بخشی از مقاله
چکیده
انسان همواره به نور نیاز دارد، و امروزه نور و نورپردازي مقولهاي بسیار مهم براي مردم به شمار میآید که نقشی اساسی در زندگی انسانهـا دارد، به خصوص در شهرهاي امروزي که تبدیل به مکانهاي شبانهروزي شدهاند و فعالیتها تا ساعاتی از شـب ادامـه دارد. همـین عوامـل توجه به نورپردازي شهرها و فضاهاي آن به منظور تحرك و پیشرفت شهر و استفاده از مکانهاي شهري در شبهنگام و غروب، که نیمـی از عمر مفید شهرها در طول شبانهروز به حساب میآید، را ضروري میسازد. نورپردازي مطلوب در شب انگیزهي حضور در فضاهاي شـهري را تقویت میکند علاوه بر این مناظر زیبایی در شهر ایجاد میکند و جذابیتهاي آن را افزایش میدهد، که این امر باعث جـذب گردشـگر و بازدیدکنندگان از شهر در ساعات شب نیز میشود. اتفاقی که در حال حاضر در شهرهاي ما مشاهده میشود این است که به نقش عملکردي نورپردازي و بهرهگیري از آن در راستاي توسعهي گردشگري و جذب گردشگر در ساعات شب کمتر توجه شده است. بدینترتیـب، هـدف از این پژوهش ارائهي کیفیتهاي محیطی از طریق نورپردازي در راستاي جذب گردشگر میباشد، بدین منظور با استفاده از روش کتابخانـهاي و با رویکرد توصیفی– تحلیلی اطلاعات مورد نیاز جمعآوري شده و کیفیتهاي ضروري از این طریق استخراج شدهاند. در نهایت نتایج ایـن پژوهش به همراه پیشنهادات کاربردي ارائه خواهد شد.
کلمات کلیدي: کیفیت، نورپردازي، گردشگر، شب.
مقدمه
شهرهاي امروزي تبدیل به مکانهاي شبانهروزي شدهاند و بر خلاف گذشته که شهرها با تاریک شدن هوا به خواب مـیرفتنـد و بـا طلـوع خورشید از خواب بیدار میشدند نیستند و شرایط زندگی شهري امروزي باعث شده که فعالیتهاي شهروندان تا ساعاتی از شب ادامه داشـته باشد و زمان مناسبی براي حضور مردم در مکان باشد.
علاوه بر موارد ذکر شده، گردشگري شهري که یکی از راهبردهاي توسعهي اقتصادي، فرهنگی شهرها به شمار میآیـد، کـه امـروزه مـورد توجه اساسی قرار گرفته است. یکی از اقداماتی که باعث جذب گردشگر به شهرها میشود، بهرهگیري از فرصتهایی است که در طول شب وجود دارد. یکی از اقدامات ضروري در این حوزه نورپردازي مطلوب شهرها و مکانهاي شهري و ایجاد و تقویت کیفیـتهـاي ضـروري بـه منظور جذب گردشگر است که از این طریق حاصل میآید.
اما متأسفانه امروزه عدم توجه کافی به نورپردازي مطلوب در جهت زیباسازي شهرها به منظـور افـزایش جـذابیت شـهري و افـزایش زمـان فعالیتها در شب مسائل و مشکلات فراوانی را ایجاد نموده است. یکی از این مسائل عدم جذب گردشگر بـه شـهرها در شـب و نارضـایتی آنها میباشد. بدین ترتیب عوامل ذکر شده ضرورت ارائهي کیفیتهاي محیطی از طریق نورپردازي در جهـت جـذب گردشـگر در شـب را ضروري مینماید.
در این مقاله، از طریق بررسی اطلاعات ضروري در این حوزه، و بهرهگیري از تجارب شهرهاي مختلف و اقداماتی که در ایـن زمینـه انجـام شده است، کیفیتهاي طراحی شهري به منظور جذب گردشگر از طریق نورپردازي ارائه میشود و به منظور کاربرديتـر شـدن موضـوع در نهایت پیشنهاداتی ارائه میشود.
پیشینه پژوهش:
در دهههاي اخیر، اهمیت گردشگري در سطح بینالمللی هم از لحاظ تعداد گردشگران و هم از لحاظ درآمد ارزي همواره و به طور بیسابقهاي در حال افزایش بوده است. گردشگران براي انتخاب مقصد گردشگري عوامل متعددي را مورد بررسی قرار میدهند. یکی از عوامل اصلی عدم جذابیت شهر، عدم روشنی عدم امنیت، عدم وضوح زمینه و عوامل شهر میباشد که کمتر گردشگري را به خود جلب میکند. زیرا نور و روشنایی نخستین عامل محیطی است که براي هر نوع فعالیتی ضروري است(غلامحسینی و دیگران، 1392، ص.(68-69
فرانسواز چوي در کتاب شهرسازي، تخیلات و واقعیات یکی از عوامل اصلی عدم جذابیت شهر را عدم روشنی و وضوح زمینه و عوامل شهر میداند کهخصوصاً( در هنگام شب) کمتر جهانگردي را به خود جلب میکنند. در همین خصوص کوین لینچ میگوید: شهري که داراي نمادهایی آشکار و با وضوح کامل باشد، بدین تعبیر به نظر خوانا و متشخص میرسد، چنین شهري چشم و گوش را به توجه بیشتر دعوت میکند . افراد را به جانب خود میخواند(تقوایی و دیگران، 1390، ص.(6
همچنین پژوهشهاي بسیاري در این خصوص انجام شده است، که به طور مختصر تعدادي از آنها بیان میشود:
جهانشاه پاکزاد و الهام سوري در کتاب»راهنماي نورپردازي مکان هاي شهري(1391)«، نور را از لحاظ کمی و کیفی بررسی، و نمونههاي از کیفیاتی که با نورپردازي مطلوب محیطهاي شهري میتوان به آنها دست یافت، اشاره شده است، همچنین به ارتقاي کیفیت محیط و ابعاد آن از طریق نورپردازي پرداخته، و در این کتاب بیان شده مداخلات نورپردازي نه تنها با توجه به شخصیت هر مکان بایستی صورت گیرد، بلکه با شیوهي حضور خود، زمینهي ارتقاي کیفیت هاي محیطی مکان هاي شهري، انواع مشارکت اجتماعی و رونق اقتصادي شهر را فرآهم آورد(پاکزاد، سوري، 1391، ص.(1-3
مسعود تقوایی، حمیدرضا وارثی و افشین درکی در مقالهي »بررسی نقش نورپردازي در توسعهي گردشگري شهري (مطالعه موردي: شهر اصفهان)(1390) «، به بررسی نقش نورپردازي بر توسعهي گردشگري شهر اصفهان پرداخته است، و چنین نتیجهگیري شده است که چنانچه نسبت به نورپردازي نه به عنوان یک فعالیت تزئینی و جنبی، بلکه به عنوان یک راه کار مؤثر در معماري مجدد شهرها به هنگام شب رویکردي علمی و برنامهریزي شده، اتخاذ گردد، میتواند ضمن بهبود کیفیت زندگی شهري، نقش مهمی در افزایش جذابیت، زمان فعالیت و امنیت شهري براي گردشگران و به تبع آن توسعهي گردشگري شهري را نیز به همراه داشته باشد.
رحیم غلامحسینی، محسن کلانتري و فرزانه احمدي در مقالهي »تأثیرگذاري نورپردازي در امنیت شهري و توسعهي گردشگري (مورد مطالعه: کلانشهر شیراز« به بررسی ضرورتهاي نورپردازي به عنوان یکی از اصلیترین عناصر شهري و بررسی تأثیر نورپردازي در امنیت گردشگران کلانشهر شیراز پرداختهاند و یافتههاي حاصل از این تحقیق بدین شرح است که نورپردازي مناسب جاذبههاي شهر شیراز، علاوه بر ایجاد بهبود کیفیت زندگی شهري به توسعهي گردشگري در شیراز منجر میشود.
بدنه تحقیق:
- کیفیتهاي طراحی شهري:
"کیفیت" یکی از مفاهیم محوري دانش و حرفه و طراحی شهري بوده وطبیعتاً از اهمیت نظري و عملی فراوانی برخوردار گشته است(گلکار، 1379، ص.(38 کیفیت مجموعهاي از خصوصیات یا صفات مشخص که باعث متمایز کردن یک شیئی از اشیاء دیگر شده، ما را قادر میسازد که در مورد برتري، مشابهت و یا فروتري چیزي در مقایسه با چیزي دیگر قضاوت و حکم کنیم، و از نظر زیبایی شناختی در مورد زیبا یا زشت بودن، خوب یا بد بودن، و از نظر عملکردي در مورد بهتر یا بدتر بودن و کارآمد یا ناکارآمد بودن آن قضاوت و حکم نماییم(گلکار، 1379، ص.(38
صاحبنظران بسیاري در این حوزه مولفههایی براي کیفیت طراحی شهري بیان نمودهاند، که به تعدادي از آنها اشاره میگردد:
