه بر آن کاربرد چند مرحلهای - تقسیط - نیتروژن نیز ضمن افزایش عملکرد دانه موجب کاهش مشکلات زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه آن میشود.
