بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر تنش کم آبی، محلول پاشی متانول و سالیسیلیک اسید بر عملکرد، اجزای عملکرد سویا در شرایط اقلیمی خرم آباد، این تحقیق در تابستان 1393، در ایستگاه تحقیقات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان به صورت طرح اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عوامل مورد مطالعه شامل الف: فاکتورمحلول پاشی متانول در سه سطح شامل: بدون محلول پاشی متانول - شاهد - ، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 20 درصد، ب: فاکتور محلول پاشی اسید سلیسیلیک اسید در دو سطح: بدون محلول پاشی سالیسیلیک اسید - شاهد - ، محلول پاشی سالیسیلیک اسید، ج: فاکتورتنش کم آبی در سه سطح: آبیاری نرمال بر اساس 60 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - شاهد - ، آبیاری بر اساس 120 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - تنش ملایم - ، آبیاری نرمال بر اساس 180 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاس A - تنش شدید - می باشد.
نتایج تجزیه واریانش نشان داد اثر متقابل سه گانه تنش کم آبی، کاربرد متانول و سالیسیلیک اسید برعملکرد دانه، تعداد دانه در بوته ،تعداد غلاف پوک، تعداد غلاف در بوته، وزن هزاردانه معنی دار شد.مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میانگین وزن عملکرد دانه با 2690/4 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار اثرات متقابل سه گانه ابیاری نرمال - شاهد - ، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد و محلول پاشی سالیسیلیک اسید و کمترین آن با 1040/7 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار تنش کم آبی شدید، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد و محلول پاشی سالیسیلیک اسید می باشد.
واژه های کلیدی: سویا، متانول، سالیسیلیک اسید، تنش کم آبی، عملکرد، اجزاء عملکرد
مقدمه
با توجه به افزایش سرانه مصرف روغن در کشور می بایست تمهیدات لازم در جهت نیل به خود کفایی این فرآورده کشاورزی مهم اندیشیده شود. باعنایت به وجود اراضی فراوان و اقلیم های متعدد در کشور که امکان زراعت انواع دانه های روغنی را فراهم آورده است خود کفایی در این زمینه دور از دسترس نیست. یکی از گیاهانی که به منظور تولید روغن کشت آن از دیرباز در سراسر جهان مرسوم بوده، سویا است. این گیاه با دارا بودن 25 تا 20 درصد روغن دانه و به لحاظ بالا بودن پروتئین بالا در بین گیاهان روغنی مطرح می باشد.
کنجاله آن هم به طور گسترده ای برای تغذیه دام و طیور استفاده می شود و علاوه برآن به دلیل تثبیت نیتروژن، نقش مهمی در حاصلخیزی و بهبود خاک دارد. تولید برایند بسیاری از فرایند های حیاتی در مراحل نموی گیاه است و هیچ فرایندی به تنهایی کلید دسترسی به حداکثر تولید را در اختیار نمی گذارد. بطور کلی خشکی یکی از عوامل محدودکننده تولید محصولات زراعی در مناطق کم آب می باشد.
وقتی که روزنه ها به علت خشکی یا دمای زیاد بسته می شوند دی اکسید کربن قابل دسترس گیاه کاهش یافته، بنابراین انتقال الکترون در اثر محدودیت دی اکسید کربن کاهش می یابد و در نتیجه قدرت آسیمیلاسیون محدود می شود. از طرف دیگر بسته بودن روزنه ها موجب افزایش دمای برگ و گیاه گردیده در نتیجه آن فرایند نوری محدود می شود. اخیرا محققین به دنبال ترکیباتی هستند که بتوانند سبب افزایش غلظت دی اکسید کربن در گیاهان و موجب تثبیت عملکرد در آنها شود.
یکی از راهکار های افزایش غلظت دی اکسید کربن استفاده از ترکیباتی نظیر متانول، اتانول، پروپانول و همچنین استفاده از اسید آمینه گلایسین و گلوتامات می باشد. که علت این امر جذب متانول در گیاه ومتابولیزه شدن سریع آن به کربن در بافت گیاهی است که ناشی از کوچکی مولکول های متانول نسبت به دی اکسید کربن است به طور کلی بررسی ها نشان می دهد که مصرف متانول در اغلب گیاهان زراعی موجب افزایش راندمان مصرف آب، کاهش تنفس نوری، افزایش سطح و دوام برگ و در نهایت افزایش عملکرد می شود.
با توجه به اهمیت سویا به عنوان یک گیاه روغنی و پروتئینی و این که کشت این گیاه در مناطق خشک و نیمه خشک نیز انجام می شود سالیسیلیک اسید ازجمله هورمونهای گیاهی است که اثرات بهبود دهنده ای روی رشد و عملکرد گیاهان تحت شرایط مختلف محیطی دارد و میتواند بعنوان یک تنظیم کننده رشد جهت بهبود رشد گیاه در شرایط تنش آب مورد استفاده قرار گیرد؟
مواد وروش ها
به منظور بررسی اثر تنش کم آبی، محلول پاشی متانول و سالیسیلیک اسید بر عملکرد، اجزای، عملکرد کشت دوم سویا در شرایط اقلیمی خرم آباد، این تحقیق در تابستان 1393 در ایستگاه تحقیقات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان به صورت طرح اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عوامل مورد مطالعه شامل الف: فاکتورمحلول پاشی متانول در سه سطح شامل: بدون محلول پاشی متانول - شاهد - ، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 20 درصد، ب: فاکتور محلول پاشی اسید سلیسیلیک اسید در دو سطح: بدون محلول پاشی سالیسیلیک اسید - شاهد - ، محلول پاشی سالیسیلیک اسید، ج: فاکتورتنش کم آبی در سه سطح: آبیاری نرمال بر اساس 60 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - شاهد - ، آبیاری بر اساس 120 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - تنش ملایم - ، آبیاری نرمال بر اساس 180 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاس A - تنش شدید - می باشد.
زمین مورد نظر برای آزمایش در سال گذشته به صورت آیش قرار داشت. در پاییز سال 1393به عمق 25 سانتی متر شخم زده شد و تا تیر ماه سال1393به همان صورت رها گردید. یک هفته قبل از کشت سویا، زمین مورد نظرجهت کنترل جمعیت علف های هرز آبیاری سپس شخم دوم به عمق 15 سانتی متر توسط گاوآهن برگردان دار انجام شد. برای نرم کردن خاک و ازبین بردن کلوخه ها دو بار دیسک عمود بر هم زده شد سپس جوی وپشته ها به فواصل 50 سانتی متر به وسیله فاروئرتهیه و به کمک نیروی انسانی مرمت گردید.
سپس طبق نقشه آزمایش هر بلوک شامل 18کرت و هر کرت آزمایشی شامل 6 خط کاشت به طول 6 متر و عرض3 متر و فاصله بین کرت های مجاور1متر - یک پشته نکاشت - و فاصله بین بلوک ها 2 متر در نظر گرفته شد. کاشت بذور در تاریخ 1393 /4/10 به روش خشک کاری با دست به صورت ردیفی انجام گرفت. طبق نقشه طرح هر بلوک یا تکرار شامل 3 کرت اصلی و هر کرت اصلی شامل 18 کرت فرعی، هر کرت فرعی آزمایش به طول 4 متر و عرض 3 متر و شامل 6 خط کاشت در نظرگرفته شد.
فاصله بین کرت های اصلی مجاور 1/5 متر - 3 پشته نکاشت - و فاصله بین کرت های فرعی 1 متر 2 - پشته نکاشت - و فاصله بین تکرارها 3 متر بود. جهت برداشت نهایی ضمن حذف دو خط کناری و نیم متر حاشیه بالا و پایین، عملیات برداشت از چهار ردیف میانی به مساحت 4 متر مربع انجام شد. جهت تعیین عملکرد دانه پس از جدا کردن کاه و کلش، دانه های مربوط به هر کرت جداگانه وزن شد. در برداشت نهایی پس از آن که دانه ها از غلاف جدا و خشک شدند، توسط دستگاه بذر شمار، تعداد هزار دانه شمارش و سپس وزن آنها بر حسب گرم با احتساب 13 درصد رطوبت محاسبه گردید.
بعد از اندازه گیری صفات مورد نظر داده های به دست آمده با استفاده نرم افزارهای آماری Excel,MSTATC,SAS بر اساس موازین طرح آماری به کار برده شده مورد تجزیه و پردازش قرار گرفت و نمودارهای مربوطه با استفاده از نرم افزار Excel رسم شدند. پس از تجزیه آماری، مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن - DMRT - درسطح %5 انجام گرفت.
