بخشی از مقاله
چکیده
تمامی سازمانها برای بقا در عرصه فعالیتهای خود، نیازمند اندیشههای نو و نظرات خلاقانه هستند.
چرا که این اندیشهها همچون روحی در کالبد سازمان دمیده خواهد شد و آنرا از نیستی و فنا ذهایی خواهد داد. در عصر ما برای بقا، پیشرفت و حتی حفظ وضع موجود، باید جریان نوجویی و نوآوری را در سازمانها تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آن جلوگیری شود. آنچه در این میان اهمیت دارد، تغییر به سمت بهتر شدن یا بهبود مستمر و تدریجی به معنای کلمه کایزن است.
در واقع کایزن بر این فلسفه استوار است که برای ایجاد بهبود در سازمانها لازم نیست به دنبال تغییرات انفجاری یا ناگهانی باشیم، بلکه هر نوع بهبود یا اصلاح به شرط آنکه پیوسته و مداوم باشد، ارتقای بهرهوری را در سازمانها به ارمغان خواهد آورد. در این تحقیق ضمن بررسی مواردی چون خلاقیت و نوآوری، به تبیین پیوند میان کایزن و نوآوری اشاره خواهد شد.
مقدمه
با ورود به هزاره سوم و عصر دانش، سازمانهای پژوهشی و دانشمحوری شکل گرفتهاند که بقا و حفظ مزیت رقابتیشان دربلند مدت وابسته به نوآوری در طراحی و توسعه محصولات جدید است - اعرابی و موسوی، . - 1383 همچنین با توجه به کوتاه شدن »چرخه عمر محصولات« در اینگونه سازمانها، نوآوری و توسعه محصولات جدید و نوآورانه، نقش خون را برای ادامه موفق حیات در این نوع سازمانها ایفا مینماید
امروزه نوآوری در فضای تکنولوژیکی حاضر برای سازمان ها الزامی بوده و اکثر سازمان ها در جستجوی خلق ایده های جدید میباشند. در این راستا متخصصان سازمان در تلاش هستند تا ازدانش برای عرضه تولیدات ویا خدمات جدیدی که مشتریان می خواهند، گام بردارند و زیر ساختی ایجاد کنند که نوآوری همانند یادگیری فرآیندی مستمر شود زیرا هدف مدیریت دانش و راز بقای این سازمان های امروزی در نوآوری نهفته است. متخصصان مدیریت دانش بر ئاین عقیده هستند که مکانیزم های نوآوری وفرآیندهای مدیریت دانش قابل انطباق هستند
اگر بخواهیم وظایف مدیران را برشمریم، به فهرست بلند بالایی از اقدامات ریز و درشت میرسیم که بسیاری از آنها در چارچوبهایی قابل دستهبندی است. دانشمندان علوم مدیریت بر همین اساس نظریاتی را خلق کردهاند که مهمترین کاربرد آنها، دستهبندی یا طبقهبندی این وظایف است. یکی از این نظریات پذیرفته شده نظریه فایول است که اهم وظایف مدیران را اینگونه بر میشمارد:
هدایت و رهبری، سازماندهی، برنامهریزی، نظارت، کنترل، هماهنگی. گرچه نظریات دیگری نیز در این حوزه وجود دارد، اما نظریه فایول با توجه به لحاظ کردن و در عین حال نقد اصولی دیدگاههای تیلور، تا کنون به عنوان یکی از معتبرترین اصول در علم مدیریت و حوزه وظایف مدیران پذیرفته شده است.
چنانچه فارغ از سایر دیدگاههایی که در این زمینه وجود دارد، اصول فایول را به عنوان مهمترین وظایف مدیران بپذیریم، میخواهیم از دیدگاه کایزنی این اصول را بازبینی کنیم. از نگاه کایزن وظایف مدیریت بر دو دسته اصلی تقسیمبندی میشود که اول ایجاد بهبود و دوم حفظ بهبود ایجاد شده میباشد.
لازم به یادآوری است که در اینجا منظور از مدیر تنها جایگاه رسمی و سازمانی وی مورد نظر نیست و هر فردی که در سازمان مسئولیت انجام کاری را دارد، مدیر یا به تعبیری دیگر اداره کننده آن کار فرض میشود. پس از جنگ جهانی دوم بیشتر شرکتهای ژاپنی ناگزیر بودند که فعالیت خود را تقریبا از صفر شروع کنند. مدیران و کارگران ژاپنی هر روز به مقابله با مشکلات جدیدی می رفتند و هر روز هم پیشرفت های جدیدی عایدشان می شد.خلاصه اینکه ادامه فعالیت شرکتها به پیشرفت بی پایانشان بستگی داشت.
بدین ترتیب کایزن به روش زندگی مردم ژاپن تبدیل شد.ازخوش اقبالی ژاپنی ها بود که ابزارو روش های متعددی به رونق مفهوم کایزن در ژاپن یاری رساند و در اواخر دهه 1950 و اوایل دهه 1960 از سوی متخصصانی همچون دمینگ و جوران عنوان شد. با وجود این بسیاری از مفاهیم سیستمها و ابزارهای جدیدی که امروزه به طور گسترده در ژاپن مورد استفاده قرار دارد بعدها توسط ژاپنیها توسعه پیدا کرد و به بهبود کیفی، کنترل کیفیت آماری و کنترل کیفی جامع در دهه 1960 منجر شد
خلاقیت در زمینه خلاقیت، تعاریف متعدد و متنوعی ارائه شده است. خلاقیت واژه ای عربی به معنی آفریدن است. در لغت نامه دهخدا، خلاقیت به معنای خلق است که ریشه آن خلق کردن و به وجود آوردن است و فرد خلاق شخصی است که دارای عقاید نو باشد. در فرهنگ وبستر - 2003 - ، خلاقیت، قدرت و توانایی خلق و ایجاد مفاهیم یا به کارگیری آن در شکل خلاقیت - سام خانیان، - 1384 جدید از طریق مهارتهای ذهنی تعریف شده است.
توانایی کاربرد دانش برای حل مسئله و نوآوری است. خلاقیت همواره شامل ایدههای جدید نیست بلکه گاهی میتواند درباره انتقال دانش موجود به موقعیتهای جدید و قراردادن آنها در موقعیت متفاوت باشد و یا میتواند در مرتبط ساختن روشهایی که قبلا وجود نداشتهاند، به کار گرفته شود
خلاقیت عبارت است از خلق کردن مفهوم و چیزی تازه و منحصر به فرد، به گونهای که مناسب و مفید، موجب حل یک مسئله، سؤال یا نیاز علمی، صنعتی و یا اجتماعی شود - پیر خائفی، 1390، . - 81 خلاقیت از دیدگاههای مختلف - فلسفی، علمی، روان شناختی اجتماعی، عصبشناختی، روانسنجی وبومشناختی - بررسی شده است. خلاقیت، توانایی فرد برای تولید پاسخی به طور کامل نوین در مواجهه با مسائل است و پاسخ خلاق، نخست نباید شامل تکرار چیزی باشد که فرد در گذشته دیده یا شنیده است و دوم پاسخ باید مسئله را به گونهای مناسب و سودمند حل کند
تاریخچه بهبود مستمر در ایران
سازمان ملی بهرهوری ایران در سال 1379، با هماهنگی سازمان ملی بهرهوری ایران دوره ای با عنوان کارگاه آموزشی کایزن عملی، به مدت پنج روز برای برخی از واحدهای صنعتی استان یزد برگزار شد. آن روز کسی تصور نمیکرد که این کارگاه سرآغازی برای معرفی الگویی برای بهبود بهرهوری در کشور شود. مدرس و مشاور این کارگاه، شوئیچی یوشیدا، مشاور کایزن و معاون اسبق شرکت نیسان موتورز بود.
این کارگاه پنج روزه که در آن بخشی از فرایندهای کاری واحدهای صنعتی شرکتکننده به عنوان نمونه انتخاب گردید و مورد بازنگری قرار گرفت، در تغییر نگرش کارکنان درباره مسائل محیطی بسیار مؤثر بود، بهطوریکه سازمان ملی بهرهوری ایران، بلافاصله اجرای طرح های بعدی را در سایر استان های کشور در دستورکار خود قرار داد. نخستین کسانیکه یوشیدا را در کارگاه آموزشی پنج روزه در استان آذربایجان شرقی همراهی کردند، کارشناسان این سازمان بودند که بعدها خود پایهگذار اجرای کایزن و ادامه فعالیتهای بهبود در بخشهای صنعت و خدمات شدند.
در سال 1381 ، سازمان ملی بهرهوری ایران، بهبود کایزنی را با اجرای طرح چرخه مدیریت بهره-وری، در پنج سازمان دولتی استان کرمان آغاز کرد و برای نخستین بار در کشور، کایزن را در حوزه خدمات و به ویژه سازمانهای دولتی وارد کرد. اکنون با یاری خداوند، بهبود مستمر - کایزن - در بخشهای مختلف صنعتی و خدماتی کشور، آغاز شده است و به تدریج به منزلت واقعی خود در فرایند توسعه کشور دست می یابد. دست اندرکاران بهبود مستمر در کشور، از طریق سایت با هم ارتباط متقابل و تبادل اطلاعات خواهند داشت
کایزن ترکیبی دو کلمه ای از یک مفهوم ژاپنی است که تعریف آن تغییر به سمت بهتر شدن یا بهبود مستمر و تدریجی است. در واقع کایزن بر این فلسفه استوار است که برای ایجاد بهبود در سازمان ها لازم نیست به دنبال تغییرات انفجاری یا ناگهانی باشیم ، بلکه هر نوع بهبود یا اصلاح به شرط آنکه پیوسته و مداوم باشد، ارتقای بهره وری را در سازمان ها به ارمغان خواهد آورد
جوهر و درونمایه شیوههای کاملا بی مانند مدیریت ژاپنی در زمینههای مختلف از جمله ارتقاء بهره وری، کنترل کیفی جامع، حلقه های کنترل کیفیت یا مناسبات کارگری، همگی در یک واژه بنام "کایزن" خلاصه می شود. کایزن، مفهومی چتری شکل است که بیشتر شیوههای خاص ژاپنی را که اخیرا شهرت جهانی یافتهاند در بر میگیرد.
استراتژی کایزن بر این باور است که استانداردهاطبیعتاً به صورت آزمایشی تدوین شدهاند و بایستی همواره تلاشهایی برای ارتقای آنها صورت گیرد. لذا فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوه زندگی انسان اعم از زندگی شغلی، زندگی اجتماعی و زندگی خانوادگی باید پیوسته بهبود یابد.پیام راهبردی کایزن این است که حتی یک روز نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در سازمان سپری گردد زیرا سازمان یک سیستم باز است و باید پیوسته در حال تحول باشد
