بخشی از مقاله
چکیده
از اقدامات موثر در زمینه بهینهسازی مصرف سوخت در ساختمانهای مسکونی و استفاده از انرژی های طبیعی، طراحی اقلیمی ساختمانها بر اساس اصول معماری همساز با اقلیم در هر منطقه می باشد. بحران انرژی و ضرورت صرفهجویی در مصرف آن، تجدید نظر در نحوه ساخت و ساز را به یکی از ارکان اصلی برنامه ریزی و طراحی کشور تبدیل نموده است. اجرای روش های مناسب در طراحی ساختمان که با اقلیم محل هماهنگی داشته باشد همواره مورد نظر معماری ساختمان بوده است.
با توجه به اینکه عناصر اقلیمی تاثیر گذارترین عواملی هستند که در طی ادوار گذشته انسان را با چالش مواجه ساختهاند، شناخت شرایط اقلیمی و تأثیر آن بر معماری از مباحثی است که عدم شناخت آن منجر به ایجاد عدم انطباق معماری با اقلیم منطقه می گردد. استفاده از انرژیهای طبیعی در ساختمان به صرفهجویی در مصرف سوخت و مهمتر از آن به افزایش کیفیت آسایش و بهداشت محیط مسکونی و سالم سازی محیط زیست منجر می شود. هدف از این مقاله تعیین معماری همساز با اقلیم متناسب با پارامترهای اقلیمی موجود است که منجر به بکارگیری حداکثر پتانسیل های محیطی در جهت صرفهجویی در مصرف انرژی و بالا بردن کیفییت آسایشی در محیطهای مسکونی میگردد.
کلمات کلیدی: آسایش، اقلیم ، معماری، انرژی
مقدمه
امروزه اهمیت و ضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت کلیه ساختمانها، بهخصوص ساختمانهایی که بطور مستقیم مورد استفاده انسان و موجودات زنده قرار میگیرند ثابت شده است. توجه به خصوصیات اقلیمی و تأثیری که این خصوصیات در شکلگیری ساختمان میگذارند از دو جهت حایز اهمیت است. از یک سو ساختمانهای هماهنگ با اقلیم یا ساختمانهایی با طراحی اقلیمی از نظر آسایش حرارتی انسان کیفیت بهتری دارند.
شرایط محیطی، نوع و تغییر روزانه و فصلی نور، حرارت و جریان هوا اینگونه ساختمانها سالمتر و بهتر است. نوع و تغییر روزانه و فصلی نور، حرارت و جریان هوا در این ساختمانها فضای متنوع و دلپذیری ایجاد میکند. از سوی دیگر هماهنگی ساختمان با شرایط اقلیمی موجب صرفهجویی در مصرف سوخت مورد نیاز جهت کنترل شرایط محیطی اینگونه ساختمانها میشود. در کشور ما نیز با توجه به کاهش ذخایر پایانپذیر نفت، آلودگی شهرها و صدمات جبرانناپذیر سوختهای فسیلی به محیطزیست توجه به اقلیم و طراحی اقلیمی از نیمه دوم دهه 1350ه.ش مجدداً مورد توجه واقع گردید.
اغلب شکلهایی که امروزه برای ساختمانها استفاده میشود، از نظر ایجاد شرایط درون ساختمانها کارایی لازم را ندارند. متخصصان ساختمانسازی روزبهروز بیشتر از این موضوع آگاهی پیدا میکنند و چنانچه در برنامهریزی زمین دقت لازم اعمال گردد، حتی در اقلیمهای بسیار نامساعد میتوان از طریق سازه و شکل ساختمان و محیط خارجی نزدیک ساختمان مصرف انرژی را پایین نگه داشت. برنامهریز باید از رابطه بین مصرف انرژی و اقلیم محلی بخصوص اگر بخواهد هزینه را برای مصرفکننده به حداقل برساند - آگاهی داشته باشد.
مبانی نظری تحقیق
در طول یک سده اخیر، فرهنگ کشور تحت تأثیر جریان غربگرایی قرار گرفته بطوری که کلیه شئونات زندگی ایرانی-اسلامی تحت تأثیر این جریان قرار گرفته است. یکی از مهمترین بخشهایی که از هجوم گزنده فرهنگ وارداتی رنج برده، بخش شهرسازی و معماری کشور است، بطوری که معماری غربی جایگزین معماری بومی کشور شده است. همچنین مصالح بومی که زمانی به راحتی در سرتاسر کشور استفاده میشده است، امروز جای خود را به مصالح صنعتی داده است.
که این امر نه تنها باعث افزایش هزینهها شده بلکه به خاطر عدم همسازی با اقلیم بومی مشکلات گرمایشی و سرمایشی- عدم بهینه-سازی مصرف انرژی - را نیز ایجاد کرده است و در نهایت سبب تغییرنگرش مردم و بیتوجهی به صرفهجویی در مصرف انرژی گردیده است بر این اساس عدهای از متفکرین به انتقاداز این شیوه پرداختهاند. از جمله:حسین فرخیار در کتاب بهشتی در حاشیه کویر"به انتقاد از معماری غربی پرداخته و با بیان نمونه-هایی از معماری همساز با اقلیم که در گذشته کشور انجام گرفته، لزوم توجه معماران کشور را به اقلیم هر منطقه بیان میکند.
سابقه فعالیتهای علمی در این زمینه متعدد است از جمله کارهای انجام شده در این زمینه در سطح جهانی کار هاوارد گریشفیلد به انتخاب محل ساختمان اشاره میکند و استفاده بهینه از
حداکثر شرایط خرد اقلیم محلی را در آسایش مفید میداند. وی عوامل تابش، باد و جهت استقرار ساختمان را در کنترل حرارت فضای داخلی توضیح داده و راهحلهایی جهت استفاده از تابش خورشیدی برای گرم کردن ساختمان ارائه نموده است.
منابع انرژی
در یک نگاه کلی منابع انرژی را میتوان به دو دسته تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر تقسیمبندی کرد. انرژیهای تجدیدناپذیر تنها یک بار قابلیت مصرف دارند و منابع آنها محدود است و پس از مدتی به پایان میرسند. از جمله این منابع سوختهای فسیلی مانند نفت، گاز و ...هستند.منابع انرژی تجدیدپذیر تمام نمیشود و معمولأ آلودگی نیز به وجود نمیآورد. مصرف انرژی در ایران با داشتن حدود یک درصد از جمعیت جهان حدود 9 درصد از فرآوردههای نفتی دنیا را مصرف میکند.
در سال-های اخیر رشد مصرف انرژی در جهان سالانه یک تا 2 درصد و در ایران 5 تا 8 درصد بوده است. با توجه به رشد مصرف داخلی انرژی مطالعات نشان میدهد که در صورت ادامه این روند تا سال 1379 ایران به یک کشور واردکننده فرآوردههای نفتی تبدیل میشود مصرف بیرویه انرژی زنگ خطری است که باید برای کاهش مصرف با اجرای راهکارهایی جلوی اتلاف در ساختمان گرفته شود. با استفاده از تجربیات گذشتگان جهت دریافت انرژی و مصرف بهینه آن در اقالیم مختلف برای طراحی ساختمان استفاده نماییم و با هنر معماری جدید ساختمانهای مجهز و کارآمدی تهیه نماییم.
طراحی اقلیمی
معماری یکی از بزرگترین دستاوردهای بشر در میان اقوام مختلف در اقلیمهای متفاوت و دارای فرم، رنگ و کاربردهای گوناگون است خلق شرایط محیطس راحت و مطلوب زندگی و تأمین امنیت ساکنان بنا از گند شرایط نامساعد محیطی و جوی از اصول لاینفک معماری و ساختمان به شمار میرود اقلیم عبارت است از تفسیر مجموعه - W.M.O.189 - بر اساس فرهنگ هواشناسی اقلیمی شرایط جوی که توسط کیفیت و تکامل وضع هوای منطقه معین مشخص می شود.
اقلیم به عنوان یک پدیده طبیعی همواره مورد توجه شهرسازان و معماران بوده است هدف از اقلیم شناسی عبارت استاز کشف و تعین رفتار طبیعی اتمسفر و بهره برداری از آن جهت منافع انسان ، تقریبا تمام فعالیت های بشری برای تداوم چرخه زندگی به طور کامل مستقیم یا غیر مستقیم تحت تأثیر هوا و اقلیممی باشد.در تمام طول تاریخ معماری و ساختمان سازی ، طراحان همواره در صدد پاسخ گویی به شرایط آب و هوایی بوده اند، حتی معماران به اصطلاح سنتی طراحی اقلیمی دارای بیان دقیق واستادانه ای بوده است.
خواه در ساختمان های واقع در شهرهای کوهستانی که در مقابل باد محافظت شده و رو به جنوب می باشند و خواه در پلان خانه های حیاط مرکزی سنتی که جهت حفظ سرمایشب در اقلیم گرم و خشک طراحی شده اند .در این بناهای بومی و سبک های محلی ، اقلیم و آب وهوا به عنوان مبنای حیات و فعالیت های انسان در نظر گرفته شده که نهایتا فرم وزیبایی ساختمان ها از آن منتج شده است.
