دانلود مقاله تکنیکهای نوین هزینه یابی : هزینه یابی بر مبنای فعالیت ، هدف و کایزن

بخشی از مقاله

تکنیکهای نوین هزینه یابی : هزینه یابی بر مبنای فعالیت ، هدف و کایزن

چکیده
سودآوري، رويا و آرزوي تمامي شركت‌ها ومديران است، اما مانعي بزرگ به نام هزينه‌ها، مي‌تواند آنها را دست‌نيافتني كند. همان مقدار كه صاحبان شركت‌ها به هزينه‌ها حساسيت نشان مي‌دهند، مشتريان نيز احساس مشابه نسبت به واژه "قيمت "دارند. در دنياي كسب و كار، هرچه شرايط رقابتي‌تر مي‌شود، اهميت مسائلي نظير كيفيت، قيمت و زمان تحويل، به‌شدت افزايش مي‌يابد. با توجه به اهمیت قیمت گذاری محصولات برای شرکتها و رضایت مندی مشتریان از یک سو و بقاء شرکتها در رقابت جهانی ، استفاده ار تکنیکهای نوین هزینه یابی را برای شرکتها ملزم

ساخته است که از حیث اهمیت در این مقاله به سه نوع از این تکنیکهای نوین هزینه یابی که شامل: هزينه‌يابي برمبناي فعاليت (ABC) هزينه‌يابي برمبناي هدف (TC)، هزينه‌يابي كايزن می باشند اشاره می شود .
هزينه يابي برمبنای فعاليت از اين باور سرچشمه مي گيرد كه محصولات، فعاليتها را م

صرف مي كنند وفعاليتها منابع را. در اين روش، هزينه ها به فعاليتها تخصيص مي يابد و سپس هزينه هاي تخصيص يافته به فعاليتها، برمبناي استفاده هريك از محصولات از فعاليتها، به محصولات تخصيص داده مي شود . هزينه يابي هدف يک ابزار راهبردي قوي است که سازمان را همزمان قادر به يافتن سه بعد،کيفيت، هزينه و زمان مي کند. و هزينه ها را قبل از وقوع کنترل مي کند. همچنين هزينه يابي هدف فرهنگي را مقدور مي دارد که به مشتري ارزش مي دهد. و همه فعاليتهاي هزينه يابي هدف را نيازهاي مشتريان هدايت ميکند. هزینه یابی کایزنی یعنی حفظ سطوح هزینه فعلی برای تولید محصولات در جریان ساخت و انجام کار سیستماتیک برای کاهش مستمر هزینه ها تا سطح مطلوب و هدف آن پیگیری سرسختانة فعالیت‌های کاهش هزینه در تمام مراحل ساخت و به منظور کمک به حداقل کردن فاصلة بین سود هدف و سود تخمینی است.

واژه های کلیدی : هزینه یابی ، بهای تمام شده ، سودآوری ، رضایت مشتریان

مقدمه
با گسترش روزافزون مباحث مربوط به سازمان تجارت جهانی و پیوستن تدریجی کشورها مختلف به این سازمان لزوم توجه به تکنیکهای مدیریت هزینه بیش از پیش احساس می شود. کشورهایی که به این پیمان می پیوندند به دنبال ساز و کارها و ابزارهایی هستند

که بتوانند به دوام و بقاء اقتصادی آنها در بازار پر رقابت جهانی کمک کنند و بتوانند پیش از ورود به این رقابت همه جانبه، قابلیت های مناسب و آمادگی لازم را کسب نمایند. در بازار یک پارچه دنیای آینده، کسانی قادر به رقابت هستند و می توانند به دوام و بقاء واحد های تجاری خود امیدوار باشند که بتوانند کالاهایی با مزایای رقابتی ، تولید و به بازار عرضه کنند. عرضه کنندگانی که بتوانند محصولاتی را با کیفیت و کارکرد مشابه اما با قیمت های پایین تر به بازار ارائه کنند، گوی سبقت را از دیگر رقبا خواهند ربود و سهم خود را در بازار افزایش خواهند داد[3] . سودآوري، رويا و آرزوي تمامي شركت‌ها ومديران است، اما مانعي بزرگ به نام هزينه‌ها، مي‌تواند آنها را دست‌نيافتني كند. وقتي نمودارها، نشانگر روند صعودي هزينه‌هاي سازمان هستند، نه تنها نشان مي‌دهند كه سلامت سازمان در خطر است بلكه زنگ‌ خطر را براي مديران به صدا درمي‌آورند. هزينه، براي مديران و سهامداران، واژه‌اي دوست‌داشتني نيست. همان مقدار كه صاحبان شركت‌ها به هزينه‌ها حساسيت نشان مي‌دهند، مشتريان نيز احساس مشابه نسبت به واژه "قيمت "دارند. در دنياي كسب و كار، هرچه شرايط رقابتي‌تر مي‌شود، اهميت مسائلي نظير كيفيت، قيمت و زمان تحويل، به‌شدت افزايش مي‌يابد. مهمترین تکنیک هایی که می توانند مؤسسات را در این راه کمک کنند سیستم های هزینه یابی هدف ، هزینه یابی بر مبانی فعالیت و کایزن می باشند.
هدف اصلی این مقاله بررسی تاثیر تکنیک های هزینه یابی در موفقیت شرک

تها در عرصه رقابت جهانی می باشد. زیرا در بازر جهانی تنها شرکتهایی می توانند در عرصه رقابت باقی بمانند و به فعالیت خود ادامه بدهند که بتوانند محصولاتی تولید کنند که ضمن داشتن کیفیت و کارکرد مناسب و قابل رقابت با رقبا، بهای تمام شده کم تری داشته باشد. در مورد هر یک از تکنیک های هزینه یابی فوق تحقیقات زیادی انجام شده و مقالات زیادی به رشته تحریر درآمده که از جمله :
دستگیروعرب یار محمدی (1384) با بررسی موانع بکارگیری هزینه یابی ه

دف در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در تهران به این نتیجه رسیدند که شرکتهایی می توانند در عرصه رقابت باقی بمانند که بتوانند محصولاتی را تولید کنند که ضمن داشتن کیفیت مناسب ، بهای تمام شده کم تری داشته باشند. و همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهدکه در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران هیچ یک ار عناصر هزینه یابی هدف اجرا نمی شود[3].
شالچی (1385) با بررسی و طراحی الگوی بهای تمام شده خدمات بانکی به روش ABC در بانک مسکن به این نتیجه رسیده که محاسبه صحیح بهای تمام شده محصول و خدمات، نیازمند اطلاعاتی است که سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت به مراتب بهتر از یستم های سنتی حسابداری مدیریت فراهم می آورد و همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهد که بدلیل فقدان یک سیستم بهای تمام شده مناسب، بهای تمام شده خدمات بانکی دقیقاً برآورد نمی شود [5]. خوش طینت و جامعی (1380)با بررسی هزینه یابی هدف، شناخت، کار

برد و ضرورت بکارگیری آن به نتیجه رسیدند که مکانیزم هزینه یابی هدف در فضای رقابتی کاربرد دارد و وجود بازار رقابت برای کسب قیمت به منظور رسیدن به هزینه و سود هدف الزامی است[2].
هزینه یابی هدف
هزینه یابی هدف یک تکنیک مدیریت هزینه است که به طور عمده تمرکز خود را بر مدیریت هزینه محصولات آتی تولیدی معطوف می کند. در هزینه یابی هدف نگرش این است که چون پس از طراحی یک محصول بخش عمده ای از هزینه های آن تعهد می شود، کاهش هزینه امکان پذیر نیست مگر با طراحی مجدد محصول. در این تکنیک قبل از مرحله طراحی به مدیریت هزینه توجه می شود تا محصولی با بهای تمام شده از پیش تعیین شده تولید تا سود مورد نظر مدیریت تأمین شود. هزینه یابی هدف یک تکنیک تعیین و اندازه گیری بهای تمام شده نیست ، بلکه یک برنامه جامع کاهش هزینه است که حتی قبل از اولین مراحل تولید یک محصول است. هزینه یابی هدف به دنبال شناسایی هزینه های تولید یک محصول پیشنهادی است، تا وقتی محصول به فروش می رسد سود دلخواه و مورد نظر ایجاد کند. در سیستم های رایج، یک محصول پس از طراحی و تولید، هزینه یابی شده و پس از تعیین بهای تمام شده آن، سود مورد نظر به آن افزوده و با قیمت تعیین شده به بازار عرضه می شود. اما در دنیای پررقابت آینده، تولید کننده نمی تواند بدون لحاظ نمودن بهایی که مشتری حاضر به پرداخت است به تولید و عرضه محصول بپردازد. هزینه یابی هدف یک مهندسی معکوس است که در ابتدای مراحل طراحی محصول نتایج احتمالی را با تحقیقات بازار پیش بینی کرده و سعی دارد محصولی با بهای تمام شده مشخص که هم تأمین کننده سود مورد نظر مدیریت و هم تأمین کننده نیازهای مشتری(از لحاظ قیمت، کیفیت و کارکرد) باشد را ارائه کند. لذا بايد هزينه ها و بهاي تمام شده را به سطحي رساند که با فرض قيمت از پيش تعيين شده فروش و حداقل سود انتظاري، هزينه ها از سطح و ميزان پيش بيني شده فزوني نبايد. آنچه کار مديريت بنگاه را در اين معامله دشوارتر مي سازد. اين است که کاهش و کنترل هزينه ها بايد با حفظ و حتي گاهي ارتقاء کيفيت نيز همراه باشد. به همين لحاظ مي گوي

ند، هزينه يابي هدف بخشي از فرآيند مد‍يريت جامع براي بقاء سازمان در

محيط رقابت فزاينده است[3].
معادله سود و هزينه را به طور ساده مي‌توان به صورت «سود برابر است با قيمت فروش منهاي هزينه‌ها» بيان كرد.
هزينه‌ها- قيمت = سود
در تفكر هزينه‌يابي سنتي، پس از محاسبه هزينه‌هاي توليد، سود مورد انتظار به آنها اضافه شده و قيمت فروش تعيين مي‌شود.
مثلا، اگر هزينه‌ كالايي 1000 واحد پولي است و شركت بخواهد 20 درصد سود حاصل كند، قيمت فروش آن را 1200 واحد پولي تعيين خواهد كرد. در ديدگاه هزينه‌يابي برمبناي هدف، شرايط به گونه‌اي ديگر است. در اين تفكر، فلسفه مديريت برهزينه حاكم است. در شرايط رقابتي، يك شركت نمي‌تواند قيمت تعيين كند بلكه قيمت براي او تعيين مي‌شود. بنابراين در معادله بالا، قيمت در دست شركت نيست و ازميان سه متغير سود، قيمت و هزينه، تنها دو متغير سود و هزينه باقي مي‌ماند. بنابراين، شركت بايد بتواند با يافتن راهكاري ميان سود وهزينه، توازن لازم را

برقرار كند. حال اگر شركت سود هدف خود را X تعريف كند، حداكثر هزينه‌اي كه مي‌تواند متحمل شود، برابر است با: (سود هدف- قيمت رقابتي= هزينه هدف) ، اين ديدگاه، چيزي نيست جز هزينه‌يابي هدف [1].

با مرور تحقیقات و مقالات مختلف در زمینه هزینه یابی هدف مشخص گردید شش اصول عمده هزینه یابی هدف عبارتند از :
1- هزينه يابي قيمت بازار 2- تمرکز بر مشتری
3- تمرکز بر فرآيند طراحي 4- عملکرد متقابل
5- زنجيره ارزش 6- هزینه یابی بر مبانی فعالیت
1- هزینه یابی قیمت بازار: شدت رقابت، بيان کننده ميزان توجهي است که واحد اقتصادي در فرآيند هزينه يابي بر مبناي هدف بايد به آن بپردازد. با انتقال فشار رقابتي، به طراحان محصول و تهيه کنندگان قطعات. احتمال واقع شدن محصول جديد در اقدام به توليد آن در منطقه بقا افزايش مي يابد. در سيستم هزينه يابي هدف براي بدست آوردن هدفهاي هزينه، قيمت بازار به کار گرفته مي شود. و هزينه هاي هدف با استفاده از فرمول زير محاسبه مي گردد[2]. حاشيه فروش مطلوب – قيمت بازار = هزينه هدف
2- تمرکز بر مشتری: توجه به نياز مشتري و در نظر گرفتن وضعيت شرکت از نظر رقابتي امري ضروري است در هزينه يابي هدف يکي از رويکردها اين است که طراحان به تشريح نيازها و خواسته هاي مشتري در خصوص کيفيت قيمت و زمان به طور همزمان در تصميمات محصول و فرآيند مي پردازد. کيفيت محصول و بهبود کارکرد تنها در صورتي امکان پذير است که[2]:
 محصولات، انتظارات مشتري را برآورد سازد.
 مشتريان حاضر باشند بابت آن محصول، پولي بپردازند .
 سهم بازار يا حجم فروش افزايش يابد.

3- تمرکز برفرآیند طراحی:
 در سيستمهاي هزينه يابي هدف هزينه ها قبل از وقوع مورد نظارت و کنترل قرار مي گيرند.
 سيستم هزينه يابي هدف مهندسان توليد را به اثر هزينه محصول، فناوري و طرح فرآيند توليد و چالشهايي که در اين زمينه وجود دارد متوجه مي سازد.
 سيستمهاي هزينه يابي هدف موجب مي شود وظايف مشترک کليه بخشهاي شرکت در زمان طراحي مورد تحليل و آزمون قرار گيرد. در نتيجه تغييرات مهندسي يا مراحل توليد قبل از رسيدن محصول به مرحله توليد. انجام مي شود.

 در سيستم هزينه يابي هدف مهندسي همزمان محصولات و مراحل توليد (به جاي مهندسي ترتيبي) باعث کاهش دوره زماني توليد مي شود. زيرا امکاني را فراهم مي آورد تا براي هر مشکلي بتوان قبل از شروع توليد راه حلي ارائه کرد[1] .
4- عملکرد متقابل: در سیستم هزینه یابی هدف گروههای عملیاتی و تولید را اعضای بخش طراحی و مهندسی تولید، خط تولید، فروش و بازار یابی، واحد تدارکات، دایره حسابداری

صنعتی، دایره خدمات و پشتیبانی تشکیل می دهد و از افراد خارج سازمان، از قبیل تأمین کنندگان قطعات، مشتریان، فروشندگان، توزیع کنندگان، ارائه کنندگان خدمات و عرضه کنندگان مواد اولیه نیز بهره گرفته می شود. مسئولیت این گروهها از مرحله طراحی اولیه محصول شروع و تا تولید ادامه می یابد. عملکرد متقابل می تواند زمان عرضه محصول را کاهش دهد[2].
5- زنجیره ارزش: تمامی عناصر زنجیره ارزش از قبیل تأمین کنندگان قطعات، فروشندگان، توزیع کنندگان و ارائه کنندگان خدمات در هزینه یابی هدف مدنظر قرار می گیرد. هزینه یابی هدف تلاشهای مربوط به کاهش هزینه را از طریق ایجاد یک رابطه همکاری با اعضای خارج از سازمان بر سراسر زنجیره ارزش انجام می دهد. هزینه یابی هدف بر اساس منافع دراز مدت و متقابل تولید کنندگان و سایر عناصر زنجیره ارزش طراحی می شود[2].
6- هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC)
در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970، برخی نویسندگان حسابداری به رابطه بین فعالیت و هزینه اشاره نمودند. اما در دهه 1980 به دنبال انعکاس ضعف ها و نارسایی های سیستم های رایج حسابداری در ارائه اطلاعات دقیق هزینه، توجه جدی در محافل دانشگاهی و حرفه ای به این رابطه بیشتر جلب گردید. این توجه عمدتاً براساس پیدایش سه سازه اصلی به شرح زیر بود:
سازه اول تغییر نوینی بود که در دنیا جهت معرفی تکنولوژی مدرن، مکانیزم های تولیدی جدید در کشورهای مختلف بویژه در ژاپن و ... رخ داد.
سازه دوم این بود که در دهه 1980 فلسفه فکری بسیاری از مدیران شرکت ها دستخوش تغییرات عمده گردید و علاوه بر سود آوری، رقابت در سطح جهانی، افزایش رضایت مشتریان، تأکید بر کنترل کیفیت محصولات و کاهش هزینه ها نیز جزو اهداف اصلی مدیران قرار گرفت.
سازه سوم این بود که عده ای از نویسندگان حسابداری به تشریح فضای جدید تولید، نقشهای گوناگون تکنولوژی و دیدگاههای جدید مدیران پرداختند. نویسندگان مذکور ادعا کردند که سیستم های سنتی حسابداری صنعتی نه تنها پاسخگوی احتیاجات مدیران نیست بلکه استفاده از اطلاعات حاصل از آنها سبب گمراهی و تصمیم گیری های نادرست مدیر

ان می شود. به دنبال آن، این نویسندگان اقدام به معرفی سیستم جدید تحت عنوان «هزینه یابی بر مبنای فعالیت» نمودند[5].
نیاز به اطلاعات عملیاتی در مورد هزینه ها، مقدمه ظهور سیستم دوبعدی ABC را فراهم آورد. این نگرش جدید مشخصاً به منظور ارائه اطلاعات مفید جهت دستیابی به اهداف اصلاحی در داخل و خارج از سازمان پدید آمد. این سیستم دارای دو دیدگاه اساسی

می باشند. دیدگاه اول بیانگر تخصیص هزینه ها از منابع به فعالیت ها و از فعالیتها به اهداف (موضوع) هزینه (شامل مشتریان و محصولات) می باشد. اطلاعات فراهم شده در این بخش پشتیبان تصمیمات کلیدی سازمان مانند قیمت گذاری، تعیین ترکیب محصول تأمین منابع و تعیین الویت هایی برای اقدامات اصلاحی است. دیدگاه دوم پاسخگوی نیاز سازمان به اطلاعاتی درباره عوامل موثر بر فعالیتهاست. به عبارت دیگر چه عواملی باعث انجام کارها می شوند و چگونه می توان این فعالیتها را به نحو مطلوب انجام داد. چنین اطلاعاتی به سازمان کمک می کند تا علاوه بر بهبود عملکرد خود، ارزش دریافتی توسط مشتریان را نیز اصلاح نماید[5].
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت یکی از سیستم های نوین هزینه یابی محصولات و اصول اساسی هزینه یابی هدف می باشد که نیازهایی از قبیل محاسبه صحیح بهای تمام شده محصول، بهبود فرایند تولید، حذف فعالیت های زائد، شناخت محرک های هزینه، برنامه ریزی عملیات و تعیین راهبردهای تجاری را برای واحد اقتصادی برآورده می سازد. این سیستم به جای پرداختن به نشانه و معلول، علت ایجاد هزینه و تولید را کالبدشکافی می کند و اگر فعالیتی دارای فلسفه توجیهی، متقاضی و حتی ارزش افزوده نباشد، زمینه حذف، تعدیل یا بهبود آن را فراهم می کند[5].
در ادبیات حسابداری تعاریف مختلفی از هزینه یابی بر مبنای فعالیت ارائه شده است.
• می هر و دیکین معتقدند : «هزینه یابی بر مبنای فعالیت یک روش هزینه یابی است که بهای تمام شده محصولات را از جمع هزینه فعالیتهایی که منجر به ساخت محصول می شوند بدست می آورد».
• هیلتون می نویسد: «هزینه یابی بر مبنای فعالیت روشی است که در آن هزینه ها بر مبنای نسبت سهم فعالیتهای صرف شده بوسیله هر محصول، از یک مخزن هزینه به محصولات مختلف تخصیص داده می شود» [6].
هزينه يابي مبتني بر فعاليت از اين باور سرچشمه مي گيرد كه محصو

لات، فعاليتها را مصرف مي كنند وفعاليتها منابع را. در اين روش، هزينه ها به فعاليتها تخصيص مي يابد و سپس هزينه هاي تخصيص يافته به فعاليتها، برمبناي استفاد

ه هريك از محصولات از فعاليتها، به محصولات تخصيص داده مي شود .در واقع، هزينه يابي مبتني بر فعاليت، شيوه اي است كه براساس آن، هزينه محصول به عنوان جمع هزينه فعاليتهايي كه به خاطر ساخت آن محصول انجام ميشود، به دست ميآيد[7].
کایزن
کایزن یک شیوة مدیریتی ژاپنی است که براساس دیدگاههای دکتر دبلیو . ای . دمینگ و دکتر جی.ام.جوران (اساتید رشتة مدیریت در آمریکا) شکل گرفته است و بعدها با استفاده توسط ژاپن کلید قدرت مند رقابت آنها گردید[4].
مفاهیم کایزنی
ایمایی کسی که اصطلاح کایزن را در سال 1986 ارائه داد، آن را به عنوان مداخلة همة افراد ، مدیریت ارشد، مدیران میانی، کارگران، برای بهبهود و پیشرفت تعریف

می‌کند. کایزن به مفهوم بهسازی و بهبود مستمر برسه بعد استوار است:
 بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات
 به صفر رسانیدن ضایعات
 تأمین رضایت مشتری
به منظور دستیابی به این اهداف همة اعضای سازمان باید در م

ورد بهینه سازی مستمر در خود احساس تعهد نمایند.
در فلسفه کایزن به رضایت مشتری توجه خاصی می شود و فرض را بر آن می‌گذارد که تمام فعالیت‌ها و بهبودها باید به رضایت مشتری منجر گردد. برای دستیابی به این هدف از روشهای سه‌گانه زیر استفاده می شود که به مثلث جوران معروف است:
1) کنترل کیفیت
2) بهبود کیفیت
3) تضمین کیفیت
کایزن روی تغییرات تدریجی در فرایندها تأکید دارد و در مقایسه با دیگر روش‌ها بسیار کم هزینه است، اما در مجموع به تحولات شگرفی می‌انجامد. فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوة زندگی انسان، شغلی ، اجتماعی ، خانوادگی، می‌باید پیوسته بهبود یابد. پیام استراتژی کایزن را می‌توان در این جمله خلاصه کرد:
«حتی یک روز را نیز نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در یکی از بخش‌های شرکت یا سازمان سپری کرد».
کایزن به اصطلاحات جزئی به عمل آمده در وضع موجود از

طریق تلاش‌های بی وقفه مربوط است و نوآوری به اصلاحات کلی ناشی از سرمایه گذاری وسیع در تکنولوژی اطلاق می گردد. می‌توان عنوان کرد که رضایت خاطر دشمن شماره یک کایزن است. اعتقاد به اصلاح و بهسازی در عمق جان ژاپنی‌ها ریشه دوانیده است و این باور را می‌توان در ضرب‌المثل سالخوردگان ژاپنی یافت که می‌گویند: اگر

شخصی را بعد از سه روز دیدید باید به دقت بررسی کنید که در این مدت چه تغییراتی در او بوجود آمده است. این گفته بر این مطلب تأکید دارد که هر شخصی در هر لحظه باید تغییر و البته بهبود یابد[4].
كايزن شيوه برخورد مديران ژاپني و برداشت خاص ايشان از مديريت كيفيت جامع (TQM) است كه در حال حاضر در 600 شركت ژاپني بكار گرفته شده است.كايزن همانند كنترل كيفيت و سيستم پيشنهادي به عنوان يك روش جهت دستيابي به توسعه در بسياري از كشورهاي دنيا شناخته شده است. ماهيت عمليات كايزن داراي پيچيدگي و دستورالعمل‌هاي پيچيده نيست و تقريباً نياز به زمان جهت تجهيز و راه‌اندازي ندارد، اين سادگي باعث مي‌شود كه تمامي كشورها، بدون توجه به نوع و حجم فعاليت‌هاي خود بتوانند از اين شيوه استفاده كنند.
برخلاف هزينه‌يابي هدف كه از كاهش هزينه‌ها در مرحله طراحي و توسعه محصول حمايت مي‌كند و به دنبال كاهش هزينه‌ها به سطحي پايين‌تر از سطح هزينه‌هاي قبلي در مرحله توليد محصولات موجود است ، در سيستم هزينه‌يابي كايزن از كارگران انتظار مي‌رود كه بطور مداوم هزينه‌ها را كاهش دهند و كارايي را بالا ببرند. هزينه‌يابي استاندارد بر رسيدن به بهاي تمام شده استانداردي كه مديريت تعيين مي‌كند تمركز دارد در حاليكه هزينه‌يابي كايزن روي كاهش مداوم هزينه‌ها متمركز است.
جامعة صنعتی در حال پیشرفت و ورود به عصر اطلاعات و ارتباطات است. بنابراین همواره باید به دنبال یافتن راه‌حل‌های کاراتر و سودبخش‌تر برای تولید محصول و انج

ام خدمات باشیم، در دنیای رقابتی اخیر بهای تأخیر در بکارگیری روش‌های اصلاح شدة مدیریتی کمتر از بهای تأخیر بکارگیری آخرین تکنولوژی‌ها نیست.
مراحل اجرای طرح کایزن به شرح زیر است:
 شناخت مشکلات و وضع موجود
 چاره جویی
 تجزیه و تحلیل مشکل
 ردیابی یا مشخص نمودن علل مشکل

 پیش بینی و مشخص نمودن تدابیر لازم
 به اجرا درآوردن راه حل
 ارزیابی نتایج
کایزن و هزینه یابی
هزینه یابی کایزنی یعنی حفظ سطوح هزینه فعلی برای تولید محصولات در جریان ساخت و انجام کار سیستماتیک برای کاهش مستمر هزینه ها تا سطح مطلوب و هدف آن پیگیری سرسختانة فعالیت‌های کاهش هزینه در تمام مراحل ساخت و به منظور کمک به حداقل کردن فاصلة بین سود هدف و سود تخمینی است. این رویکرد هم از نظر مفهومی و هم از منظر روش اجراء با مدیریت هزینه که در سیستم هزینه‌یابی استاندارد اعمال می شود، متفاوت است[4]. دو نوع هزینه یابی کایزنی کلی وجود دارد که هر کدام به زیربخش‌هایی قابل تفکیک است:
الف) هزینه یابی کایزنی در سطح شرکت
ب) هزینه یابی کایزنی برای محصول مشخص
جهت بهبود مستمر و تدریجی با بهره‌گیری از مشارکت کارکنان که جهت رسیدن به هدف کاهش هزینه می‌باشد می‌بایست مراحل زیر را انجام داد.
1-کلیه فعالیتهایی که هزینه زا هستند ولی ازش افزوده ندارندباید حذف شوند.(muda)
2-فعالیتهایی که به شکلی در جایی دیگر به صورت موازی انجام می شوند با همدیگر تلفیق می شوند.(muri)
3-آن دسته از فعالیتهای که برای تکمیل وبهبود سطح کیفی محصول وخدمات لازمند به فعالیتهی سازمان اضافه شوند.(mura)
اتلاف (مودا) از نگاه ژاپنی‌ها به هر فعالیتی اتلاق می‌شود که برای سازمان ایجاد هزینه‌ می‌کند ولی ارزش افزودهای تولید نمی‌کند. به عبارتی مودا مجموعه فعالیتهایی است

که از نظر مشتری نهایی ارزش ندارد و مشتری تمایلی به پرداخت پول برای این فعالیت ندارد طبق نظریه تایی چی اوهنو معاون تولید شرکت تویوتا موارد زیر را به عنوان مودا معرفی کرده است :
1- مودای تولید بیش از نیاز بازار
2- مودای انتظار و تأخیر کارکنان
3- مودای حمل‌ونقل‌وجابجایی وسایل و تجهیزات و کالای نیمه ساخته و ساخته

4- مودای حرکتهای اضافه در محیط کار
5- مودای انبار (موجودی اضافی)
6- مودای ایراد در فرایند
7- مودای تولید ضایعات و دوباره‌کاری

کاهش هزینه‌ها از طریق حذف اتلافات موجود صورت می‌گیرد. به منظور کاهش هزینه‌ها باید به توسعه فعالیتهای هفت‌گانه پرداخت : 1- بهبود کیفیت 2- بهبود تولید 3- کاهش موجودی انبار 4- کوتاه‌سازی طول خطوط تولید 5- کاهش زمان توقف و خرابی دستگاهها و تجهیزات 6- کاهش فضای مورد استفاده 7- کاهش زمان آغاز تا انجام عملیات .
همچنین علاوه بر اتلاف (مودا)، عدم تطابق و موارد اختلاف‌زا (مورا) و شرایط خستگی‌زا و طاقت‌فرسا (موری) در سازمان وجود دارند هرگاه در جریان عملیات ارسال قطعات؛ استفاده از دستگاهها و برنامه تولید نقصانی ایجاد شد مورا اتفاق افتاده است.
مثال : اگر کارگری در خط تولید وظیفه‌ای به صورت تکرار انجام می‌دهد و کار را برای نفر بعدی می‌فرستد اگر زمان عملیات یکی از دیگر بیشتر باشد عدم تطابق (مورا) به اضافه اتلاف (مودا) رخ می‌دهد، زیرا روند عملیات به مخاطره می‌افتد در اینجا باید از ساز و کارهای کایزن برای رفع اختلاف بهره گرفت. خستگی یا طاقت‌فرسا (موری) به معنای شرایط طاقت‌فرسا برای کارکنان؛ تجهیزات و فرایند کاری است برای مثال اگر کارگری تازه کار بجای کارگری خبره و با تجربه استخدام شود و آموزش لازم را نبیند کار برای او طاقت‌فرسا می‌شود. که لازم است برای اینگونه کارکنان دوره‌ای آموزشی برقرار کرد. بنابراین اتلاف (مودا)؛ عدم تطابق (مورا) و طاقت‌فرسا (موری) با یکدیگر فهرست را برای تشخیص موارد غیرعادی و نقص بوجود می‌آورند.

مراحل هزینه‌یابی کایزن
کاهش هزینه‌ در شرکتهای ژاپنی شامل کاهش در هزینه‌های ثابت و متغیر است، اما بدلیل وجود هزینه‌های ثابت برای رشد و پویایی کارخانه، تأکید اساسی بر روی کاه

ش هزینه‌های متغیر است.

(A) بهای تمام شده واقعی یک اتومبیل در دوره قبل = جمع بهای تمام شده دوره قبل ÷ کل تولید واقعی
(B) برآورد بهای تمام شده در این دوره = (A) × برآورد تعداد تولید دوره جاری
(C) بهای تمام شده مورد نظر کایزن دوره جاری = (B) × نسبت کاهش هزینه مورد نظر به کل هزینه برآوردی
(D) نسبت تخصیص
= هزینه‌ای که مستقیماً بوسیله هر واحد تولید کنترل شده ÷ کل هزینه کنترلی کارخانه
جمع هزینه کایزن برای هر کارخانه = (C) × (D)

مقایسه هزینه‌یابی کایزن و هزینه یابی هدف
هزینه‌یابی کایزن در هدف اصلی خود که کاهش هزینه می‌باشد همانند هزینه‌یابی هدف می‌باشد با این تفاوت که هزینه‌یابی کایزن بر روی کاهش هزینه‌ها در طول مرحله ساخت تمرکز دارد اما هزینه‌یابی هدف بر روی کاهش هزینه‌ها در مرحله طراحی و برنامه‌ریزی تأکید دارد. در هزینه‌یابی هدف بحث اصلی طراحی تولید و کاهش هزینه‌های تولید است ولی در هزینه‌های کایزن بحث در فرایند تولید است.
مشکلات موجود در بکارگیری سیستم هزینه یابی هدف در ایران

مکانیزم هزینه یابی هدف در فضای رقابتی کاربرد دارد و وجود بازار رقابت برای کسب قیمت به منظور رسیدن به هزینه و سود هدف الزامی است. در شرایط کنونی ح

اکمیت نوسانات اقتصادی بر کشور، امکان تعیین قیمت هدف اگر غیر ممکن نباشد، بسیار مشکل است. دیگر اینکه طرز فکر مشتری مداری در اقتصاد ایران رایج نشده است و مشتری حق انتخاب محدود دارد. همچنین فقدان روحیه کار گروهی و مستقر نبودن سیستمهای صحیح بهای تمام شده از جمله عوامل دیگری است که مانع به کارگیری سیستم هزینه یابی هدف می باشد.
نتیجه گیری
در یک نتیجه گیری کلی می تون بیان نمود که در بازار جهانی، رقابت میان شرکت ها و بنگاه ها پیچیده و فشرده شده و مشتریان نیز در انتخاب فرآورده ها و خدمات دلخواه خود ، قدرت اختیار بیشتری یافته اند. اکنون برخلاف گذشته در اثر سرعت پیشرفت فناوری و فرآورده ها و خدمات مشابه فراوان تر و گزینه های خرید مشتری بیشتر شده است. در این شرایط شرکت هایی می توانند در عرصه رقابت باقی بمانند و به فعالیت خود ادمه بدهند که بتوانند محصولاتی را تولید کنند که ضمن داشتن کیفیت و کارکرد مناسب و قابل رقابت با رقبا، ب

های تمام شده کم تری نیز داشته باشند تا بتوانند سهم خود را در بازار حفظ و افزایش دهند و سود مورد نظر خود را نیز کسب نمایند.
ابزاری که می تواند این ویژگی را تأمین نماید سیستم هزینه یابی هدف و کایزن می باشد که هزینه یابی بر مبنای فعالت نیز جزء اصول اساسی هزینه یابی هدف می باشد .
پیشنهادات

1- با توجه به اینکه تمرکز بر مشتری راهنمایی برای کاهش بهای تمام شده محصولات است، از این رو پیشنهاد می شود شرکت ها به طور مداوم با مشتریان خود جهت دریافت نظرات آنها ارتباط برقرار سازند و نظرات آنها را در طراحی محصولات مورد توجه قرار دهند.
2- با توجه به اهمیت چند مهارتی ساختن نیروی انسانی در دنیای رقابتی امروزی و نقش آن در افزایش کیفیت و کاهش هزینه محصولات به شرکت ها پیشنهاد می شود به چند مهارتی ساختن نیروی انسانی خود اقدام نموده و کارگروهی را جایگزین کار سنتی و فردی نمایند.
3- هزینه یابی بر مبنای فعالیت سیستمی است که باعث کاهش هزینه ها و هم چنین محاسبه دقیق تر بهای تمام شده محصولات می شود، از اینرو به شرکت ها پیشنهاد می شود که هزینه یابی برمبنای فعایت را جایگزین سیستم های سنتی نمایند.
منابع
1- حجازی، رضوان (1382)« مدیریت هزینه یابی بر مبنای هدف » مجله دانشگاه علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، شماره1 .
2- خوش طینت، محسن و اشرف جامعی (1380)«هزینه یابی هدف، شناخت، کاربرد و ضرورت بکارگیری آن» مجله حسابرس شماره 10.
3- دستگیر، محسن و جواد عرب یار محمدی (1384)« بررسی موانع بکارگیری هزینه یابی هدف در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در تهران» فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی شماره39 .

4- سلیمی، محمد حسین، ماساکی ایمایی « کایزن کلید موفقیت

رقابتی ژاپنی » مرکز نشر دانشگاه صنعتی امیر کبیر.
5- شالچی ،افشین(1385) « بررسی و طراحی الگوی بهای تمام شده خدمات بانکی به روش ABC در بانک مسکن» پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
6- عالی ور، عزیر « حسابداری صنعتی ، مفاهیم و کاربردها در هزینه یابی »جلد اول ، انتشارات سازمان حسابرسی ، نشریه 158.
7- عرب مازار یزدی، محمد وناصری، مهدی(1384)«امکان سنجی طراحی مدل محاسبه بهای تمام شده سپرده های بانکی به روشABC در بانک رفاه» فصلنامه بررسی حسابداری و حسابرسی.